Het voortbestaan der Christelijke Gereformeerde Kerk(V)

Ook de negentiende eeuw laat ons op het gebied der kerkgeschiedenis in verschillende landen eene afscheiding van de Staatskerk aanschouwen, en het beginsel van 1834 in ons land openbaart zich ook in Schotland en Zwitserland.
Ons bestek laat niet toe de afscheidingen in de negentiende eeuw alle breedvoerig na te gaan, doch op eene enkele willen wij nog wijzen.
Gelijktijdig met de Afscheiding in ons land, kwam er nogmaals beweging in de Schotsche Staatskerk. Velen begonnen zich evenals in de achttiende eeuw tegen het patronaatsrecht te verzetten, omdat dit recht aan vele gemeenten voorgangers bezorgde, die afweken van de leer der kerk. In 1834 kregen de rechtzinnigen de overhand in de Synode, welke de „Veto-act” aannam, waarbij aan de gemeenten het recht werd gegeven een door den patroon opgedrongen predikant te weigeren. De patroons verzetten zich tegen de Veto-act en hieruit ontstond een heftige strijd, welke tot 1843 duurde. Toen het bleek dat de patroons zegevierden, greep een derde afscheiding van de staatskerk plaats op den achttienden Mei 1843 tijdens de Algemeene Synode te Edinburg. Onder leiding van Dr. Chelmers verlieten meer dan twee honderd predikanten de Synode, na voorlezing van een protest waarin zij verklaarden „gebracht te zijn tot afscheiding door dwang aan het geweten opgelegd, door oneer der kroon van Christus aangedaan, en door verwerping van Zijn uitsluitend en oppermachtig gezag als Koning Zijner Kerk.” In Tanfieldhall vergaderden nu deze afgescheiden predikanten om aldaar eene acte van afscheiding op te stellen. Na opstelling der acte stonden de predikanten en ouderlingen op, gingen naar het platform en onderteekenden daar de acte. Velen offerden met die onderteekening hun gansche bestaan op. Met deze onderteekening der acte verliepen vijf volle uren en niet minder dan vier honderd vier en zeventig leeraars deden nu of kort daarna afstand van de staatskerk en niet minder dan twee duizend ouderlingen scheidden zich mede af. Zoo ontstond de vrije kerk van Schotland.
Uit al deze voorbeelden, welke wij nog zouden kunnen vermeerderen door de geschiedenis van het ontstaan der Église libre (Vrije Kerk) in Zwitserland, de uitgang van de Hersteld Lutherschen uit de Evangelisch Luthersche Kerk in ons land, en het ontstaan van eene van den staat onafhankelijke kerk in Frankrijk, blijkt dat de afscheiding van 1834 niet op zich zelf staat in de kerkgeschiedenis, ja meer zelfs door haar gerechtvaardigd wordt. Zij kan en den toets van Gods Woord, en den toets der Gereformeerde belijdenis, en den toets van de geschiedenis van Christus’ Kerk doorstaan, gelijk wij thans hebben nagegaan.

HOOFDSTUK III.
Het beginsel der Afscheiding bestreden.
Al wat uit God is, wordt bestreden. Dit woord is ook van toepassing op het beginsel der Afscheiding. Niet alleen de afgescheidenen zijn vervolgd geworden, ook hun beginsel is tegengestaan. Velen hebben getracht in strijdschrift en prediking het beginsel der Afscheiding te weerleggen. Zij die als bestrijders optraden, waren echter geen loochenaars van de waarheid in Gods Woord geleerd, integendeel, juist onder de liefhebbers, de vrienden der waarheid, moeten de bestrijders gezocht worden.
Dit nu is pijnlijk. Aanhangers der Gereformeerde leer in de Hervormde Kerk traden op tegen hun afgescheiden broederen om hun standpunt te betwisten. Wel gaf men toe dat er veel in de Hervormde Kerk was dat streed met Gods Woord; wel erkende men dat vele leeraars van de waarheid waren afgeweken, maar.... toch was in hunne oogen de Hervormde Kerk nog altijd de Gereformeerde Kerk, en afscheiding daarvan veroordeeld. Neen, de kerk in de kerk herstellen, zoo luidde veler leuze. Gij moogt de kerk der vaderen niet verlaten, zoo riep men ons toe. En al wees men nu die „vrienden der waarheid” er op, dat Ds. de Cock de Hervormde Kerk niet heeft verlaten, maar dat hij is uitgeworpen, toch hield men vol dat het beginsel der Afscheiding verkeerd was.
Reeds in 1835 werd in de „Nederlandsche Stemmen” tegen de Afscheiding geschreven en gezegd dat de Hervormde Kerk niet mocht verlaten worden zonder „eene voor het Christelijk verstand klare roepstem Gods.” Ds. de Cock wees er op dat zijne uitwerping uit die kerk juist eene klare roepstem Gods was, om eene kerk te verlaten die de waarheid bestreed en de verdedigers derzelve uitbande. Gedurende een vijftig jaar lang werd nu in de Hervormde Kerk gestreden om haar te reformeeren. De afscheiding werd door de vrienden der waarheid als „labadistisch en donatistisch” veroordeeld.
Vooral het „Kerkelijk Maandblad”, uitgegeven door eenige waarheidsvrienden in Friesland, veroordeelde de Afscheiding fel. Volgens de confessioneele partij in de Hervormde Kerk was die kerk, ondanks haar diep verval, nog altijd de oude Gereformeerde Kerk, welke slechts gereorganiseerd behoefde te worden. Daarom moest de strijd tegen de besturen worden aangebonden en alzoo tot hare reformatie worden meegewerkt. Na vele vergeefsche pogingen tot kerkherstel stond een man op, die zich aan het hoofd stelde van deze beweging. Die man was Dr. A. Kuyper, geboren in 1837 te Maassluis. In 1868 aanvaardde hij het leeraarsambt te Beesd. In dit Geldersch dorp werd Dr. Kuyper, die een voorstander was van de moderne richting, een strijder voor het Calvinisme, hetwelk hij, hoewel op sommige punten gewijzigd en vervormd, weer ingang bij velen wist te doen vinden. Van nu af aan werd hij ook strijder voor kerkherstel in de Hervormde Kerk, doch betoonde zich helaas ook tevens een groot tegenstander te zijn van het werk Gods in 1834.
Van Beesd vertrok Dr. Kuyper naar Utrecht en in 1873 naar Amsterdam, alwaar hij in datzelfde jaar reeds eene poging tot kerkherstel deed, door een voorstel bij den kerkeraad in te dienen tot kerspelvorming. Dr. Kuyper ging namelijk ook van het beginsel uit dat de Hervormde Kerk nog altijd de Gereformeerde Kerk is, slechts gekneld in eene onbijbelsche organisatie. Wijziging van die organisatie zou tevens de kerk tot reformatie brengen.
Vooral door het weekblad „de Heraut” arbeidde Dr. Kuyper tot kerkherstel. De Afscheiding werd door hem ten strengste veroordeeld. „Onze gescheiden broeders hadden ook moeten blijven”, zoo luidde het oordeel van Dr. Kuyper en daarmede sprak hij het doodvonnis uit over ons recht van bestaan. Prof. D.K. Wielenga verdedigde op heldere wijze ons beginsel van afscheiding tegenover Dr. Kuyper. Ook Dr. A. Littooy van Middelburg openbaarde zich toen als een fiere strijder voor het recht der afscheiding. In eene brochure, getiteld: „Onze gescheiden broeders hadden ook moeten blijven. Is dat waar?” roept hij uit: „Indien het waar is, dat wij ook hadden moeten blijven, dan is, zooals Gamaliel eenmaal in betrekking tot onze eerste „afgescheiden” en uitgeworpen broeders terecht uitkomen deed, dit ons werk niet uil God. Honderden en duizenden, waaronder ook ik mij rekenen mag en waarvan velen reeds juichen in den hemel, hebben zich dan voor Gods heilig aangezicht vergist.”
Een allerongunstigst oordeel sprak Dr. Kuyper dan ook uit over de leden der Christelijke Gereformeerde Kerk, een oordeel, dat juist om den zalvenden toon te meer onze afkeuring wekt.

’s-Gr. ('s-Gravenhage) d.B.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen