Religie-Belangstelling - V

Nog meer winst werd behaald. De 20e eeuw heeft in Europa het schandstuk ten tooneele gevoerd van wreede bloedige vervolging. Een nieuw martelaarsboek kan geschreven worden. Verschrikkelijker van inhoud nog dan ooit te voren. Tienduizenden christenen zijn door het Bolsjewisme dood gemarteld, op een wijze waarbij Nero's naam ontoereikend is, om de gruwelen der wreedheid voor te stellen. Met welk resultaat? Vooreerst, dat de ijzeren weerkracht van geloof en religie machtiger dan ooit aan het licht trad. De overwinningspsalmen klinken ook thans even helder en troostvol op dan weleer. In het geloof bleek wederom als altijd een mystieke kracht tot zelfs blijmoedig lijden en sterven te schuilen. Meer dan overwinnaars bleken ook nu te zijn zij, die om Jezus' wil naar de martelplaatsen werden geleid.
Zelfs vele jeugdigen van jaren beleden en bezegelden hun geloof en onoverwinbre kracht in Jezus Christus den Heere.
Voorts, ondanks deze vervolgingen, ja er door opgewekt en geprikkeld, ontstond meerdere belangstelling in den godsdienst.
Nooit zijn de kerken in Rusland b.v. zóó vol geweest. In Rusland, Polen, enz. ontstond een ongekende vraag naar het Evangelie. Duizenden bekeeringen vonden reeds plaats.
Tevens ontstond een groote „verinniging” van het religieuse leven in wat we zouden kunnen noemen de „Maranatha-beweging.” Immers de reekenen der tijden beginnen gelukkig meer en meer de aandacht te vragen; en verwekten in honderden kringen van geloovigen een verlevendigde hope en uitzien naar de toekomst van Christus.
Ik weet wel, dat ten deze lang niet alles buiten en boven critiek staat. Dat zich allerlei inmengselen voegden bij deze verwachting. Dat men soms veel te ver ging in het „verklaren” der profetie, de opvattingen over een „duizendjarig rijk;” dat men, door van dit ééne dogma over Christus-wederkomst als een stokpaardje te maken, wel eens te weinig oog scheen te hebben voor zoovele andere niet minder gewichtige geloofsstukken; enz. Maar dat neemt niet weg, er kwam dan toch opwaking in de zoo veelszins vermaterialiseerde kringen van ons hedendaagsche christendom. Een op den achtergrond geraakt, schier vergeten, geloofsstuk werd weer levende. Heerlijk! — En dat greep alweder duizenden rondom ons aan. — De zaak van Jezus den komenden Koning „leeft” weer op die manier. Voortreffelijk!
Ook kwamen nieuwe vraagstukken in verband met christelijke zedeleer, wereldbeschouwingen enz. onze aandacht ernstig vragen; met diergelijke oudere problemen in vernieuwden vorm. Op de markt van het christelijk leven en denken is het weer drukker dan ooit.
Hetzij pro of contra, maar ten slotte bleek de zaak van God en Christus nog niet van de baan te zijn, ja alzijdiger aan de orde dan ooit. Als in de groote steden van Duitschland b.v. vergaderingen worden gehouden over het vraagstuk, òf Jezus wel ooit geleefd heeft, en diergelijke, dan konden de grootste gebouwen de duizenden niet bevatten.
We zouden op deze lijn nog lang voort kunnen gaan, genoeg; het zal wel geen tegenspraak kunnen dulden, dat voorshands de zaak der religie nog niet tot het verleden behoort.
In vele kringen moge een afkeer van dogma's, van het officieële kerkelijke leven o.a. zijn te constateeren, religie als zoodanig schijnt men niet te kunnen missen. Allerlei vrij-religieuse groepen, allerlei buiten-kerkelijke maar dan toch religieus-getinte kringen lieten van zich hooren. Ook in ons vaderland kreeg het „modernisme” een sterken uitlooper in de z.g.n vrij-religieuse, nieuw-moderne beweging. Wel zoodanig reeds van omvang en beteekenis, dat de plannen gereed zijn, om straks in Amsterdam een tempel te bouwen, waar al dergelijke kringen hun gemeenschappelijk „heiligdom” zullen kunnen begroeten.
Deze nieuwere beweging gaat gepaard met de hedendaagsche zucht naar een vernieuwing een moderne renaissance, van alle terreinen van menschelijk kénnen en kunnen; een vernieuwing bedoelt men van alle kunst, wetenschap, cultuur. Het oude voldoet al minder. Tolstoy, Nietzsche, Ibsen enz. hebben over de beschaving der 19e eeuw hun vernietigend oordeel uitgesproken. Er moet wat anders komen. En de religie heeft men hier niet buiten gesloten. Evenals met deze andere terreinen, wil men nu ook de religie niet zoozeer afschaffen, dan wel „vernieuwen”. Dit is vooral voor de religie een uiterst gevaarlijke aangelegenheid. Want in de practijk komt dit altijd hier op neer, dat de mensch dan gaat bepalen, wie en wat God is, hoe de „dienst” van God zal wezen enz. Feitelijk wordt religie dan wel met name genoemd, maar haar wezen en beteekenis op één lijn gebracht met kunst en wetenschap; ze wordt niet veel anders meer dan een onderdeel der aesthetica (schoonheidsleer); een stuk kunst, door de ziel beoefend; en in zooverre men dan nog spreekt van ethiek (zedeleer) en mystiek (verborgen zielsleven), worden deze beide onder het hoofddogma ondergebracht, dat de mensch zelf maatstaf en bron aller dingen is.
Ethiek en mystiek, laten we die als nevengestelde grootheden beschouwen; zij zijn samen aan het beide beheerschende dogma ondergeschikt, maar bij de nieuwere religie-beweging zal men ook voor dit dogma geen andere bron dan den mensch, den mensch in zijn innerlijk zelf aanwijzen.
Met dat al, het Godsbesef sterft niet; verlaat de menschheid niet. Wat wel in kwestie is thans; en dit trede helder voor ons denken uit: het Godsbegrip. Dit is de groote kwestie in feitelijk alle tijden, maar niet het minst thans. En daarmede hangt nu ook samen de hedendaagsche voorstelling over religie.
De belangstelling, de vernieuwde, opwakende belangstelling voor religie is daarom tevens een crisis in de religie, met vele scherpe, diep den mensch aangrijpende, vraagstukken.

Arnhem.

(Wordt vervolgd.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen