Terzijde

Ons doopformulier

De vraag werd gesteld, waar ons doopformulier vandaan komt. Hoewel het antwoord niet onbekend is, kan het toch zijn nut hebben, deze vraag in ons blad te beantwoorden.

Ons doopformulier is samengesteld door de welbekende Petrus Datheen.

Dat geldt trouwens van de meeste liturgische formulieren in ons kerkboek. Nadat Datheen omstreeks het jaar 1550 het klooster had verlaten en een vurig prediker der Reformatie was geworden, moest hij al spoedig vluchten. Hij was werkzaam onder de vluchtelingen om des geloofs wille in Engeland, in Emden en Frankfort en vanaf 1562 in de Palts, waar onder zijn leiding een grote vluchtelingengemeente ontstond. Daar, in Frankenthal, zijn toen de meeste formulieren ontstaan die nu nog door ons gebruikt worden.

Datheen stelde zich daarbij echter allerminst ten doel, met nieuwe dingen te komen. Hij begeerde immers niet anders dan de eenheid der Gereformeerden in de verschillende landen te doen uitkomen, juist ook in de eredienst. Dat was ook de reden waarom hij in zijn psalmberijming zich zo strikt mogelijk aan de psalmen wenste te houden, zoals ze in Geneve gezongen werden.

Om die eenheid in leer en praktijk te benadrukken, nam hij zoveel mogelijk over wat hij elders had aangetroffen. Zo was het eerste deel van Datheens doopformulier, de uiteenzetting van de hoofdsom van de leer des Heiligen Doops, vrijwel letterlijk een vertaling van het formulier dat door de Gereformeerde Kerk van de Palts gebruikt werd. Dit formulier was opgesteld door Gaspar Olevianus, die op zijn beurt weer gebruik had gemaakt van het doop­ formulier van Calvijn in Geneve. Zo komt het, dat we de stem van Calvijn soms ook letterlijk in ons doopformulier kunnen beluisteren. Ook had Olevianus gedeelten overgenomen van Maarten Micron, een Nederlandse prediker in Londen.

De aansporing tot het gebed ontleende Datheen letterlijk aan Micron, terwijl hij het gebed zelf overnam uit het doopformulier van de kerk van Zurich. Men neemt wel aan, dat dit gebed oorspronkelijk is opgesteld door Maarten Luther.

De „vermaning aan de ouders en die mede ten doop komen" met de drie doopvragen zijn door Datheen zelf opgesteld, maar wel duidelijk naar het voorbeeld van de vragen die Johannes a Lasco, voorganger van de Nederlandse vluchtelingengemeente in Londen, gebruikte.

Datheen had Micron en a Lasco van nabij leren kennen, toen hij enige tijd in Engeland had gewerkt.

Het dankgebed tenslotte nam Datheen weer over van het formulier van de Palts, waarin het weer van a Lasco afkomstig was.

Zo zien we dus allerlei lijnen der Hervorming in ons doopformulier samenkomen: uit het Geneve van Calvijn, uit Londen (Micron en de Pool a Lasco), uit de Palts (Olevianus), Zurich (Zwingli), terwijl ook de inbreng van Luther niet ontbreekt.

Toch mogen we Petrus Datheen voluit de opsteller noemen. Hij heeft de verschillende delen uitgekozen, samengebracht en in onze Nederlandse taal overgezet.

Overigens is ons huidig formulier niet meer geheel en al hetgene dat door Datheen werd samengesteld. Men was van mening dat het leerstellige gedeelte te lang was. Daarom besloot de synode van Dordrecht in 1574, dat het wat ingekort moest worden. Gaspar van der Heyden kreeg deze opdracht van de synode. De verkorting door Van der Heyden werd in 1575 op de synode van Rotterdam voorgelezen en goedgekeurd. In deze vorm is het in algemeen gebruik gekomen en ook door de Dordtse Synode in 1619, met nog enkele kleine wijzi­ gingen van ondergeschikte aard, definitief vastgesteld.

Dit formulier, dat nu dus al meer dan vier eeuwen oud is, is voor velen tot zegen geweest. Het is ook door velen misbruikt. Men ging dan maar voorbij aan de schrikkelijke waarheid, waarmee het begint: Eerstelijk dat wij met onze kinderen in zonden ontvangen en geboren en daarom kinderen des toorns zijn, zodat wij in het Rijk Gods niet kunnen komen, tenzij wij van nieuws geboren worden. Dat kleine, pasgeboren kindeken is een kind des toorns. „Mijn zonde maakt mij 't voorwerp van Uw toren, reeds van het uur van mijn ontvangenis af'. Daar baat het doopwater niet. De noodzakelijkheid van de waarachtige wedergeboorte, de afwassing der zonden in Christus' bloed en de inlijving in de gemeenschap Zijns doods en Zijner wederopstanding wordt ons duidelijk voor ogen gesteld.

Wel verre van de leer der veronderstelde wedergelaoorte legt het formulier de •gemeente het gebed op de lippen waarin voor de te dopen kinderen gesmeekt wordt om de inlijving in Christus, het Hoofd van het verbond der genade, door de Heilige Geest.

Mocht de doop als een ordening Gods om ons en ons zaad Zijn verbond te verzegelen, zo ook in onze donkere tijd nog tot zegen zijn in de gemeenten.

Ds. Kersten schrijft zo eenvoudig en helder: „Gods verbond en beloften worden in de Heilige Doop verzegeld, ook al wordt de doop aan kinderen bediend, die (gelijk Ismaël en Ezau) de zaligheid nimmer beërven zullen omdat zij vaten des toorns zijn, tot het verderf toebereid". „Zo blijft de doop een teken en zegel dat de Heere Zijn verbond gedenkt in der eeuwigheid; dat Hij onze God wil zijn en onzes zaads God tot in duizend geslachten, naar Zijn welbehagen wel niet steeds de genade van ouder op kind verheerlijkend, maar Zijn uitverkorenen uit de natuurlijke geslachten tot één geestelijk geslacht verzamelend, waarin de grote genade des verbonds tot zaligheid bevestigd wordt: Ik zal hun tot een God zijn en zij zullen Mij tot een volk zijn".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen