De Christelijke Gereformeerde Kerk (I)

I.
Daar is een merkbaren vooruitgang op te merken in de wijze waarop onze hedendaagsche kerkelijke historieschrijvers de beweging in de Nederlandsche Hervormde Kerk beoordeelen, die in den jare 1834—’39 heeft plaats gehad en het aanzijn gaf aan de Christelijke Gereformeerde Kerk.
Meer dan een halve eeuw moest er verloopen alvorens de historieschrijvers van alle vooroordeel verlost en van alle partijzucht bevrijd „sine ira et studio” deze zoo hoogst belangrijke beweging konden beschrijven.
En wij „Christelijke Gereformeerden” kunnen met het oordeel over deze beweging, in onze dagen reeds door enkele historieschrijvers geveld, zoetjes aan tevreden wezen.
Het beroep van de eerste mannen der Afscheiding op het oordeel der nageslachten en op het vonnis dat in naam van recht en billijkheid zou worden geveld, valt allerminst ten nadeele van hun daad en van ons dat nageslacht uit, maar stelt juist hun goed recht hoe langer hoe meer in het licht.
Meer en meer gaat het oog van den onbevooroordeelden kerkelijken geschiedschrijver open voor het niet te loochenen feit, dat de daad der afscheiding geen onwettige, veel minder nog eene onkerkelijke daad was, maar eene daad die den eersten afscheiders is opgedrongen tegen wil en dank, en wel opgedrongen door die kerk in wier midden zij het Evangelie der zaligheid wilden bedienen.
Niet zij hebben de afscheiding, maar de afscheiding heeft hen gezocht.
Niet zij verlieten de Hervormde Kerk, maar de Hervormde Kerk verliet hen en wilde met zulken als zij waren niet langer meer te doen hebben.
Niet zij hebben de afscheiding veroorzaakt en der kerke een scheidbrief gegeven, maar de Hervormde Kerk heeft de afscheiding ingeleid en ze den scheidbrief toegezonden.
Zeker staat de afscheiding op naam van de eerste afgescheidenen, maar de Hervormde Kerk was zonderdat zij het wist en zonderdat zij het als zoodanig wilde in de hand des Heeren het instrument, waardoor de Heere Zijn raad vervulde en dat gezegende werk tot stand bracht dat zoo rijke vrucht voor onze Vaderlandsche Kerk heeft afgeworpen.
De acte van afscheiding door de Cock en de zijnen in 1834 (14 Oct.) opgesteld en geteekend was dan ook niet anders dan het eenvoudig en welsprekend antwoord op den scheidbrief dien de kerk door hare handelingen deze reeds had toegezonden.
In die acte treden de Cock en de zijnen op als de erfgenamen, handhavers en voortzetters van dat beginsel, die belijdenis en kerkorde naar en volgens welke de kerk van Christus alleen leven kan; maar waarvan de Hervormde Kerk zich door hare handelingen en daden tot in hare hoogste vergadering ten eenenmale had afgescheiden.
Dat is de beteekenis van het jaar 1834 voor de Hervormde Kerk. Toen heeft zij zich als kerk, en het woord kerk is hier bedoeld in instituairen zin, van haar eigen standpunt en belijdenis afgescheiden en voor die Hervormde Kerk van onzen tijd is het niet door een weg van reorganisatie maar van waarachtige reformatie dat zij kan weerkeeren en hernemen wat zij in 1834 verliet. Maar dan ligt ook voor de hand dat volkomen zal worden vervuld wat in de acte van afscheiding staat dat zij geen gemeenschap meer willen hebben met de Ned. Herv. Kerk totdat deze terugkeert tot den waarachtigen dienst des Heeren.
Wat van Hervormde-zijde zoo dikwijls smalende is gevraagd: of wij afgescheidenen dan meenden en oordeelden, dat de Herv. Kerk als eene berouw hebbende en schuld belijdende zondaresse tot ons Christelijke Geref. wederkeeren moest, is een totaal misverstand dat noch door onze vaderen is bedoeld, noch door een onzer wordt geeischt. Maar de Herv. kerk heeft eenvoudig als kerk, als instituaire kerk weder te keeren langs wettigen weg tot datgene wat zij in 1816 in theorie en in 1834 in de praktijk verliet.
Want daartoe is zij nog nimmer en in geen opzicht wedergekeerd, maar heeft er zich nog altijd verder van verwijderd.
En dat wederkeeren kan en mag, maar zal ook, als het een waarachtig wederkeeren is, niet anders geschieden dan als berouw hebbende en schuldbelijdende.
Niet voor ons Christelijke Geref., wij hebben genoeg voor ons zelve in dezen te belijden, maar voor den Koning der kerke, wiens heerschappij zij niet heeft erkend, wiens naam zij niet heeft verheerlijkt, wiens Evangelie zij niet zuiver heeft verbreid en naar wiens wet zij niet heeft geleefd.
Gelukkig, voor dat feit, dat ontzettende feit, dat het koningschap van Christus niet wordt erkend, dat men in een weg van ongehoorzaamheid leeft jegens Zijne wet en in een weg van slaafsche gebondenheid aan menschelijke inzettingen en reglementen, zoodat niet de zuiverheid der leer, noch de reinheid des levens, maar de gehoorzaamheid aan de regelementen de eerste voorwaarde is om in haar midden te dienen, voor dat feit zeggen wij gaan de oogen van enkelen open. Moge het niet al te lang duren, dat die enkelen worden verdubbeld, dat zij uitbreken in menigte naar alle zijden, dat schuldbesef en innig leedwezen door Zijnen geest in menig hart worde gewekt.
Ja leide de Heere het daarheen dat Zijn eigen roepstem in onze zoo ernstige tijden in veler ziele doordringe: „Keert weder, gij afkeerige kinderen. Ik zal uwe afkeeringen genezen.” Laat straks het antwoord op die roepstem uit duizenden kelen daar worden gehoord: „Zie hier zijn wij, wij komen tot U, want Gij zijt de Heere onze God.”
Dan zal niemand zich hartelijk verheugen en ootmoediger den Heere danken dan wij Christelijke Gereformeerde Kerk.
Ds. H. Janssen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen