Artikel 171 - IV

De Verhouding van Kerk en Staat in verband met art. 171 der Grondwet, door Dr. G. Keizer, pred. te Tiel. Kampen, J.H. Kok, 1908. Prijs 90 cent. 
Tegenover den van verschillende zijden gestelden eisch: scheiding van kerk en staat wordt nu van Hervormde zijde gedurig beweerd, dat de scheiding alreede bestaat, dat de staat zich geheel uit het bestuur en het beheer der Herv. Kerk heeft teruggetrokken en de Herv. Kerk dus even vrij is in hare handelingen als eenige andere kerk in Nederland. Om eerlijk te zijn moet dit ten deele worden erkend, Maar ook slechts ten deele. Wanneer men den tegenwoordigen toestand der Herv. Kerk losmaakt van have historie. Sinds 1816 is de kerk als kerk in een gansch andere conditie gekomen. Maar kan haar tegenwoordige toestand van de historie worden losgemaakt en is de kerk, de Ned. Herv. Kerk waarlijk vrij? Die het hardst schreeuwen, dat zij vrij is, gevoelen misschien het diepst hare slavernij.
Het heden kan niet losgemaakt worden van het verleden en daarom is de kerk in haar tegenwoordigen toestand als kerk niet vrij en wordt zij als kerk ook niet vrij. Wat is de vrijheid der kerk? Dat zij zich openbare krachtens haren eigenen levensweg. Kan dat de Herv. Kerk dan niet doen? In geen enkel opzicht. Wat haar daarin belemmert, is haar eigen organisatie bij Koninklijk besluit van 1816 haar opgelegd. Toen kreeg de kerk een inrichting van bestuur die haar innerlijk vreemd was; die geheel in strijd was met de natuur van haar leven, en in de doodelijke omknelling van deze onnatuurlijke organisatie, die alle geestelijk leven verstikt en allen bloei en wasdom belemmert, zucht die kerk nog tot op dezen dag.
De Herv. Kerk kan zich nog niet openbaren krachtens de wet van haar eigen leven, maar zij wordt van boven af bestuurd en geadministreerd, zij is niet vrij. Zij kan en zij mag zich niet openbaren naar den Woorde Gods, dat de wet van haar leven is. En eerst wanneer zij uit de doodelijke omknelling van haar organisatie verlost is, kan zij weder groeien en bloeien en zich als de kerk van Christus openbaren. Maar daaruit kan nooit die kerk zich zelven verlossen. Onmogelijk. Al de pogingen tot reorganisatie zijn tot dusverre met machteloosheid geslagen en zullen in de toekomst onvruchtbaar blijken te zijn. Want in den diepsten grond gaan alle pogingen tot reorganisatie buiten de eigenlijke organisatie om. Reorganisatie is verbetering, is verandering brengen in de organisatie. Maar de organisatie der Ned. Herv, Kerk moet niet veranderd, niet gewijzigd, niet verbeterd worden. De organisatie moet weg. Geheel weg. Geen vezel mag daarvan overblijven. Maar dat kan de kerk niet. Kan een muis zijn eigen val en een vogel zijn eigen strik ontsluiten? Onmogelijk. Zoo ook kan de Herv. Kerk zich zelve nooit vrij maken van de organisatie die haar beknelt. Zij moet vrij gemaakt worden. Want ook de organisatie kan zich zelf niet weg nemen. Zij moet weggeruimd worden en dit kan alleen hij doen, die haar aan de kerk heeft opgelegd. En dat is de staat. Want Willem I heeft in zijn kwaliteit van Koning der Vereenigde Nederlanden aan de Herv, Kerk in 1816 deze organisatie opgelegd en de kerk tot een onderdeel van den staat gemaakt, dat van staatswege moest worden bestuurd en beheerd. Bewijze de instelling van een ministerie van Eeredienst. De staat heeft dus in den persoon van Willem I aan de kerk eene organisatie opgelegd en daardoor de kerk gebonden, zoodat de scheiding van kerk en staat een denkbeeldige en de vrijheid der kerk eene gewaande blijft, zoolang de staat niet ongedaan maakt wat zij in 1816 jegens de kerk bedreven heeft. Want men beweert wel dat de Herv. Kerk in 1852 vrij geworden is, en zelfs het tegenwoordige lid der Synode Ds. Schrieke van Enschede is deze meening toegedaan, maar in werkelijkheid is „de vrijheid van 1852 voortzetting der slavernij onder ge wijzigden vorm” (Groen) en Van Lijnden van Sandenburg had recht toen hij in de Tweede Kamer deze merkwaardige woorden sprak (1869/70): „De Synode zelve ontleent hare macht aan de regeering, en dat is de font die voorzienigheid eischt.” Daar zit de knoop. De organisatie wordt met de kerk vereenzelvigd. De organisatie is de kerk en de kerk is de organisatie, zegt men, maar in werkelijkheid zijn kerk en organisatie twee. De organisatie is de aan de kerk totaal vreemde opgedrongen en opgelegde bestuursmacht; de macht die de kerk beknelde en waartegen zij zich met alle macht in 1816 had moeten verzetten. Hadden mannen als Voetsius en Brakel geleefd, in 1816 had niet plaats gevonden wat nu geschied is. Maar nu kwam de kerk om haar zonden wil onder deze doodelijke omarming. Maar dat neemt niet weg, dat kerk en organisatie twee zijn, en nu is in 1852 de organisatie in het besturen van de kerk vrij geworden van den staat, maar met deze vrijheid was de kerk zelve nog niet vrij. Zoowel na als vóór 1852 of welk jaar men hier ook moge noemen, blijft de kerk als kerk gebonden, en is het een leugen te zeggen, dat kerk en staat gescheiden zijn en dat de Herv. kerk eene vrije kerk is. En nu komt daarbij nog het tweede bezwaar van de financiëele verplichting, die de Staat krachtens art. 171 van onze grondwet heeft. Is dan metterdaad niet belachelijk, wanneer ernstige mannen durven beweren dat kerk en staat in ons vaderland gescheiden zijn?

(Wordt vervolgd).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen