De crisis in de Engelsche kerk

IX.

Te midden van al de opwinding, die het geval Gorham veroorzaakt had, greep Rome plotseling in en bracht het protestantsche deel van Engeland letterlijk buiten zich zelven. Midden October van datzelfde jaar 1850 werd zonder eenige kennisgeving aan-of overleg met de Engelsche regeering, de apostolische Vicaris van Engeland, Dr. Wiseman door den paus tot Kardinaal en tevens tot aartsbisschop van Westminster benoemd, terwijl Engeland in 12 bisdommen verdeeld werd. De verontwaardiging over deze pauselijke aanmatiging kende geen grenzen. En het meest grievende was wel, dat de paus Wiseman tot aartsbisschop van Westminster benoemd had. De plaats waar het hof gevestigd was en de regeering zetelde, was van af dat oogenblik ook de zetel van Rome's macht in Engeland en vandaar uit zou de Roomsche actie in Engeland worden gevoerd. Maar de verbittering richtte zich niet alleen tegen Rome, niet minder tornde men tegen de Anglo-katholieken, die door hun katholieke neigingen en geheime katholieke propaganda Rome letterlijk hadden aangespoord om deze daad te doen. Door geheel Engeland werden groote protestvergaderingen ge­ houden, waarin van de regeering geëischt werd, dat zij onmiddelijk zou ingrijpen. Maar deze zat hier met het geval eenigs-zins verlegen, precies als de regeering hier te lande met hetzelfde geval eenige jaren later verlegen zitten zou. De paus zetelde in Rome, en wie kon hem het recht betwisten de belangen van zijn geestelijke onderdanen te behartigen. Dat hij vooraf geen overleg gepleegd had, begrijpelijk, want dan had de regeering zonder twijfel als hier te lande bezwaren gemaakt en getracht de uitvoering er van te verhinderen. Rome had de regeering voor een fait accompli (een gedane zaak) geplaatst. Wat kon de regeering anders doen dan er zich bij neerleggen en door met bekwamen spoed een wetsontwerp in te dienen, dat de zaak zelf niet veranderde, precies als bij ons de wet van 1853 niet anders kon doen, dan erkennen wat de paus gedaan had. Maar het volk was niet zoo spoedig gekalmeerd. De kansels daverden van de redevoeringen welke er gehouden werden tegen den antichrist, dat was Rome, en tegen de valsche profeten in eigen kerk, dat waren de Puseyisten. Deze hadden het niet gemakkelijk. Want de daad van Rome had hun ook pijnlijk verrast en 't was hun onmogelijk deze daad goedtekeuren, omdat zij daardoor de beschuldiging op zich geladen zonden hebben, dat zij vijanden van het vaderland waren en Rome boven Engeland, den paus boven den koning stelden. Daarom konden zij niet anders dan de daad van den paus afkeuren en hun leider Pusey sprak in het openbaar een krachtig woord in het belang van de suprematie van den koning.

Tot nu toe hadden de Anglo-katholieken getracht het reformatorische element in de Engelsche kerk te verdringen en het katholieke er voor in de plaats te stellen. In het geval Gorham was hun dit niet gelukt. Want deze was ondanks hun protesten aangesteld. En een tweede geval: het geval Denison, heeft hun het onmogelijke van dit plan aangetoond. Vandaar dat zij het na afloop van dit proces op een anderen boeg gewend hebben en rationalisten geworden zijn. Het geval Denison is te interessant, om het hier niet heel kort mede te deelen. Het ging daarin over de opvatting van het avondmaal. Denison, predikant te East-Brent, had in woord en geschrift over het avondmaal de volgende opvatting voorgedragen: Dat het zegenen van brood en wijn in het avondmaal deze beiden zoo wezenlijk veranderde, dat deze daarna eene werkelijke, zij het dan ook geestelijke tegenwoordigheid van het lichaam en bloed van Christus in zich besloot, zoodat allen, die daarvan aten en dronken, daarin en daarmede noodwendig ook het lichaam en bloed van Christus deelachtig werden, en dat dit gold niet alleen voor de geloovigen, maar ook voor de ongeloovigen. Hij werd daarover aangevallen door den predikant Ditcher, die hem beschuldigde van een afwijkend gevoelen op dit punt en hem deswege aanklaagde bij den bisschop, die er niet op inging, maar de zaak in der minne trachtte te schikken.

Ditcher dreigde en voor de zaak alle kerkelijke en wereldlijke rechten gepasseerd had, waren er 4 jaren verloopen en honderden ponden sterling verspild. Maar in dit proces stonden niet alleen Denison en Ditcher, want de eerste was een Anglo-Katholiek, die het voor de Roomsche opvatting in het Avondmaal opnam en Ditcher een man van de Evangelische partij, die voor het reformatische beginsel opkwam. Het proces eindigde na 4 jaar met een veroordeeling van Denison, die echter niet ten uitvoer kon worden gelegd, van wege een gebrek in den vorm. Maar van meer beteekenis was, dat de leer van Denison door het aartsbisschoppelijk hof was veroordeeld als zijnde in strijd met de belijdenis der kerk. Het hof was van het principe uitgegaan, dat in leergeschillen de belijdenis uitspraak doen moest en dat het niet de vraag was, of de opvatting van den beschuldigde steun vond in de Heilige Schrift of bij vroegere vooraanstaande theologen. Hiermede was het Anglo-Katholieke beginsel van de Puseyisten veroordeeld. Het recht van tusschen de regels der Belijdenis in te lezen of de Belijdenis te verklaren met en uit de oudere theologen was hun geweigerd en, daarmede de deur gesloten om de belijdenis der kerk te ver-romaniseeren. Daarom gaat vanaf dat oogenblik de beweging in nieuwe banen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen