KERK STAAT en SCHOOL

Overheid en onderdaan. COMMUNISME 48

Met de naam „communisme" is het eigenaardig gesteld. Het woord is afgeleid van het Latijnse „communis" dat „gemeenschappelijk" betekent. In die zin zou onder communisme moeten worden begrepen alles wat streeft naar gemeenschap van bezit. De produktie-middelen en evengoed de gebruiksmiddelen zouden daarbij als eigendom van de gemeenschap beschouwd moeten worden. Anders gezegd: opheffing van alle particuliere eigendom.

Door politieke gebeurtenissen heeft echter het begrip communisme een inhoud gekregen die onmiddellijk doet denken aan allerlei revolutionair en gewelddadig optreden. Voor die gedachtengang is alle aanleiding. Omstreeks 1840 had zich een internationale en illegale vereniging van arbeiders gevormd. Deze noemde zich de Communistenbond. Het Communistisch Manifest van Marx en Engels werd in opdracht van deze vereniging geschreven (1848). Het bleek echter niet mogelijk een scherp onderscheid te maken tussen socialisten en communisten. Pas later kwam het tot meer duidelijkheid. De term „socialisten" werd allengs tot een aanduiding voor hen die langs geleidelijker weg tot hun doel trachten te komen. Het communisme is daarentegen veel strijdvaardiger, heftiger en feller in optreden geworden door de invloed van Lenin (1870 - 1924). Hij leidde aanvankelijk het leven van de illegale revolutionair. In Rusland was mede onder zijn leiding een sociaal-democratische partij gesticht. Een groep scheidde hiervan af onder leiding van Lenin en trad op onder de naam van Bolsjewisten. Om verschillende redenen had Lenin zich van de socialisten afgekeerd, in elk geval waren ze hem te slap en hadden het revolutionaire pad verlaten. Tegen de tijd van Wereldoorlog I formuleerde hij scherp zijn politieke beginselen en bepleitte in navolging van Marx' leer van de proletarische revolutie een „bevrijdings"-strijd van de arbeiders. Tesamen met Trotski organiseerde hij in 1817 in Rusland de oktoberrevolutie. Daarbij werd in feite alle staatsmacht in handen van de bolsjewisten gebracht. In wezen is deze toestand tot heden onveranderd. De term „communisme" heeft daardoor de hedendaagse ongunstige betekenis gekregen.

Communistische ideeën in de oorspronkelijke betekenis van gemeenschappelijk bezit zijn reeds zeer oud. Oude beschavingen waar privébezit tot ontwikkeling kwam hebben ook hun communisten gehad. Als voorbeeld zij genoemd de Griekse wijsgeer Plato. Hij heeft een samenleving tot stand vnllen brengen op Sicilië waarin gedachten aan bezitloosheid verwezenlijkt zouden moeten worden. In de middeleeuwen ontstond zelfs een „religieus" communisme onder verschillende secten. Hier moeten de Katharen (betekent eigenlijk „reinen", echter is ons woord „ketter" er van afgeleid) genoemd worden. Ook de leringen en het gedrag van Abligenzen en Waldenzen hadden communistische trekken. Toen de rijke Petrus Waldez van Lyon (omstreeks 1180) tot inkeer kwam ging hij naar een godgeleerde om raad. Deze geef het de armen ! Waldez vatte dit op als hield hem voor: Verkoop alles wat gij hebt en moest hij zijn goederen aan de armen uitdelen. Hij legde sterke nadruk op het leven van de eerste Christengemeente in Jeruzalem waar niemand zeide dat iets zijn eigen was maar dat zij alle goederen gemeen hadden.

Er zijn meerdere voorbeelden aan te wijzen. Ook in dit opzicht hebben de Wederdopers of Anabaptisten een kwade naam. Hun communisme kreeg de scherpste vormen in Munster (1533/4) waar het godsrijk op aarde gesticht zou worden. Jan van Leiden beval dat ieder zijn kostbaarheden op de kanselarij moest inleveren. Men gebruikte op gezamenlijk kosten maaltijden, allerlei zaken werden van hogerhand geregeld tot in de kleinste bijzonderheden om te voorkomen dat men iets te eigen bate zou aanwenden.

Nog een groepering uit veel later tijd moet vermeld worden, namelijk de z.g. Zwijndrechtse Nieuwlichters omstreeks 1820. Ook in die kring meende men dat geestelijke idealen niet konden samengaan met stoffeUjk bezit. Het verdient opmerking dat religieus-communistisch streven steeds verbonden geweest is met apocalyptische vooruitzichten en tevens gepaard gegaan is met de grofste zinnelijke uitspattingen. De Wederdopers en de Zwijndrechtse Nieuwlichters zijn daarvan de trieste voorbeelden.

Deze vormen van communisme hebben echter een geheel andere ondergrond dan het communisme dat Marx gepredikt heeft in het midden van de vorige eeuw. Door het optreden van Marx is de eigendom in socialistische en communistische kringen verklaard tot het probleem van alle maatschappelijke ontwikkeling. „Het hele socialisme is tenslotte toch eigenlijk in wezen niets anders dan een aller-radicaalste hervorming van het eigendomsrecht. Het socialisme wil toch de eigendom niet afschaffen want dat kan niet. Zo lang er mensen en dingen zijn, zo lang zal er altijd een verhouding zijn tussen de mensen en de dingen die zij beheersen en beheren. Maar het socialisme wil een andere vorm van eigendom, het wil de gemeenschapseigendom ten behoeve van de bevrediging van redeHjke behoeften en beheert in gemeenschappelijk overleg door daartoe geschikte organen", aldus een socialistisch afgevaardigde in 1933 in de Eerste Kamer. Het communistisch ideaal is een „rechtvaardig verdeelde welvaart." Dat ideaal hebben ook de socialisten; tussen beide bestaat slechts een gradueel, geen principieel verschil. Het communisme meent dat wat allen met gemeenschappelijke arbeid en inspanning voortgebracht hebben, gelijkeUjk over allen verdeeld moet worden. Dat wordt verhinderd door de heersende en bezittende klasse. Daarom moet gelijkheid tot stand gebracht worden. De Staat beheerst door het communisme, is de manifestaties, de belichaming van wat de massa nodig heeft. Daarom moet de Staat alles en nog wat regelen; vrije ontplooiing van eigen persoonlijkheid, hetzij in arbeid, hetzij zelfs in gedachten is rebellie tegen dit dogma van de Staat. Elke individuele afwijking moet onderdrukt of vernietigd worden. Godsdienst is slechts een middel van de rijken om de armen zoet te houden met een gelukkig hiernamaals en daarom is de godsdienst „opium voor het volk". Atheïsme is onlosmakelijk verbonden met socialisme en communisme.

Ziedaar een uiterst beknopte samenvatting van het communisme. Allen gelijk, de Staat zorgt voor een ieder en dat vloeit voort uit de ontkenning van de eigendom. Hier wordt ook de Russische revolutie begrijpelijk. Toen Lenin door de oktober-revolutie in 1917 kans zag de macht in handen van zijn „bolsjewieken" te spelen is met geweld en met veel bloed en concentratiekampen in Siberië, eerst onder Lenin, later onder Stalin, gestalte gegeven aan de Marxistische dogma's. Het heeft er alles van weg dat de Marxistische leer in de na-oorlogse jaren dieper geworteld is en het is te vrezen dat het niet onderkennen daarvan de wrangste vruchten zal opleveren.

Wordt vervolgd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen