TOELICHTING OP DE DORDTSE KERKENORDENING.

Art. 58.

Het gebruik van Doopsformulieren.

De Didachè bezigt de formule, waarbij de doop geschiedt in de naam der drieëenheid Gods, maar zegt ook dat ze enkel in de naam des Heeren geschiedt, waarvan de eerste echter algemeen geworden is. Naast de doop door onderdompeling komt daar ook al voor die door begieting en besprenkeling. In de Barnabas-brief komt ze al voor als teken en zegel van de wedergeboorte. Van instemming met de leer door de dopeling bij de doop spreekt ook al Justinus Martyr. Vooral de doop der volwassenen die toen ter tijd vaak voorkwam ging met vele ceremoniële verrichtingen gepaard. Daarop volgde dan het waterbad tot vergeving der zonden in een drievoudige onderdompeling, waarna door de handoplegging de mededeling des Geestes of de vernieuwing van hart en leven plaatsgreep. Een bepaalde tijd van onderwijs in het catachumenaat ging aan de doop vooraf, terwijl na de derde eeuw de doop meest plaats greep in de Paasnacht. De kinderdoop greep toen van zelf spreke.^d ook al plaats. Justinus Martyr gewaagt er van, en Origenes betuigt, dat de kerk van de dagen der Apostelen aan al kinderen gedoopt heeft. TertuUianus bestreed de kinderdoop wel; daaruit blijkt echter, dat ze toen al in gebruik was. Ook daar, bij de kinderdoop werden dezefde ceremoniën gevolgd, die nog al talrijker werden, waarbij het pasgeboren kind gelijk gesteld werd met een heiden, doch door de doop, die zo haast mogelijk geschieden zou, de kerk ingelijfd werd. In Afrika viel in 256 de beslissing, dat de kinderen op de 2e en 3e dag al gedoopt zouden worden tegen Fidus, die stelde, dat het overeenkomstig de tijd van de besnijdenis in het O-T. niet mocht voor de 8e dag.

Dit alles bracht ook mee, dat er bepaalde formulieren en kerkelijke bepalingen voor werden ingesteld. En zo is dan tenslotte bij Rome de wijze van dopen vast gelegd in het rituale romanum. Ook bij de reformatoren bleek het al van meetaf ? |Odig, met name tegenover Rome en de Wederdopers, dat de sacramentsbedie­ ning, en zo ook die van de doop vastgelegd werd in formulieren. Nu valt de vaststelling van de doop en de doopshandeling zowel onder de ambtelijke regering van de kerk, als onder de belijdenis en de liturgie der kerk. En zo valt dan, volgens zondag 31, en Ned. Gel. Belijdenis art. 30-32, onder de regering der kerk door de ambtelijke bediening, zowel de handhaving van de zuivere leer van de Doop, alsook het voorschrijven van de doops-rite, en zo ook, dat geen andere ceremonie er bij betrokken worde, dan die zuiver naar den Woorde Gods is. Dit wordt dan nu nader in art. 58 van de Kerkorde kerkrechtelijk vastgelegd, en wel zo, dat de doopsbediening plaats zal grijpen volgens de ingestelde formulieren, zo van de kinderdoop als van de volwassendoop.

Ons formulier van de kinderdoop was in de reformatie-tijd al voorafgegaan door het formulier van Leo Judae, 1523, dat echter al niet anders was dan een overzetting van het roomse formulier, doch in 1525 vervangen werd door het Zurichs doopsformulier, dat brak met Rome's ceremoniën en alleen het witte kleed voor het kind behield. Ook Calvijn gaf een doopsformulier, waarbij de doop na de preek bediend werd. Verder waren er van a Lasco, de Forma ac ratio, vertaald door Martin Micron, de christelijke ordonnantiën, en het Paltzische formulier van 01evianus. Daaruit is nu voortgekomen het formulier door Datheen saamgesteld met behulp van C. van der Heyden, en in 1566 uitgegeven.

Vervolgens wordt dan op 't convent van Wezel in 1568 al aangedrongen, dat men de vragen in het formulier woordelijk moest vragen.

Het bleek echter te groot te zijn. Al op de Synode van Dordt, 1574 wordt het belangrijk ingekort; Dordt in 1578 verklaart IV. art. 10, het raadzamer en beter het formulier te volgen, dan een iegelijk in zijn eigen verklaring vrij te laten; Middelburg, 1581, schrijft het gebruik er van voor, en zo ook de synode van 's Gravenhage, 1586, en Dordt, 1618-19 in art 58, zoals het thans nog is. Twee uitgaven van de liturgische formulieren en zo ook van het kinderdoops-formulier waren er inde loop der jaren gekomen en bleven naast elkander bestaan, dat van Datheen-v. d. Heyden in 1580, en dat van 1591 en 1611 te Middelburg bij Schilders uitgekomen, welke laatste uitgave door de Synode van Dordt, 1618-19 wel is gereviseerd of overzien, maar geen opdracht voor een nieuwe druk is gegeven, zodat beide uitgaven naast elkaar bleven bestaan.

In de Gereformeerde Kerken is deze laatste uitgave, die van Schilders, door Dr. F. L. Rutgers opnieuw uitgegeven en met enige wijziging in 1933 daar kerkelijk vastgelegd. In onze gemeenten wordt het formulier van Datheen 't meest gebruikt. Het formulier voor de volwassendoop is saamgesteld op de Nat. Synode te Dordt, 1618-19, uit twee toen al bestaande formulieren, het Hollandse, dat gebruikt werd in Noord- en Zuid-Holland, Gelderland en Friesland, van 1603, en 't Zeeuwse, van 1610, op last van de synode van Veere opgesteld, en in 1611 in de uitgave van Schilders liturgie opgenomen.

De Hollandse uitgave voegde aan de uiteenzetting der leer in het doopsformulier van de kinderdoop de vijf vragen voor de volwassenen toe, in plaats van de vragen aan de ouders. Het Zeeuwse heeft bovendien een korte uiteenzetting van de volwassenendoop, en is dus breder. Deze Zeeuwse redactie is in hoofdzaak te Dordt in 1618-19 gevolgd, met uitzondering van de vragen, die aan het Hollandse formulier ontleend zijn. En zo is het gebleven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen