Herodias

"Zij had de zucht naar macht geërfd van Herodes de Grote" aldus de Duitser Bo Reicke die in een Bijbels-historisch woordenboek een kort artikel over haar schreef Deze t3T3ering is niet onjuist, want weinigen zijn in hun leven zo gedreven geweest door een alles en iedereen verterende zucht naar vergroting van macht als juist Herodias.

Ze was de dochter van Aristobulus, één van de zonen die in het jaar 7 voor Chr. door hun vader Herodes de Grote (de man die ook de kindermoord te Bethlehem op zijn geweten had) werden vermoord; Herodias' broer was de latere koning Agrippa, de moordenaar van de apostel Jaco­ bus. Het was dus nogal een fraaie familie waarvan zij afstamde, en ze heeft haar afkomst eer aangedaan, want ook Herodias ging over lijken als het erop aan kwam om haar zin te krijgen.

Ouder geworden huwde Herodias met haar oom, een andere zoon van Herodes de Grote. Hij staat onder verschillende namen bekend. Zo wordt hij wel genoemd

Herodes Boëthos, maar ook Filippus (Matth. 14 : 13 en Marcus 6 : 17). Het echtpaar kreeg een dochter, die de naam Salome gegeven werd.

Uit de weinige gegevens krijgen we niet de indruk dat het een gelukkig huwelijk is geweest. Ze woonden in Rome, en daar bleek dat deze Herodes niet van plan was om politieke macht te verwerkelijken. Hij was tevreden met wat hij had, ruim voldoende om in welstand zijn dagen door te kunnen brengen. Het ergerde zijn vrouw Herodias, en toen één van haar andere ooms, namelijk Herodes Antipas (de viervorst) het echtpaar eens bezocht en verliefd op haar werd, zag zij haar kans schoon. Zij beloofde met hem te trouwen als hij zijn eerste vrouw zou verstoten. Dit gebeurde en zo kon Herodias als vrouw van de viervorst het land Israël betreden. Daar was de verontwaardiging over dit huwelijk niet gering, echter zeer weinigen durfden dat uit te spreken. Eigenlijk was er maar één die Herodes Antipas over deze daad onderhield en dat was Johannes de Doper. Hij zei Herodes onomwonden: "Het is u niet geoorloofd de huisvrouw uws broeders te hebben" (Marcus 6 : 18). Daarmee haalde de profeet zich wel de haat van Herodias op de hals, want zij "legde op hem toe en wilde hem doden en kon niet". Johannes werd gevangen gezet en zijn einde kwam op de verjaardag van Herodes, toen Herodias de dans van haar dochter gebruikte om haar tegenstander te laten vermoorden. Calvijn schrijft in zijn commentaar op de Evangeliën dat het niet moet verwonderen dat Herodias zoveel aan zijn dood gelegen was, want haar "pijnigde en verteerde de vrees van verstoten te zullen worden, aangezien het meermalen gebeurt dat degenen, die zich aan hoererij schuldig maken, wanneer de walging bij hen opkomt, zich voor hun losbandigheid schamen. Zij hoopte dat Herodes door deze misdaad te vaster aan haar geboeid zou zijn, wanneer het verbond van hun overspelige echt door het bloed van de profeet bekrachtigd was. Om in het vervolg ongestoord te kunnen heersen, wil zij derhalve de enige doden van wie zij gevoelt dat hij haar tegenpartij der is. Dit leert ons ook door welk een jammerlijke onrust het kwaad geweten aanhoudend gekweld wordt. Johannes lag in boeien; deze heerszuchtige en wrede vrouw kon beletten dat hem iemand zag en met hem sprak; toch rust zij niet, maar wordt door zorg en vrees gedreven zolang de profeet niet uit de weg geruimd is". Calvijn besluit met de opmerking: "Dit toont ons ook de kracht van het Woord Gods, dat de stem van de heilige man, al is zij in de kerker opgesloten, als een foltertuig de ziel van de echtgenoot des konings doorboort”.

Uit de geschiedenis van Johannes de Doper blijkt dat de machtswellust van Herodias niets en niemand ontzag; dat zou een paar jaar later ook haar eigen ondergang inluiden. Want toen haar broer Agrippa door de Romeinse keizer tot koning werd verheven, was er geen rem meer op haar laaiende jaloezie. Flavius Josephus verhaalt dat zij "brandde van spijt", een spijt die haar "onophoudelijk het hart doorknaagde". Ze begon haar man op te stoken: hij zou en moest naar Rome en de keizer om meer macht vragen. Ze verweet hem dat hij tevreden was een gering leven te leiden en dat hij niet stond naar de eer die hem krachtens zijn geboorte toekwam en dat hij lafhartig was. Hoe meer Herodes Antipas - die zijn kansen aan het Romeinse hof niet hoog inschatte - haar ook tegenstond, des te meer drong zij aan, want "de begeerte tot een koninkrijk had haar zodanig ingenomen dat zij niets achterwege liet om daartoe te geraken", aldus Flavius Josephus. En ze won, maar het zou haar laatste overwinning zijn.

Terwijl zij beiden met veel pracht en praal naar Rome reisden, had Herodias' broer koning Agrippa, lucht van de zaak gekregen en hij stuurde een bode met brieven naar de keizer. In die brieven beschuldigde hij er Herodes Antipas van dat deze enorme opslagplaatsen vol wapens had met het doel er een opstand mee te beginnen. De keizer las de beschuldiging en vroeg daarop alleen aan Herodes of het waar was dat hij zoveel wapens had. De viervorst antwoordde tot grote verontwaardiging van de keizer bevestigend. Woedend maakte hij hem uit voor verrader; al zijn bezittingen en zijn macht ontnam hij hem en hij schonk die aan koning Agrippa. Herodes werd vervolgens veroordeeld tot een eeuwige ballingschap in het Franse Lyon.

Maar met Herodias had de keizer medelijden, en aangezien zij de zuster van Agrippa was, verklaarde hij dat hij het haar vergaf en dat zij de gelden behouden mocht die haar toekwamen, want hij meende dat ze haar man wel niet zou willen volgen in ballingschap. Herodias antwoordde daarop volgens Flavius Josephus: "Gij handelt, heer keizer, op een wijze die u betaamt, dat gij mij deze gunst verleent. Maar de liefde voor mijn man laat mij niet toe die aan te nemen. Aangezien ik deel heb gehad aan zijn voorspoed, is het niet billijk dat ik hem in zijn tegenspoed verlaat". Dit antwoord maakte de keizer opnieuw woedend en hij zond haar eveneens in ballingschap.

Hoe moeten we over dit antwoord denken? Was het haar grootmoedigheid, zoals sommigen menen, die haar zo deed spreken? Misschien, maar Flavius Josephus, die dit woord ook gebruikte, vermeldt tevens dat het haar hooghartigheid was die de keizer ergerde. Heeft Herodias uit liefde haar man willen volgen of was het een laatste poging, waarin ze door een schijn van grootmoedigheid de keizer op zijn beslissing probeerde terug te laten komen; een poging waarin ze door haar hooghartigheid faalde? Want Herodias kon berekenend zijn zoals uit de geschiedenis van Johannes de Doper is gebleken. Om macht te verkrijgen, kon en wilde zij doorgaan tot het uiterste. Het lijkt er dan ook op dat zij hier een alles-of-niets spel heeft gespeeld. Het is niets geworden.

Haar laatste jaren heeft Herodias met Herodes Antipas in een staat van ellende en moeite door moeten brengen, ver van iedere vertrouwde omgeving. Daar zal zij wel weer gebrand hebben van een "spijt" die haar "onophoudelijk het hart doorknaagde". Haar kansen waren verspeeld; wat restte waren haar overspelig huwelijk, haar herinneringen, en haar sprekend geweten. Want de stem van Johannes de Doper had zij maar al te duidelijk gehoord. Destijds had zij die stem, die als het ware door de gevangenismuren heenklonk, in bloed willen smoren; het was even tevergeefs geweest als haar poging om de keizer tot andere gedachten te brengen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen