Johannes Pistorius Woerdensis

Naar de roomse beschouwing is de onderschikking van de Staat aan de kerk van dien aard dat aan het kerkelijk gezag een zó ver strekkende bevoegdheid toekomt, dat het de macht van de Staat en de machtsmiddelen waarover de Staat beschikt, zich kan assumeren. Het zedelijke gebied strekt zich zo wijd uit, dat het kerkelijk gezag overal zich met zijn hogere souvereiniteit kan doen gelden. Het kan de Staat ontstalen enerzijds en anderzijds de macht van de Staat in zijn dienst stellen. De voorbeelden aan Trente's concilie ontleend zouden worden met tal van anderen vermeerderd kunnen vrorden. De vonnissen der inquisitie werden daarom op de Staat overgedragen. De kerk dorst - volgens het zeggen van haar leiders - niet naar bloed, doch de burgerlijke macht voltrekt het recht op aanwijzing der Kerkelijke machthebbers.

We lassen deze thans nog heersende mening er tussen om de lezers duidelijk te maken dat er nog niets veranderd is in de boezem van de roomse kerk. Overigens moeten we wel opmerken dat zelfs de Luthersen in zekere zin het roomse beginsel deelde, behalve dan de verhouding tussen de kerk en de Staat. Dit komt uit in het doden op het schavot van enige Calvinisten te Leipzig. Bovendien werd in Denemarken, v^aar zij een tijd lang oppermachtig heersten, elke andere uitoefening van de Godsdienst, zelfs op doodstraf verboden.

Pistorius was echter zijn tijd ver vooruit. Hij zeide tot een van de inquisiteurs dat zij ketters waren. Nochtans zo liet hij er op volgen „Ik zou u niet dwingen als moest ik een onderzoek van ketterij bij u instellen. Christus dwingt niet met ketenen, noch met vuur of verbranding, maar met de veelheid der weldaden die van Hem verkondigd worden. Of zo als anderen vertellen: „God dwingt en Hij gebiedt te dwingen niet met gevangenissen, niet met vuur en geselingen, maar door een krachtig gebruik van zijn Woord !”

Dit is duidelijke taal tegenover de leer van de twee zwaarden zoals de roomse kerk huldigt en grondt op wat in het Evangelie van Lukas wordt medegedeeld. Op het woord van Jezus zo lezen wij van deze Evangelist: „Die geen zwaard heeft die verkope zijn kleed en kope er een", zeiden de discipelen: „Heere, zie hier twee zwaarden." Waarop Jezus antwoordt: „Het is genoeg !" Volgens paus Benifacius VIII, zou de Heere Jezus deze twee zwaarden aan de apostel Petrus hebben toegereikt als de zinnebeelden van twee machten, de geestelijke en de wereldlijke. Het geestelijke zwaard werd dan door de kerk gehanteerd en het wereldlijke door de overheid op bevel van de kerk. Deze beide zwaarden zijn dan afhankelijk van de paus.

Een van de inquisiteurs. Ruwaard Tapper, probeerde deze mening ook aan Pistorius op te dringen en voor te houden. Waarop Pistorius hem antwoordde: „Al zulke uitleggingen bedenkt gijlieden uit uw eigen brein." Daaraan kan worden toegevoegd dat het Gods Woord verdraaien is of uitleggen om eigen oogmerken te bereiken. We zullen niet uitvoerig vermelden hoe de inquisitie van lieverlede is opgekomen daar dit een stukje kerkgeschiedenis op zichzelf is, maar slechts volstaan met de mededeling dat Margaretha van Parma zich in 1524 tot paus Clemens VII wendde en aan hem voordroeg drie candidaten voor inquisiteurs, namelijk Olivier Buedens, proost van St. Maarten te IJperen, Nicolaas Hoseau, prior te Bergen en Nicolaas Coppin de Montibus, deken van St. Pieter te Leuven. Alle drie werden benoemd. Coppin de Montibus was een der inquisiteurs van Pistorius.

Zo was heer Jan dan in handen van de Justitie terecht gekomen. Dat was in die dagen een verschrikkelijke zaak. Men maakte slechts gering onderscheid tussen werkelijke misdadigers en gevangenen zoals Pistorius die tegenover de Staat geen enkel misdrijf hadden gedaan. De tijden en gewoonten waren hard en wreed en de kerk gaf geen voorbeeld om recht en gerechtigheid te betrachten. Integendeel! De inquisiteurs gingen de wereldlijke rechters in wreedheid voor.

