De Christelijke Gereformeerde Kerk (VIII)

Wat sub 3 van het Koninklijk Besluit d. t. 12 Oct. 1814 bepaald was, werd zoo spoedig mogelijk uitgevoerd. Op den 28sten Mei 1815 werden de benoemingen gedaan op voordracht van den Secretaris van Staat en het samenroepen dezer commissie geheel aan dezen staatsdienaar overgelaten.
Tot leden dezer consuleerende commissie werden benoemd:
Voor Gelderland: Donker Curtius, predikant te Arnhem.
Voor Noord-Holland: W. Broes, pred. te Amsterdam.
Voor Zuid-Holland: W. L. Krieger, pred. te ’s Gravenhage.
Voor Zeeland: Van Deinze, pred. te Middelburg.
Voor Utrecht: Van der Leeuw, pred. te Utrecht.
Voor Friesland: Lobry, pred. te Leeuwarden.
Voor Overijsel: Fransen van Eck, pred. te Deventer.
Voor Groningen: Hendriksz, pred. te Groningen.
Voor Drenthe: Benthem Reddingius, pred. te Assen.
Voor Noord-Brabant en Limburg: de Jongh, pred. te ’s Hertogenbosch.
En van de Waalsche gemeenten: Delprat, pred. te ’s Gravenhage.
Was dit alles reeds in strijd met het wezen der kerk, wat nu verder geschiedde gaat alle perken in dezen te buiten.
Want in stee dat deze commissie vrijheid van handelen en beraadslagen had, in plaats dat zij het recht had voorstellen te doen aan den Souverein, die zij nuttig en noodig oordeelde in het belang en den bloei der kerk, ontving deze commissie voorstellen van den Souverein met de uitnoodiging om hunne gedachten ten dezen in vertrouwelijke correspondentie aan den Commissaris voor de kerkelijke zaken mede te deelen.
Die Commissaris was J. D. Janssen. Hij had een „Algemeen Reglement op het Bestuur der Hervormde Kerk in de Nederlanden” ontworpen, en dit werd den 17den Juni 1815 aan de leden der commissie toegezonden met verzoek om advies.
Eenige belangrijke „Aanmerkingen over het Bestuur van de Kerk” van dien ambtenaar waren daarbij gevoegd.
De Commissaris werd geautoriseerd tot het vertrouwelijk correspondeeren en onderhandelen met de leden der commissie en de uitslag dezer correspondentie was, dat alle leden zich vereenigden met het ontwerp in zijn geheel genomen.
Bij missive van den 9den October 1815 werden nu al de leden der commissie uitgenoodigd om op den 25sten October binnen ’s Gravenhage te vergaderen, ten einde het ontwerp te voltooien.
„Men kwam — Voorzitters dezer vergadering waren de Minister van onderwijs en de commissaris Janssen; Donker Curtius was Scriba. In tien zittingen had de commissie hare taak afgedaan. Den 4den Nov. werd het concept door allen onderteekend. Nu veranderde eene commissie uit den Raad van State nog het een en andere, den 7den Januari 1816 nam de Koning het met niet geringe persoonlijke wijzigingen aan, en bij besluit van 6 Februari 1816 werd het als Algemeen Reglement van het Ned. Herv. Kerkgenootschap vastgesteld.” (Wagenaar).
De Koninklijke wet trad onmiddellijk in werking. Bij hetzelfde besluit werden op voordracht van den Commissaris-Generaal benoemd:
a. de Secretaris bij het Synode der Ned. Herv. Kerk (J. J. Dermont, hofprediker) diens secundus en de quaestor.
b. de Secretarissen der prov. Kerkbesturen.
c. de leden der prov. Kerkbesturen met secundi.
d. de praesidenten der prov. Kerkbesturen.
e. de gecommitteerden voor de huishoudelijke zaken der Waalsche kerken.
f. de scriba’s der classicale besturen.
g. de classicale gecommitteerden.
Nog eenmaal sprak de Koning den 28sten Mei 1816 en het Kerkbestuur was voltallig; eene synode, elf stemmende en drie adviseerende leden sterk, bestond. Van de elf leden waren er zes lid geweest der consuleerende commissie. President der Synode was de anders om zijne rechtzinnigheid bekende, nu door de vleiende hofgunst misleide (le Roy), „Vader Krieger”.
Bij de benoeming der adviseerende leden werd prof. Te Water, de man die zich tijdens de Fransche overheersching zoo verdienstelijk gemaakt heeft jegens onze Vaderlandsche kerk, gepasseerd.
Den 3den Juni 1816 werd „het Synode” met eene aanspraak van den Commissaris-Generaal geopend en de kerk, zegt Hooyer, kwam onder zulk eene regeeringsvoogdij, dat hare onafhankelijkheid geheel was weggevaagd.
Met de staatsrechtelijke zijde dezer koninklijke daad, m. a. w. of de invoering van dit algemeen Reglement eene schending van de Grondwet was die door den Koning was bezworen, zullen wij ons te dezer plaatse niet inlaten. Sommigen hebben dit wel beweerd en onder dezen niemand scherper dan Mr. Heineken in zijn proefschrift: „De Staat en het Kerkbestuur der Ned. Hervormden sedert het herstel onzer onafhankelijkheid 1868.”
Hij zegt dat het Koninklijk Besluit van 7 Januari invoerende het Algemeen Reglement van het Bestuur der Hervormde Kerk, ab initio, d. i. van den beginne aan, ongrondwettig is geweest.
Op eene andere plaats zegt hij dat de instelling van het Algemeen Reglement was eene „arbitraire handeling” eene „usurpatie des Konings” wiens aanmatiging te meer afkeuring verdient, omdat zij niet uit belangstelling voortsproot, maar eene daad was der grofste willekeur.
En in zijne „derde stelling” zegt hij: „Het Alg. Regl. is door Koning Willem I niet in het algemeen belang der Hervormde Kerk ingevoerd, maar uit zucht om zich in hare zaken te mengen”.
Die woorden onderschrijven wij niet, want zij werpen zijdelings een blaam op het karakter en de bedoelingen van Willem I. Daar is ook een dwalen in handelingen ter goeder trouw. En op zijn zachtst geoordeeld, was het bij Willem I wel goed bedoeld en ernstig gemeend, maar hij tastte mis in de keuze der middelen.

Q.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen