KERK STAAT en SCHOOL

ARBEID (11, slot). Als het over loon ging werd vroeger met grote voorkeur, ook in de z.g. christelijke vakbeweging, verwezen naar de uitspraak van de Apostel Jacobus (5:4): „Het loon der werklieden, die uwe landen gemaaid hebben, hewelk van u verkort is, roept en het geschrei dergenen die geoogst hebben is gekomen tot in de oren van de Heere Zebaoth." Daar zou nu duideÜjk en ondubbelzinnig geschreven staan dat de arbeiders meer loon moesten hebben. Him loon was verkort! De arbeiders verkommeren in armoede en ellende; de rijken daarentegen, de kapitalisten zwelgden in weelde en overdaad. Sociale gerechtigheid was ver te zoeken. Uitbuiting en willekeur waren schering en inslag.

Dat is het beeld dat doorgaans getekend wordt van het maatschappelijk leven in de vorige eeuw. Dat beeld mag wel wat eenzijdig zijn, het kan niet ontkend worden dat onder de arbeidersbevolking armoede heerste en dat daar levensomstandigheden voorkwamen die thans ondenkbaar zijn. Een staatscommissie schreef in 1869 in haar verslag: „de eerste indruk welke een verzameling arbeiders maakt, is steeds ongunstig." Er was ook weinig anders te verwachten bij een arbeidersbevolking waarvan ondervoeding en drankmisbruik voorname kenmerken waren. Reeds vanaf de geboorte verkeerde het arbeiderskind in de meest ongunstige omstandigheden. Wanneer de moeder in een fabriek werkte kon zij haar kind doorgaans niet zelf voeden. De kleinen kregen dan wat boekweitmeel met stroop er door en voor dat ze een jaar oud waren aten ze net als de volwassenen aardappelen. Trouwens, de aardappel was veelal het voornaamste voedingsmiddel, op smaak gemaakt met mosterd. Drankmisbruik kwam veel voor, zelfs bij zeer jeugdige personen. Beide faktoren, slechte eenzijdige voeding en misbruik van alcohol, nog vermeerderd met vaak uiterst ongezonde werkomstandigheden maakten dat een fabrieksarbeider van nauwelijks dertig jaar een afgeleefd man was, dikwijls daarenboven nog het slachtoffer van allerlei beroepsziekten. In 1850 werd de leeftijd van een fabrieksarbeider op niét meer dan ongeveer 35 jaar gesteld Bij een onderzoek naar de kinderarbeid kwamen de meest ontstellende toestanden aan het Hcht!

Het is geen wonder dat in die omstandigheden het Verstandelijk peil van de arbeidende bevolking bedroevend laag was. Slechts weinigen konden lezen en schrijven. De mogelijkheden voor kinderen uit gezinnen van arbeiders om ter school te gaan, waren uiterst beperkt. Aan vakonderwijs voor hen die in fabrieken werkten werd eenvoudig niet gedacht.

Al met al een weinig opwekkend beeld. Er zijn zeker gunstige uitzonderingen geweest maar die hebben het totaalbeeld niet merkbaar beïnvloed. Zijn deze toestanden nu alleen maar te wijten aan de te lage lonen ? Waar moet de oorzaak van deze waarlijk treurige toestanden gezocht worden ? Is het werkelijk zo dat de werkgevers uitbuiters waren en de arbeiders alleen maar slaven ? Het is te gemakkelijk om deze vragen af te doen met een heenwijzing naar allerlei economische en sociale faktoren die ruim honderd jaar geleden werkzaam waren. De vakorganisaties hebben daarvoor zo hun eigen arsenaal van argumenten. Onnodig om die hier tiitvoerig weer te geven. Het toen heersende liberalisme beschouwde inderdaad de arbeid uitsluitend als koopwaar, als produktiemiddel dat tegen zo laag mogelijke prijs gekocht moest worden. De arbeidsbeurzen van voor de oorlog waren nog een overblijfsel van die opvattingen. Deze en dergelijke gevolgtrekkingen brengen echter het probleem niet dichter bij een oplossing. „Samen eerlijk delen" was nog niet zo lang geleden een verkiezingsleus. Daarmee werd ook bedoeld dat er nog steeds grote ongelijkheden in de inko-

mens bestaan. EFzijn uitvoerige studies verschenen over het vraagstuk van de inkomensverdeling, met name ook over de ethiek daarvan. Helaas kwam dat meest uit de marxistisch denkende hoek. In werkelijkheid blijkt echter dat ook in Rusland en andere communistische landen inkomensverschillen nodig gevonden worden als prikkel om tot groot mogelijke prestaties te bereiken. Ook daar blijkt de natuur sterker te zijn dan de leer van het communisme.

Toch worden met betrekking tot de inkomensverdeling enige belangrijke vragen voorbijgezien. Vooreerst: Is ér wel een vraagstuk van inkomensverdeling ? Zijn er zo grote verschillen van inkomens dat die zo nodig moeten worden weggewerkt ? Het is in de loop van de welvaartstijd zo vanzelfsprekend geworden dat lonen en andere inkomens met de regelmaat van de klok verhoogd werden. Echter is daarbij voorbijgegaan aan de arbeid en vooral aan de plicht daartoe. Er is meer onderhandeld over het loon dan over wat daarvoor gedaan moet worden. Gods Woord spreekt eerst over arbeid en dan over het loon. Niet andersom ! Het gaat thans niet meer over arbeid maar meest om loon, om inkomen. En dan is het begrijpeUjk dat met afgunst rond gezien wordt of er soms ook anderen zijn die meer inkomen hebben. Er is een begeerte naar meer inkomen ontstaan. Gods Woord leert echter daarvan: gij zult niet begeren wat uws naasten is ! De Schrift bindt twee zaken aan elkaar: arbeid en loon. De arbeider is zijn loon waardig. Daar gaat de arbeid voor het loon. Materialistische "begeerte heeft de band tussen die twee doorgesneden. Het is een jacht naar inkomen geworden, bij voorkeur zonder arbeid.-Daarvoor worden dan strijdleuzen aangeheven voor „sociale gerechtigheid". En dan moet zelf Gods W'oord dienst doen om die kwade begeerten te rechtvaardigen: het loon der werklieden is verkort. Calvijn zegt daarbij in zijn commentaar op de zendbrief van Jacobus toch wel wat anders: „Daar is te merken dat hij daarbij stelt hoe het geschrei der armen tot Gods oren komt, opdat wij weten dat het onrecht niet zal ongestraft blijven. Hierom laten ze geduldig zijn die van de ongerechtigen verdrukt worden want zij zullen God tot een wreker hebben. Laten ze zich van onrecht onthouden- die de macht hebben om schade te doen, opdat zij God niet tegen zich , verwekken. Die der arrrien voogd en beschermer is; uit welke oorzaak hij Hem noemt Heere der heerscharen, aanwijzende Zijn mogendheid en krachten op dat hij hun Zijn oordeel te meer doe vrezen." Aldus Calvijn.

Nog een andere vraag over de inkomensverdeling: Is het wel de taak van de Overheid een rechtvaardige inkomensverdeling tot stand te brengen ? Nu laat Gods Woord er geen enkele twijfel over bestaan dat het zwakke bescherming behoeft. En daar in die bescherming ligt zeker een taak van de Overheid. Maar, let wel, bij de tegenwoordige strijd over de inkomensverdeling gaat het niet om bescherming van het zwakke maar om bevrediging van de afgunst. De Heere heeft rijken en armen gemaakt (Spr. 22 : 2). Die erkenning van Gods bestel komt niet ter sprake bij het streven naar een betere inkomensverdeling. Daar heeft de Overheid geen taak; sterker nog: zulk streven dient door de Overheid te worden tegengegaan.

Met dit laatste is niet gezegd dat de hoogte van een beloning maar geheel moet worden overgelaten aan de willekeur van de werkgever.

Zeker niet! De Schiift leert dat de arbeider zijn loon waardig is. En daarom heeft de werkgever er voor te zorgen, zoveel als in zijn vermogen ligt, dat zijn werknemers een loon ontvangen dat toereikend is om zijn „huisgezin met God en met ere te onderhouden en ook daarenboven iets te hebben om aan de nooddruftigen mede te delen." Dat is sociale gerechtigheid !

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen