KERK STAAT en SCHOOL

Schoolstrijd.

De Franse Revolutie van 1789 is meer dan een machtsovername gepaard gaande met een reeks gewelddadigheden. In de geschiedenisboeken komt steeds als beeld van de gebeurtenissen omstreeks 1790 naar voren de herhaalde omverwerping van een bewind en de meest gruw-

zame moordpartijen. De diepere achtergrond wordt doorgaans buiten beschouwing gelaten. Het is Groen van Prinsterer geweest die daarop voortdurend de aandacht gevestigd heeft. Zijn „Ongeloof en Revolutie" en het „Handboek van de geschiedenis des Vaderlands" zijn schone vruchten van het streven de gevolgen kenbaar te maken van de revolutiegeest die uit Frankrijk naar hier kwam. Treffend en duideüjk schrijft hij dat in Studiën en Schetsen: „Wij daarentegen vinden het kenmerk van de Revolutie juist hierin dat de moderne maatschappij, met al haar uitnemendheden, in de dienstbaarheid der ongeloofstheorie geraakt zijnde, telkens meer verleid wordt tot stelselmatige verloochening van den levenden God." Als conclusie voegt hij er aan toe: „Dan wordt de waardering der voortreffelijke aspiratiën der eeuw byzaak. Zij baat niet. Gebonden aan het revolutionair dwaalbegrip, ontmoet men, ondanks het streven naar idealen, ondanks het reikhalzen naar vrijheid en ontwikkeling en vooruitgang, telkens (voor zover een hoger dan stoffelijke wereld betreft) het tegendeel van wat zich voorgespiegeld had. De Christelijke roeping, de taak der gelovige Gemeente, de plicht van de Evangelie-belijders is mede te werken door getuigenis, in woord en daad, op elk terrein, tot verbreking van de band, tot vrijmaking van de levenskiem. Dit is in beginsel het program der antirevolutionaire, der christelijk-historische partij. Tegen de Revolutie het Evangelie."

Het is al zo vaak gezegd maar de waarheid van die woorden is er niet minder om. De geschiediens vertoont op het eind van de 18e eeuw de meest radikale omkering van begrippen. De mens, zijn rede, zijn verstand, verlicht door nieuwe denkbeelden werd tot maatstaf aller dingen. „De mannen die sinds 1789 aan het werk togen, om den Christelijken stempel, die het menselijk leven dusver droeg, weg te nemen en aan dat leven, op de grondslag der Revolutie-beginselen, een gans andere gedaante te geven, zijn van lieverlee tot het inzicht gekomen, dat ze niet vooruit kuimen en niet verder komen, zolang het hart van de mens niet los gemaakt zal zijn van de levende God, gelijk deze zich in Zijn Woord, d.i. in de Bijbel, geopenbaard hedEt. Vat op dat hart nu hebben voornamelijk het huisgezin, de kerk en de school." Dit schreef dr. Kuyper in „Ons Program" (blz. 470). Hoe vaak en hoe ver ook dwalende had hij tenminste dit goed gezien. Kerk, gezin en school, hoekpeilers van een staatsgebouw waar onderworpenheid aan Goddelijke inzettingen heerst. De machten der duisternis hebben zich dan ook van stonde opgemaakt ten aanval op die drie: Kerk, gezin en school. En een ieder zij het zich ten diepste bewust: deze aanvallen duren nog steeds voort, de laatste jaren zelfs grotere hevigheid en met meer terreinwinst!

De aanval op de Kerk (de reglementenbundel in de Ned. Herv. Kerk in 1816) heeft de droevigste verdeeldheden gebracht en de krachten verscheurd. De Kerk zelve zal nimmer ten onder gaan. Haar deel ligt vast in de eeuwigheid, maar naar de uiterlijke vorm is het ergste te vrezen. De aanval op het gezin is van later tijd. Het gezin bleek een te sterk bolwerk en moest eerst stormrijp gemaakt worden. Dat slaagde pas door de welvaart na Wereldoorlog II. D.V. komt dat dan ook hierna aan de orde. De school vormde een eerder doelwit.

De Overheidszorg voor het onderwijs is van oude tijden. Reeds Karel de Grote maakte regelingen voor schoolbezoek en ondersteuning voor het onderwijs. Bekend is dat hij zelf nog op veertigjarige leeftijd lezen en schrijven leer­ de. Later funktLoneerden kloosterscholen, o.m. van de Benedictijner monniken. Ook de „Broeders des Gemenen Levens", veelal gerekend onder de voorlopers der Hervorming (Geert Grote, Thomas a Kempis e.a.) beijverden zich voor het onderwijs.

In de tijd van de RepubUek was art. 36 N.G.B. richtsnoer voor de Overheid ook wat betreft het onderwijs en het schoolwezen. De Kerk vervulde de taak van het hedendaagse schooltoezicht. De Staatsschool had daardoor het karakter van een „planthof der gemeente", waar de „knechtgens en meyskens" niet slechts lezen, schrijven en rekenen leerden maar ook onderricht werden in de Goddelijke Waarheden.

De liberale ideeën die na de Franse overheersing hier de boventoon voerden verdroegen zich allerminst met een schoolwezen zoals dat tijdens de RepubMek bestond. Onderwijs met „eerbiediging van ieders godsdienstige begrippen", vrij en neutraal, dat was het liberale doel. Al wie zich gebonden vrist aan Schrift en Belijdenis kon zich met dat beginsel niet verenigen. Deze tweespalt vormde de oorsprong van een langdurige en ongemeen scherpe strijd, de Schoolstrijd, met gevolgen die zich uitgestrekt hebben tot ver buiten het terrein van het schoolwezen. Veelal wordt de schoolstrijd getekend als de worsteling om gelijkstelling tussen openbaar en bijzonder onderwijs, of om subsidiëring of om godsdienstonderwijs.

Onjuist is dat niet, maar de oorzaak ligt dieper. De schoolstrijd is een fase in de strijd van de revolutie-geest met als doel de algehele verloochening van de levende God. Die revolutie-geest heeft veel gewonnen. Zeker, er zijn nog scholen zoals de grote Dordtse Synode die bedoelde en er worden nog leerkrachten gevonden die daar onderricht geven, maar het verlies ligt daarin dat Gods Woord van de publieke Overheidsscholen gebannen is. Middelerwijs heeft dat verlies er toe meegewerkt dat de ontkerstening zo ver is voortgegaan.

Wordt vervolgd

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen