De Dordtse leerregels (I)

Het ligt in ons voornemen om in vervolgartikelen in de Wachter Sions een toelichting te geven op de zo bekende vijf artikelen tegen de Remonstranten. Wij stellen ons daarbij voor om eerst een overzicht te geven over de opkomst van het Remonstrantisme en de strijd met onze rechtzinnige vaderen tot de Remonstranten op de Dordtse Synode van 1618-'19 veroordeeld zijn in de Dordtse Leerregels als belijdenisschrift der kerk.

De zo zuivere Schriftleer van de souvereine vrije genade Gods, met de eeuwige praedestinatie, het hart der kerk, als grondslag, is altijd weer bestreden door al wat de vrije wil des mensen op de troon wil zetten en houden, en de hoogmoedige natuur van de mens wil verheffen. De profeten onder het Oude Testament hadden er al mede te worstelen tegenover de geest van het volk. De Heere Jezus streed er over tegen de eigengerechtige Farizeen en de Schriftgeleerden, die de Schrift verkrachtten. En Paulus moest ook al tegen de dwaalleraren zijner dagen de leer der souvereine genade Gods in Christus ter zaligheid der Zijnen verdedigen. In de oude kerk was Pelagius opgekomen met zijn loochening van de geestelijke doodstaat des mensen van nature na de val, en zijn leer van de vrije wil ten goede tegenover de vrije genade Gods, die weer tegenover hem gehandhaafd mocht worden door Augustinus. Rome had gekozen voor het semipelagianisme, het halve pelagianisme, met zijn leer, dat de mens door de val niet helemaal geestelijk doodgevallen was, hoewel ernstig verwond, zodat hij met hulp van boven door eigen kracht er weer bovenop zou kunnen komen; met zijn leer, verder van een algemene verzoening en zijn algemeen aanbod van genade daarop gegrond; met zijn leer, ten slotte, van een helpende en niet alles werkende Zaligmaker en genade, waarbij dus God wat en de mens wat doet, maar het uiteindelijk in de hand des mensen ligt of hij zalig wordt of niet. De Hervorming wortelde in de onwrikbare grond van de souvereine genade en de eeuwige verkiezing en verwerping. Belijdenis en Heidelb. Catechismus, sinds 1566 en 1574 belijdenisschriften van de kerk hier te lande, waren opgesteld geheel overeenkomstig de zuivere leer der waarheid, die is naar de godzaligheid, en bevatten alzo de onvervalste leer van de souvereine genade Gods in Christus. Daartegenover kwamen nu ook de oude dwalingen in ons land en zelfs in de zichtbare kerk weer bij vernieuwing op. Er ontstond zelfs een betrekkelijk machtige partij in de kerk tegen het einde van de 16e en het begin van de I7e eeuw. Het waren de Remonstranten, of de Arminianen, zoals ze aanvankelijk wel werden genoemd. Het Roomse semipelagianisme stak zijn kop weer op binnen de kerkelijke muren der Hervorming in Nederland in het Remonstrantisme met zijn voorlopers. Een eerste wegbereider en voorloper, om Erasmus, die slechts zijdelings invloed oefende, voorbij te gaan, was Johannes Anastasius Veluanus, die in zijn „Der leken wegwijzer", 1554, een zeer populair geschrift over de leer, afkerig bleek van de zuivere leer der praedestinatie en aanhanger was van de semi-pelagiaanse leer van de vrije wil. Een tweede voorloper was Hubert Duifhuis, die in 1578 tot de Gereformeerden wilde overkomen, maar de kerkorde van 1578 tegelijk verwierp. Ook verklaarde hij aanvankelijk de Geref. leer toe te stemmen, behalve op het punt van de praedestinatie. Hij sprak weinig van praedestinatie, erfzonde en rechtvaardigmaking door toerekening. Door zijn verwerping van de vrijmacht Gods en zijn vasthouden aan de dwaling van een voorwaardelijke praedestinatie was hij wegbereider voor de Remonstranten. Vervolgens was voorloper en wegbereider voor de Remonstranten van grote invloed, Dirck Volkertszoon Coornhert (1522 - 1590), een bekend letterkundige. Deze Coornhert was uiterst fel gekant tegen de leringen van Calvijn, en zo ook tegen de Gereformeerde leer en religie. De geestelijke doodstaat van de mens en de wedergeboorte verwierp hij, en hij leerde, dat de mens door de onderhouding van de wet zalig kan worden, waarmede hij de ganse vrije genadeleer, in het Evangelie geopenbaard, verwierp. Als humanist op zijn manier was hij voorstander van een christendom boven geloofsverdeeldheid.

Een vierde voorloper van de Aiminianen was Caspar Jansz. Coolhaas. Hij was leraar te Leiden sinds 1574. Ook hij stootte zich evenals de voorgaanden aan de presbyteriale kerkinrichting. En evenzo ontkende hij de geestelijke doodstaat van de mens en zijn totale verdorvenheid ten goede; en hij leerde een algemene genade en algemene verzoening met daarin gegrond algemeen aanbod van genade. Hij toonde zich een vijand van de leer der praedestinatie en leerde, dat jong stervende heidenkinderen net zo wel zalig worden als in de jeugd stervende uitverkoren kinderen binnen de kerk.

Vervolgens was ook Hermanus Herberts één der voorlopers van de Remonstranten. Hij was sinds 1577 predikant te Dordt, en later te Gouda. Hij kantte zich tegen de toegerekende gerechtigheid van Christus, leerde een voorwaardelijke praedestinatie en stond een volmaaktbaarheid voor in dit leven; ook wilde hij niet uit de Catechismus preken. Cornelis Wiggerts, die te Hoorn stond, had ook al een veelheid van dwalingen. Zo leerde hij, dat Adam geschapen was om een beeld Gods te worden; ook loochende hij de erfzonde en hield de vrije wil des mensen vast. Verder stond hij voor een verkiezing uit een voorgezien geloof, een algemene verzoening en daarmede verbonden een algemeen genadeverbond met een algemene belofte, een algemene roeping en aanbod van genade aan allen; alles bij het pelagianisme af.

Ook Taco Sybrants leerde een vrije wil evangelie, en hield een eigen uitleg van de Belijdenis en de Catechismus er op na. Hij wilde dus ook al vrij zijn in de leer van de kerkelijke binding der belijdenisschriften.

Ten slotte noemen we nog Adolfus Venator, of de Jaeger, die sinds 1597 te Alkmaar optrad. Ook deze man deed van zich spreken als voorloper van de Remonstranten. Hij leerde volop de vrije wil, en dat de mens nog genoegzame krachten had overgehouden om zalig te worden. Ook hij loochende dus de erfzonde en het totale bederf des mensen en leerde een voorwaardelijk genadeverbond met alle mensen en een zondevergeving zonder voldoening van Christus, terwijl hij ook de blinde heidenen zaligheid toekende zonder de kennis van Christus, die hij daartoe ook niet nodig achtte; ook weigerde hij zich te onderwerpen aan de Belijdenis en de Catechismus. Bij al deze voorlopers van Arminius en zijn aanhang zien we dus een bestrijden van de leer der praedestinatie en een voorstaan van algemene verzoening en Evangelie voorop met een algemene belofte en aanbod van genade in afhankelijkheid van de vrije wil.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen