Boek besprekingen

Armin Baum en Rob van Houwelingen (red.)

Theologie van het Nieuwe Testament in twintig thema’s.

KokBoekencentrum uitgevers, Utrecht; 416 blz.; € 39,50.

Deze zomer werd aan de Theologische Universiteit Kampen het boek Theologie van het Nieuwe Testament gepresenteerd. Aan de hand van twintig thema’s wordt het veld van de nieuwtestamentische theologie in kaart gebracht met verwerking van recente theologische inzichten. Alle auteurs delen de overtuiging dat de bijbelse geschriften te typeren zijn als het Woord van God, Die Zichzelf openbaart in de geschiedenis.

Theologie van het Nieuwe Testament is het resultaat van een samenwerkingsproject tussen Nederlands- en Duitstalige nieuwtestamentici, die werkzaam zijn aan theologische opleidingen in Nederland, België, Groot-Brittannië, Duitsland en Zwitserland. Zij hebben elkaar leren kennen als vakgenoten via de Facharbeitsgruppe Neues Testament (FAGNT), die jaarlijks bijeenkomt in Marburg. Het boek is thematisch van opzet, waarbij het model van ‘History of Redemption’ leidend is. ‘Dit model analyseert de historische voortgang van Gods verlossingswerk aan de hand van belangrijke thema’s (zoals verbond of koninkrijk van God) die zich zowel door de hele Schrift als door afzonderlijke delen ervan ontvouwen’ (pag. 23). Daarmee wordt een brug geslagen tussen exegese en systematische theologie.

Het boek zet in met de thema’s: Gods openbaring in de geschiedenis, de canon als normatief fundament en het ene verbond achter oud en nieuw verbond. Aansluitend wordt aandacht besteed aan de plaats van Israël in de heilsgeschiedenis en zijn er hoofdstukken over de christologie in de evangeliën en in de brieven, de betekenis van Jezus’ dood en Zijn opstanding, uitlopend op het thema ‘leven en dood in het licht van de eeuwigheid’. Een afzonderlijk hoofdstuk gaat over de Heilige Geest en ook de kerk als lichaam van Christus wordt uitgediept. Uitvoerig komen de thema’s rechtvaardiging en participatie aan bod. De missionaire beweging van het Evangelie naar de Joden en naar de heidenen, het Koninkrijk en navolging, levensheiliging, gebedsverhoring en lijden omwille van Christus worden eveneens gethematiseerd. Met hoofdstuk 20 over de voltooiing van de heilsgeschiedenis bij de wederkomst sluit het boek de twintig thema’s af.

Dr. J. van Bruggen, bij wie Armin Baum en Rob van Houwelingen promoveerden, merkte bij de presentatie op dat in zijn studietijd er geen Nederlandstalig boek was met deze titel. Wel was er het boek Theologie des Neuen Testaments van Rudolf Bultmann, lange tijd hét bijbels-theologische standaardwerk van de twintigste eeuw. Hermeneutisch uitgangspunt voor het nu verschenen boek is de eenheid van de Schrift. Dat is fundamenteel voor een gereformeerde visie op de Schrift. Het gaat om Gods ene openbaring van Zijn ene heilsgeschiedenis, geleid door één Geest. Daarmee doet deze Theologie recht aan het getuigenis van de Schrift zelf en slaat zij een andere weg in dan Bultmann en de liberale theologie met haar nadruk op de vele theologieën die het Nieuwe Testament zou bevatten: die van de zogenaamde oergemeente, die van Paulus, die van Johannes, die van de latere kerkelijke leer, enz. Met als gevolg: diversiteit ten koste van de eenheid.

Het is niet mogelijk om alle thema’s te bespreken. Ik noem enkele dingen die mij opvielen. Verrassend is de aandacht voor het gebed. In wetenschappelijke studies over het Nieuwe Testament komt het gebed slechts zijdelings of helemaal niet aan de orde. In de Theologie is een heel hoofdstuk gewijd aan gebed, gebedsverhoring en onverhoorde gebeden. Instructief!

Er is een lang hoofdstuk over het ene verbond achter de verbonden, maar ik miste een overkoepelend hoofdstuk over de verkiezing van de gelovigen en van de gemeente (in samenhang met Israël). Dat lijkt me een actueel thema gezien de marginale (en aangevochten) positie van de christelijke gemeente in het westen. In het hoofdstuk over de Heilige Geest staat de ervaring centraal, mede ingegeven door de snelgroeiende pinksterbeweging. Terecht wordt gesteld dat de ervaring van de Geest altijd een trinitarische horizon en begrenzing heeft en niet losgemaakt kan worden van de leer van Christus. Inzichtgevend is het artikel van Myriam Klinker-de Klerck over waarden van eer en schaamte (‘honour and shame’) die een centrale functie vervullen binnen sociale systemen in het gebied rond de Middellandse Zee. Tegen die achtergrond wordt in het Nieuwe Testament veel over schande en eer gesproken: de schande die christenen ten deel valt, betekent eer voor en van God! Zij illustreert dit met voorbeelden uit de eerste brief van Petrus, brieven van Paulus aan de Thessalonicenzen en zijn brief aan de Filippenzen. Dit krijgt een actuele spits: het ‘verklaart’ min of meer dat landen met een schaamtecultuur bovenaan de ranglijst christenvervolging van Open Doors staan. Het volgen van Jezus brengt namelijk schande over de familie en daarom zijn de reacties ook zo heftig als een familielid Christus gaat volgen. Een verhelderend hoofdstuk voor ons die in een westerse context leven en die nauwelijks beseffen waarom het volgen van Jezus zoveel verzet oproept in een cultuurtype van eer en schaamte.

M.A. Kuijt, Wijk (bij Heusden)

Ds. S.J. de Hoest

Want ik weet en ben verzekerd. Over de zekerheid van de schuldvergeving.

Uitg. hersteld hervormde gemeente Nieuwe Tonge; 108 blz.; € 10,95.

Ds. S.J. de Hoest (1804-1877) was hervormd predikant, die jarenlang in Nijkerk stond en daar ook begraven ligt. In zijn Nijkerkse periode schreef hij dit boekje over de zekerheid van de vergeving, dat nu in hertaalde vorm en onder een iets gewijzigde titel beschikbaar is.

In de inleiding kunnen we lezen dat ds. De Hoest een vriend en geestverwant was van Kohlbrugge. Dat is duidelijk te merken, want De Hoest trekt twee sporen in zijn pastorale benadering van de zekerheid van Gods vergeving. Enerzijds geeft hij aan dat de kennis ervan een zaak is die de mens diep raakt. Omdat ze altijd oplicht tegen de achtergrond van zondebesef, verootmoediging en schuldbelijdenis, is vergeving echt een Godswonder. Anderzijds benadrukt De Hoest sterk dat de zekerheid van vergeving niet op een directe ervaring rust, want dan wordt ze een moeilijk te vinden zaak. Aan de hand van allerlei Schriftwoorden maakt hij dan ook helder dat de zekerheid van de schuldvergeving indirect is. Daarmee bedoelt hij dat de Heilige Geest tot vertrouwen, overgave en zekerheid leidt via de omgang met de Bijbel en de kennis van Gods beloften. De Hoest legt dit accent zo nadrukkelijk, omdat hij volgens eigen zeggen in aanraking komt met veel onzekerheid, die voortkomt uit het verlangen naar een directe beleving van de vergeving. Maar in het boek wil hij aangeven dat de Heere in de regel zo niet werkt. Het pastorale medicijn is dan ook een nauwe verbinding tussen Woord en Geest.

Ik beveel dit boek van harte aan. Het biedt in een bestek van honderd pagina’s namelijk verrassend veel met het oog op de bijbelse betekenis van Gods vergeving en de zekerheid ervan. En voor een gezond geloofsleven is deze zekerheid uiterst belangrijk.

R.W. de Koeijer, Waddinxveen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen