Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Nog eens Ds. Van Dijke

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Nog eens Ds. Van Dijke

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Naar aanleiding van de artikelen over Ds. Pieter van Dijke maakte een lezer ons opmerkzaam op nog twee uitgaven, waarin deze predikant een voorwoord heeft geschreven.

Het ene is „Beschouwingen over den God van Israël van William Huntington, uit het Engels vertaald door A.B. Crucq, met een inleidend woord van den Weleerw. Heer Ds. P. van Dijke". De uitgave die we voor ons hebben liggen, is een latere herdruk, verschenen bij de Gebroeders Verloop te Alblasserdam. Daarin is het voorwoord van de vertaler Crucq gedateerd „Middelburg, maart 1880". Het inleidend woord van Ds. Van Dijke zal waarschijnlijk wel uit diezelfde tijd zijn. Ds. Van Dijke is in 1883 overleden.

In dit inleidend woord dringt hij aan op nauw zelfonderzoek, „of wij door Gods Geest geleid worden, of door onze verstandelijke voorkomingen".

Het andere boekje is merkwaardig en ik moest bekennen het niet te kennen. Het is getiteld „Gewichtige Verhandelingen over de voorverordineering en zonderling de verkiezing, de goddelijke verwerping" enz. en staat op naam van Franciscus Burmannus.

Deze Burmannus was hoogleraar aan de theologische faculteit te Utrecht van 1662 tot aan zijn dood in 1679. Hij is vooral bekend geworden door zijn boek „Synopsis Theologiae", een dogmatisch leerboek dat lange jaren druk gebruikt is gebleven, ook aan universiteiten in Duitsland en Zwitserland. In 1683 verscheen er een Nederlandse vertaling van, onder de titel „Synopsis of Kort Begrip van de Heilige Godgeleerdheid". De vertaler was Dirk Smout.

Het is uit deze vertaling van Dirk Smout nu, dat er in 1866 een uittreksel, speciaal handelend over de praedestinatie, is uitgegeven met een voorrede van Ds. Van Dijke. In deze voorrede wijst Ds. Van Dijke erop, dat de kerk steeds gedrukt is door listige ketterijen en dwalingen. Wij lezen:

„Zeer opmerkelijk is het dat in onderscheidene tijden vele dwalingen en strijdende gevoelens van groot belang in de leraren der kerk gevonden zijn, ja zelfs in mannen van grote achting, die men grote lichten pleegt te noemen. En daar de toestand der kerk in onze tijd met enige dwalingen en ketterijen bezoedeld wordt, inzonderheid tegen de hoofdfundamentele gronden door Jezus zelf in de heihge Schriftuur verklaard, en dat wel hoofdzakelijk in de verkiezing en de verwerping, zo is het mij niet ondienstig voorgekomen, onder Gods zegen, drie stukjes over de verkiezing en verwerping en de dwalingen en ketterijen daartegen, beschreven door de nu zalige Burmannus, te laten herdrukken."

De reden waarom we hier van een opmerkelijke uitgave menen te moeten spreken, is dat Burmannus bepaald niet onbesproken is geweest. Hij was namelijk een uitgesproken coccejaan en wordt door sommigen zelfs als een cartesiaan beschouwd. De gronddwaling van Coccejus lag in zijn verbondsleer, zijn gedachten over (zoals hij het noemde) „de huishouding der verbonden". Veelzeggend is, dat deze uitdrukking zelfs prijkt op de titelpagina van het werkje van 1866! Burmannus heeft zich in al zijn arbeid een getrouw leerling van Coccejus betoond.

Dit was voor zijn oudere ambtgenoot in U-trecht, Voetius, bepaald niet aangenaam. Met Burmannus kreeg Voetius in 1662 een coccejaan naast zich! Dr. Steenblok noemt dan ook in zijn levensbeschrijving van Voetius de benoeming van Burmannus als bewijs, dat Voetius' invloed in Utrecht sterk verminderd was. Volgens Dr. Steenblok hebben Voetius en de zijnen alles gepoogd om deze benoeming te verhinderen. Hij noemt Burmannus „volijverig coccejaan en cartesiaans gezind" (Gisbertus Voetius, 2e druk 1976, blz. 57, zie ook 72).

Met lette daarbij wel op het verschil in uitdrukking: volijverig coccejaan en cartesiaans gezind. Een echte cartesiaan mag men Burmannus zeker niet noemen. Wel kan men zeggen, dat Burmannus bepaalde filosofische denkmethoden van Cartesius heeft overgenomen. Maar dat wil bepaald nog niet zeggen, dat hij daarmee ook Cartesius eigen denkresultaten van die denkmethoden accepteerde. Er zijn bewijzen van het tegendeel. Maar coccejaan was Burmannus wel. Trouwens, ook mannen als Witsius, Vitringa, Van Til, D'Outrein, Driessens en anderen meer kunnen in meerdere of mindere mate als coccejanen worden beschouwd.

Wat voor ons evenwel van belang is, is dit: Burmannus heeft ten aanzien van bepaalde stukken der leer de plank zonder meer misgeslagen. Wat hij in zijn Synopsis schrijft over de verhouding tussen het verbond der werken en het verbond der genade, alsmede die tussen het oude en het nieuwe verbond, zullen wij bepaald niet kunnen onderschrijven. Maar wat hij schrijft over de verkiezing en de verwerping, is zuiver! En nu heeft Ds. Van Dijke Burmannus om zijn coccejaanse misslagen niet verworpen.

Ds. Van Dijke beging niet de fout, die zovelen maken, dat zij een schrijver om een enkele misslag geheel en al afwijzen. En daarin bewees Ds. Van Dijke, dat hij, ofschoon een onbestudeerd predikant, onderscheidingsvermogen had. Hij onderscheidde ook in het werk van Burmannus het kostelijke van het snode. En terwijl hij het verkeerde weglegde (dat van Burmannus zelf was), kon Ds. Van Dijke het goede (dat van God was) waarderen en ook anderen aanprijzen en mocht hij spreken van „de nu zalige Burmannus".

Het boekje heeft nog eèn herdruk beleefd in 1933, waarin behalve de voorrede van Ds. P. van Dijke ook nog een voorwoord van diens zoon Ds. Adriaan van Dijke, toendertijd te Nieuw Beijerland, geplaatst is.

Tenslotte willen wij er nog op wijzen, dat van de levensbeschrijving van Ds. Pieter van Dijke die wij hebben besproken („het veelbewogen leven en de rijk gezegende arbeid van den nu zaligen heer P. van Dijke") vrij recentelijk een herdruk is verschenen bij de West-Friese Boekhandel te Ede, onder ons goed bekend. Met dank aan de lezers die reageerden.

Dit artikel werd u aangeboden door: https://www.gergeminned.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 12 mei 1983

De Wachter Sions | 8 Pagina's

Nog eens Ds. Van Dijke

Bekijk de hele uitgave van donderdag 12 mei 1983

De Wachter Sions | 8 Pagina's