Dat zou Pistorius ook weldra aan de lijve ondervinden toen de deuren van de Voorpoort te 's Gravenhage, de tegenwoordige „Gevangenpoort" zich achter hem sloten. Eerst werd hij gebracht in de „Ridderkamer" een van de vertrekken van het gebouw. Als gevangenis was de Voorpoort een allerdroevigst ingericht verblijf. De luchtverversing was tot het minimale teruggebracht en in sommige afdelingen wemelde het van ongedierte.

Ondertussen deed de inquisitie haar werk want het duurde niet lang of verschillende van zijn vrienden werden ook in de Voorpoort opgesloten. Op 31 mei, dus maar enkele weken later, werd Wilhelmus Gnapheus binnengebracht. Daarna de priester Willem Ottenz van Utrecht, Bernard de Monnik, twee Augustijners Nicolaas en Christoffel uit Dordrecht en Jan van Emden. Deze laatste vijf werden 2 september 1525 opgesloten. Slechts vier dagen daarna, op de 6e september werd ook de Amsterdamse rector Johannes Satorius binnen de muren van het sombere gebouw gebracht. Steeds meer verdachten werden naar Den Haag gevoerd, zodat tenslotte alle plaatsen bezet waren en het gebouw om zo te zeggen, tot de nok toe overvol werd.

Later zijn er nog gevangenen in particulieren woningen, die van Jacob B allenmaker, en in het huis van de substituut van de Procureur-Generaal en in het Predikherenklooster op het Voorhout gehuisvest, omdat er geen plaats meer was in de Voorpoort.

Het verblijf in de Ridderkamer was op zichzelf nog een begunstiging. Daar werden bewaard die vanwege stand op rang niet met de alledaagse misdadigers werden gelijk gesteld. Hieftoe behoorden ook de priesters en geestelijken. Ondertussen kregen ze wel zo weinig voedsel toegewezen dat ze blijde waren er wat bij te ontvangen van de goedgeefse en medelijdende burgers van 's-Gravenhage, die een en ander, ook overschotten van de maaltijden, in de „kit" wierpen, waarmede iemand op last van het Hof langs de huizen rondging.

In het gezelschap van Gnapheus, zijn intieme vriend, mocht Pistorius zich maar kort ver-, heugen. Na zijn eerste verhoor werd hij niet meer in de Ridderkamer teruggebracht maar in de Gerechtszaal bewaard. Om ontvluchting te voorkomen werd hij in boeien geslagen.

Het is wel interessant om het gesprek hierover weer te geven. (Het gehele verhoor van Pistorius werd tot in kleine bijzonderheden door zijn vrienden opgeschreven.)

Na de eerste samenspreking - de eerste keer dus dat heer Jan voor zijn rechters moest verschijnen-zeide de procureur-generaal Mr. Reinier Brunt tot zijn mederechters: „Waar zal ik heer Jan laten. Zal ik hem weder naar zijn plaats brengen ? " Ruwaard Tapper (de berucht geworden, geslepen roomse inquisiteur, kanselier van de hogeschool te Leuven) die ook in het rechtscollege zitting had, vroeg: „Waar is dat ? " Daarop werd geantwoord: „Bij de andere gevangen priester !"

„Daar in geen geval..." oordeelde Tapper. „Zij zouden elkander in hun ongeloof sterken." „Waar zal ik hem dan brengen.? ", vroeg de procureur-generaal.

Coppin de Montibus stelde toen voor: „Laat hem hier blijven en slaat hem boeien aan de benen tot na de middag, dan komen wij weder."

Dat Coppin de Montibus hiermede voor had om Pistorius alle mogelijke smaadheid aan te doen is wel zeker, want hem was goed bekend dat de wacht sterk genoeg was om een gevangene de vlucht te beletten.

Pistorius antwoordde daarop aan de inquisiteur: „Al sloegt gij mij in geen boeien, ik zou u niet ontlopen. Zal men nu zo met christenmensen handelen ? ..."

Wordt vervolgd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen