De reformatie in Zwitserland (IX)

Niet alleen met de Wederdoopers, ook met de Lutherschen had Zwingli te strijden. Hoewel Luther evenals Zwingli de reformatie der diep verbasterde Kerk van Rome bedoelde en beiden naar Gods Woord als richtsnoer der waarheid terug wilden keeren, hadden zij toch een verschillend uitgangspunt van reformatie. Terwijl Luther uitging van het beginsel dat al wat niet streed tegen Gods Woord in kerkregeering en eeredienst moest behouden blijven, meende Zwingli dat alles in kerkinrichting en bestuur moest worden losgelaten, wat niet op Gods Woord gegrond was en daaruit kon bewezen worden.
Ook over de leer des Avondmaals was er tusschen beide reformatoren groot verschil. In het begin van hun optreden hadden zij geen van beiden nog eene vaststaande overtuiging, en eerst later kwam Luther tot zijne Consubstantieleer. Zwingli's overtuiging werd inzonderheid gevestigd door het lezen van de geschriften van Wessel Gansfort uit Groningen en Cornelius Hoen van 's Gravenhage.
Deze geschriften waren Zwingli ter hand gesteld door de beide Hollanders Rhodius en Sagarus of Saganus. Deze hadden eerst Luther te Wittenberg bezocht en waren daarna naar Zwingli te Zurich gekomen. De advocaat Cornelius Hoen had namelijk in de nalatenschap van Jakob Hoek of Angularius, deken van Naaldwijk (er is thans nog achter de Hervormde kerk te Naaldwijk eene straat, die naar hem Angulariusstraat heet), werken en brieven van Gansfort gevonden. De lezing van deze geschriften, en vooral dat over het Heilig Avondmaal, gaf aan Hoen een duidelijk inzicht in de dwaling der transsubstantiatie. Hierop schreef Hoen eene verhandeling, waarin hij zijn gevoelens over het Avondmaal uiteenzette. Met deze avondmaalsleer van Hoen en de handschriften van Gansfort ging Hinne Rode of Rhodius van Utrecht in den winter van 1520 naar Wittenberg. Luther was na inzage dezer geschriften het eens met Wessel Gansfort, behalve in zake het Avondmaal, terwijl hij Hoen's avondmaalsleer geheel verwierp.
Daarop reisden Rhodius en Saganus naar Oecolampadius in 1523, en door dezen kwamen zij in aanraking met Zwingli, dien zij den „brief over het Avondmaal” van Hoen overgaven. Zwingli las dien „brief,” welke meer eene uiteenzetting of verhandeling is en gaf hem zelfs later uit.
Deze „brief” had een hoogst gewichtigen invloed op de verdere geschiedenis der hervorming. Hoen beroept zich daarin op de woorden van Christus in Joh. 6. „Christus”, dus spreekt hij, „geeft zichzelven wel aan ons door middel van het brood des Avondmaals, maar wij moeten onderscheid maken tusschen het brood, dat wij met den mond smaken en Christus, dien wij deelachtig worden door het geloof. Want hij, die meent niets anders te ontvangen, dan hetgeen hij eet met den mond, onderscheidt het lichaam des Heeren niet en eet en drinkt zichzelven een oordeel; dewijl hij bij dat eten en drinken belijdt dat Christus tegenwoordig is, maar tegelijkertijd door zijn ongeloof, verre blijft van Hem.” De Hollanders overhandigden ook de geschriften van Gansfort aan Zwingli, die op hem een diepen indruk maakten. Inzonderheid Wessel Gansfort's geschrift „De coena Domini”, „over 't Avondmaal des Heeren”, 't welk Luther verwierp, viel bij Zwingli in goede aarde.
Zwingli kwam door deze Hollandsche geschriften tot de overtuiging dat het woordje is in den zin van beteekent moet worden opgevat in den tekst: „Dit is mijn lichaam,” gelijk ook Hoen het opvatte. Het Avondmaal was daarom voor Zwingli slechts een gedachtenismaal, eene schilderij van 's Heeren lijden, terwijl het geloof van den geloovigen eter op geestelijke wijze het lichaam des Heeren ontving. Het was hem een teeken van het lijden, niet zoozeer een zegel des verbonds. Zoo kwam dus bij Zwingli de symbolische opvatting aangaande het avondmaal voort uit de gedachtenwisseling met deze Nederlanders. Hieruit laat zich ook voor een deel verklaren waarom de Zwitsersche reformatie in ons land de overhand kreeg over de Luthersche. De oudste Nederlandsche voorloopers der Hervorming waren het in den grond der zaak eens met de Zwitsersche reformatoren.
Luther, in het begin van zijn optreden, verschilde niet zoo veel van de Zwitsers inzake het Avondmaal, zoo sprak b. v. Luther in het begin: „Het sacrament heiligt niet, maar het geloof in het sacrament”. Doch actie werkt reactie. De afwijkingen der wederdoopers, voerden hem tot een ander uiterste, n.l. de lichamelijke tegenwoordigheid van Christus is met en onder brood en wijn.
Luther drukt zich dan ook zóó sterk uit, dat hij zegt: „Evenals ijzer en vuur, twee verschillende zelfstandigheden, door 't vuur in één klomp te samen zijn gesmolten, zoodat in elk deeltje van dien klomp, zoowel ijzer als vuur gevonden wordt, alzoo is ook en veel nadrukkelijker nog, het verheerlijkt lichaam van Christus in alle deelen van het brood aanwezig.”
Door deze sterke afwijking van de Bijbelsche Avondmaalsleer moest het wel op eene verwijdering tusschen Luther en de Zwitsers uitloopen.

's Gr.(s Gravenhage) DE BR.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen