Frankrijk (155)

Zooals we zagen dienden de hervormden telkens nieuwe vertoogen in bij Koning Hendrik IV, doch de koning en zijn raad zochten telkens uitstel in allerlei omstandigheden, 't Scheen, of ze den protestanten geen vrijheid gunden.
Maar nieuwe gevaren dreigden het koninkrijk, Amiens werd door de Span-jaarden verrast. Een menigte van edellieden uit de Hervormden besloot thuis te blijven, in stede van ten strijde te trekken voor een koning, die hen verliet. Verscheiden aanzienlijken onder de Roomschen begonnen te erkennen, dat door de vroeger reeds uitgevaardigde edicten de protestanten reeds verkregen rechten be-zaten. En door dit alles kwam eindelijk in de maand April 1598 het edict tot stand, dat naar de plaats, waar het afgekondigd werd, het edict van Nantes genoemd werd.
In de voorrede van dit merkwaardig staatsstuk erkende de koning, dat al zijn onderdanen God aanbaden, zoo niet op dezelfde wijze dan toch met dezelfde bedoeling, zoodat zijn koninkrijk altijd den eervollen naam zou verdienen van „zeer Christelijk koninkrijk.”
Het edict werd verklaard eeuwig en onherroepelijk te zijn, daar het de voornaamste grond van de rust en de eenheid van den staat was.
De voorname inhoud van dit groot Charter der Fransche Hervormden kwam hierop neer: volkomen vrijheid van geweten voor ieder onderdaan van het koninkrijk in het bijzonder leven. Vrije uitoefening van godsdienst in alle plaatsen, waar die in 1597 bestond en in de voor-steden der groote plaatsen. Vrijheid voor de recht-uitoefende heeren om de godsdienstige verrichtingen te doen plaats hebben in hun kasteelen; en voor de edellieden van den tweeden rang om dertig personen tot hun huiselijke godsdienstoefeningen toe te laten. Vergunning aan de hervormden om openbare bedieningen te bekleeden; om hun kinderen in eigen scholen te doen onderwijzen en hun kranken in de hospitalen te doen verplegen en te bezoeken. Het recht om in sommige steden hun geschriften te laten drukken, het deelnemen voor de helft aan eenige parlementen, het instellen van een kamer tot handhaving van het edict te Parijs, bestaande op één lid na uit Roomschen, maar onder krachtige waarborgen, dat zij haar bijzondere roe-ping zou vervallen. Vervolgens vier academiën voor wetenschappelijke en god-geleerde opleiding; machtiging tot het bijeenroepen van kerkelijke vergaderingen volgens de bestaande kerkorde; en einde-lijk een zeker aantal veiligheidssteden.
Maar ook aan de belangen van de Roomsche kerk was in het edict gedacht. De kerkengoederen moesten worden teruggegeven; de tiende betaald en de uitoefening van den Roomschen godsdienst in alle plaatsen van het koninkrijk hersteld worden. Dit laatste artikel waardoor in tweehonderd vijftig steden en tweeduizend landparochiën de mis werd hersteld, was oorzaak, dat te La Rochelle bijna een oproer uitbarstte.
Zooals we zien, gaf het edict van Nantes nog geen gelijkstelling tusschen Roomschen en Hervormden, maar 't was toch voor de protestanten een heele verademing.
Dit edict werd door alle weldenkenden in den lande goedgekeurd, maar 't is te begrijpen, dat de fel Roomschen het scherp afkeurden. De geestelijkheid beklaagde er zich heftig over. Trouwens dat kon ook niet anders. De Roomsche kerk duldt nu eenmaal geen ander geloof. Geen wonder dan ook, dat de paus een bevelschrift schreef, waarin werd verklaard dat boven alle anderen zij vervloekt waren, die vrijheid van geweten toestonden. De Universiteit, die door de Sorbonne en de Jezuiten beheerscht werd, wilde twee collegiën voor de Hugenooten sluiten en eenige parlementen maakten groote zwarigheden, om tot de bekrachtiging van het edict over te gaan.
Maar van lieverlede bedaarden de driften en behalve de botsingen, die na zoo groote verwikkelingen onvermijdelijk waren, behoorden de twaalf jaren, die tusschen de uitvaardiging van het edict van Nantes en den dood des konings verliepen, tot de rustigste voor de hervorming in Frankrijk.
Misschien als Hendrik IV langer had geleefd, dat hij een geheele bevrediging had kunnen tot stand brengen.
Maar ook het leven der vorsten en het lot der volkeren is in de hand des Heeren en Hij doet daarin naar Zijn welbehagen!

K. (Kampen) V.

(Wordt vervoigd.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen