Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Het concilie van Constantinopel, mei 381.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Het concilie van Constantinopel, mei 381.

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Er zal waarschijnlijk wel niet veel aandacht aan besteed worden, in de diverse kerkelijke richtingen. Maar wij kunnen toch niet nalaten, een enkel woord te schrijven ter memorering van het feit, dat het in mei 1600 jaar geleden is, dat het grote en doorluchte concilie van Constantinopel is gehouden.

Op dit concilie zijn beslissingen gevallen. Beslissingen die de koers van de kerk en de theologie voor eeuwen bepaald hebben. Beslissingen waarin wij de leiding van de Heilige Geest zo kennelijk opmerken.

De vierde eeuw is voor de kerk een zeer bewogen eeuw geweest. Aan het begin van deze eeuw woedden nog de laatste christenvervolgingen der Romeinse keizers. De laatste, maar ook de hevigste. Vele duizenden christenen werden gedood. Maar toen kwam de gróte ommekeer, in het jaar 313, onder Constantijn, de eerste christen-keizer. De christenen werden voortaan geduld. En aan het eind van diezelfde eeuw, onder keizer Theodosius de Grote in het jaar 380, werd de christelijke kerk de staatskerk. Van toen af was het heidendom verboden. Welk een ommekeer!

Maar deze ommekeer is helaas wel gepaard gegaan met een verwereldlijking. Er kwam in de kerk verslapping van het leven en de tucht. Nu de kerk in aanzien was gekomen, wilden wel veel mensen lid worden, doch niet zozeer uit overtuiging der waarheid. In dit opzicht zien we in de vierde eeuw dan ook een neergaande lijn.

Des te meer verwonderlijk is het, dat deze vierde eeuw in theologisch opzicht een tijd van reformatie voor de kerk genoemd mag worden in de leer. De strijd met en de overwinning op Arius en zijn volgelingen betekende de grote afbraak van de Griekse filosofie, die in de leer der kerk binnen geslopen was. Het concilie van Constantinopel, nu 1600 jaar geleden gehouden, was de bezegeling van de overwinning op de arianen.

De Griekse filosofie kende "halfgoden", wezens tussen God en mensen. Zo waren er ook in de kerk leraars opgestaan, die Christus als zulk een halfgod predikten. Deze gedachte werd vooral uitgewerkt door Arius, presbyter van Alexandrië. Christus wordt God genoemd, zei Arius, maar Hij is in wezen niet goddelijk. Hij is wel de Eerstgeschapene, de Hoogste Creatuur, dichter bij God dan enig ander schepsel, maar niet God en niet van eeuwigheid.

Die leer van Arius wordt heden ten dage weer door tallozen aangehangen. De Jehova's getuigen bijvoorbeeld zijn zuivere arianen. Maar ook in de moderne theologie is het arianisme weer schering en inslag. De Leidse professor H. Berkhof is in wezen ook ariaan geworden. De meeste ketterijen van nu — al Hjken ze zo modern ~ zijn in werkelijkheid al heel oud. Maar bisschop Alexander van Alexandrië heeft heel goed aangevoeld, dat Arius met zijn leer het christelijk geloof in het hart aantastte. Hij voelde, dat hier iets vreselijks gezegd werd, dat de ere Gods aantastte en de zaligheid onmogelijk maakte. Is Christus niet geheel en volkomen God, niet één in wezen met de Vader, dan is ook Zijn werk niet volkomen goddelijk, dan is er geen verlossing mogelijk. Want verlossing kan alleen door God Zelf geschieden.

Ja, men kan dan tegenwoordig veel kritiek hebben op de Zondagen 4-6 van de Heidelberger Catechismus (binnen de Gereformeerde Kerken is dat al heel gewoon geworden, en ook drs. Exalto heeft zijn aanmerkingen), omdat men dat een redeneertrant vindt, die aan het leven des geloofs vreemd zou zijn.

Daarmee toont men alleen maar, dat men daar zelf vreemd van is. Maar die oude bisschop Alexander had er kennis aan. En daarom deed hij Arius vanwege diens gruwelleer resoluut in de ban.

Op de grote kerkvergadering van Nicea in het jaar 325 (het eerste concilie) werd de dwaalleer van Arius veroordeeld. Kostelijk heeft dit concilie de waarheid omtrent Christus tegenover Arius beleden in de geloofsbelijdenis, die op die kerkvergadering is opgesteld: "God uit God, Licht uit Licht, waarachtig God uit waarachtig God, geboren, niet gemaakt, van hetzelfde wezen met de Vader, door Wie alle dingen gemaakt zijn".

Hoe zuiver deze woorden ook waren, toch bleek in de jaren daarna de strijd nog niet beslecht. Wat betekende precies dat "van hetzelfde wezen met de Vader"? De volgelingen van Arius zochten vele vonden om onder de waarheid uit te komen. Zij gingen deze uitdrukking verklaren als "van een gelijk wezen als de Vader", "van overeenkomstig wezen als de Vader", "gelijkend op de Vader", "verwant met de Vader". Maar in alle gevallen kwam het erop neer: Christus is aanzienlijk minder dan de Vader. Hij is in de grond der zdak niet God van eeuwigheid. Van de twee-eenheid van de Vader en de Zoon wilde men niet weten.

Mede door politieke steun verwierven de arianen weer aanzienlijke posities. Athanasius, die opkwam voor de belijdenis van Nicea, werd zelfs verbannen. Maar de banier der waarheid werd nu overgenomen door drie Theologen, die in de kerkgeschiedenis bekend geworden zijn als "de drie grote Cappadociërs", Basilius van Caesarea, zijn jongere broer Gregorius van Nyssa en zijn vriend Gregorius van Nazianzus. Wat Athanasius met tranen gezaaid had, zijn deze mannen verwaardigd geworden met gejuich te mogen maaien.

In 381 kwam in Constantinopel weer een concihe bijeen. Daar werd niet alleen de leer van Nicea bevestigd: Christus is van het zelfde wezen met de Vader. Daar werd ook hetzelfde beleden ten aanzien van de Heilige Geest. Constantinopel heeft de leer niet slechts van de twee-eenheid, maar van de drie-eenheid klaar beleden: God één in wezen, drie in personen.

Daarom schreven wij hierboven: In Constantinopel zijn 1600 jaar geleden beslissingen gevallen, die de koers van kerk en theologie voor eeuwen bepaald hebben. Wil men de betekenis daarvan goed op zich in laten werken, men leze een goede catechismusverklaring op de Zondagen 6 en 8.

Voor wij afscheid nemen van dit concilie, vragen wij u, nog even achter in uw kerkboek de geloofsbelijdenis van Nicea op te zoeken. Daar staat boven: "opgesteld in de kerkvergadering van Nicea in het jaar 325". Dat is eigenlijk niet helemaal juist. Want wel heeft het concilie van Nicea een belijdenis opgesteld en wel is die belijdenis de kern van wat wij in ons kerkboek vinden. Maar wij mogen niet vergeten, dat de oorspronkelijke belijdenis van Nicea door het concilie van Constantinopel aangevuld is.

Wat er achter in ons psalmboek staat, is de belijdenis van Nicea, gewijzigd en aangevuld door de mannen van Constantinopel in 381. Op verschillende punten werd de waarheid nog duidelijker beleden, om de ariaan de pas af te snijden.

In de oorspronkelijke belijdenis van Nicea staat kortweg: "En in de Heilige Geest". De woorden die u daar nu achter leest, zijn op het concilie van Constantinopel toegevoegd: "Die Heere is en levend maakt. Die van de Vader uitgaat. Die tezamen met de Vader en de Zoon aangebeden en verheerlijkt wordt. Die gesproken heeft door de profeten".

Daarom mogen wij die kerkvergadering, nu 1600 jaar geleden, dankbaar gedenken. (Wie scherp leest, zal in zijn kerkboek nog drie woorden meer opmerken: Die van de Vader en de Zoon uitgaat. Inderdaad, deze woorden "en de Zoon" zijn noch van Nicea, noch van Constantinopel. Wel ligt geheel in de geest van die beide kerkvergaderingen de belijdenis besloten, dat de Heilige Geest niet alleen van de Vader, maar beide van de Vader en de Zoon uitgaat. Omdat echter de latere Griekse theologen de uitlegging gingen geven: "Die van de Vader uitgaat door de Zoon", hetgeen wezenlijk iets anders is, heeft de synode van Toledo in 589 de woorden "en de Zoon" alsnog toegevoegd.)

Dit artikel werd u aangeboden door: https://www.gergeminned.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 30 april 1981

De Wachter Sions | 8 Pagina's

Het concilie van Constantinopel, mei 381.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 30 april 1981

De Wachter Sions | 8 Pagina's