Dr. Hermann Friedrich Kohlbrügge 1

'k Geloof mij niet al te zeer te vergissen in de meening, dat over het algemeen van dezen godgeleerde in onze kerk weinig meer bekend is dan de naam.
Te verwonderen is dit niet. Immers het heden vraagt zooveel van onze aandacht, dat het verleden hoe langer hoe meer in de vergetelheid komt. En waar dagelijks in groot formaat het nieuwsblad op onze tafel komt; waar ook de boekenmarkt steeds nieuwe uitgaven aan den man zoekt te brengen, blijven de geschriften van vroegere schrijvers al te zeer ongelezen. Of wil men nog genieten van het „overjarig koren”, dan zijn er te veel boeken, welker stijl gemakkelijker te volgen is en die zoo vaak reeds geroemd zijn, dat men zich daar vol vertrouwen aan overgeeft, dan dat men de werken van Kohlbrügge zou begeeren. Want duister is vaak diens stijl en veroordeelingen zijn in allerlei toonaard over hem uitgesproken.
Ja, in onze eigen kerk heeft men zijne predicatiën ongeschikt verklaard voor het voorlezen in onze vacante gemeenten. Geen wonder dan, dat in onze kringen velen niets meer van hem weten, of hoogstens, dat hij wel een godzalig man moet zijn geweest, maar die toch niet al te zuiver in de leer was, terwijl een enkele dan nog zegt te weten, dat het stuk der heiligmaking vooral door hèm werd miskend.
Toch was deze Kohlbrügge een figuur in het kerkelijk leven der vorige eeuw, die waard is, niet vergeten te worden.
Gaan wij na den zwaren strijd, ik zou willen zeggen, den aandoenlijken strijd, dien hij zoo lang persoonlijk en kerkelijk te strijden had, dan kan de overweging daarvan ons, die vaak zoo ras verongelijkt ons voelen en zoo spoedig geërgerd zijn, ten voorbeeld zijn en tot volharding in den goeden weg ons sterken.
Of onderzoeken wij zijne voorstelling der leer, dan eischt dat onderzoek nauwlettende opmerkzaamheid. Ongetwijfeld vinden wij daarin dan wel eens punten, die ons stof geven, daarop kantteekeningen te maken. Zelfs zal de waarschuwende vinger wel eens omhoog moeten en wij vragen dan wel eens met droefheid: „Kohlbrügge, waarom hebt gij dat toch zóó gezegd?”
Doch stellig vinden wij dan ook o zooveel, dat getuigt van diep inzicht in des Heeren Woord. Zooveel, waar wij gaarne eens meer bij stil staan; dat wij óp ons in willen laten werken; dat wij wel wilden leggen aan den dorpel van elks hart, om zich daaraan te toetsen. Zooveel, dat inzonderheid den strijd aanbindt tegen den Remonstrant in elks hart, waardoor de kennis van de heerlijkheid der vrije genade zoozeer wordt tegengewerkt.
Zijn kerkelijk standpunt kunnen wij als kinderen der Afscheiding niet anders dan betreuren, maar merken wij weer de genadeleiding Gods met hem, waar ook hij als een vuurbrand uit het vuur werd gerukt, dan is hij alleen daarom ons alweer lief.
Wilt ge daarvan reeds nu iets weten? Hij spreekt er zelf van in een klein versje door hem later gedicht. Vooraf ga echter een klein stukje levensgeschiedenis, tot verklaring daarvan noodig.
Als van zoo menigen dienstknecht des Heeren was ook de jeugd van Kohlbrügge niet gemakkelijk. In 1803 geboren, werd het voor zijn vader, een zeepfabrikant te Amsterdam, moeilijk voor zijn gestadig uitbreidend gezin te zorgen. Door al de woelingen in 't Europeesch volksleven ging het in dien tijd zeer slecht met handel en nijverheid. Door Napoleons verbod van allen handel met Engeland, het z.g.n. Continentaal-stelsel werd de ellende nog veel grooter. Ook de zeepfabriek werd zeer daardoor benadeeld. Vooreerst kon dan ook Hermann Friedrich zich niet aan de studie wijden, hoezeer hij 't ook begeerde. Met zijn zestiende jaar kwam wat verruiming, waardoor hij zich op de letteren kon werpen. 't Was slechts kort. Dra eischten de zaken zijns vaders hem weer bijna geheel op. Toch had die studie lang genoeg geduurd, om hem veel te ontnemen. In huis toch was hij wel in de waarheid onderwezen. Zijn vader kerkte bij de Hersteld-Lutherschen. Zijne moeder was lid der Gereformeerde of Hervormde kerk. Een Luthersch godsdienstonderwijzer had hem nader onderwezen. Maar nu door zijne studie maakte hij kennis met heidensche deugd en wijs heidsleer, met Joodsche godsdienstigheid en eigen-gerechtigheid. En dáár viel zijn hart meer bij. Wel deed hij op twintigjarigen leeftijd nog belijdenis, maar verre was zijn hart van de waarheid afgedoold.
Toen kwam de Heere in een smarteweg tot hem. Zijn vader ontviel hem door den dood. Én daarin verloor hij zooveel. Die was hem vader, verzorger, raadsman, vriend. Hoe woelde 't nu in zijn hart. Nu was het opstand en murmereering, dan weer twijfel en ongeloof die streden in zijne ziel. Temeer daar tengevolge van 's vaders dood de zaken geheel in de war liepen en armoede de woning binnentrad. Kunt ge zijn strijd indenken? Doch, 't was ook hem goed verdrukt te zijn geweest, om dus des Heeren goddelijk recht te leeren. Want hoort nu maar, wat hij in het versje neerschreef:

Lieve, 's onheils folteringen
Schroefden ineens het hart ineen.
't Mengde 't jammerend handenwringen
Vaak met overkropt geween.
Maar verademing na 't lijden
Gaf mij God, mijn toeverlaat.
Moet men soms ten bloede strijden,
't Goed ontspruit aan 't schijnbaar kwaad.
Hij was mij een trouwe Vader.
Sloeg Zijn tuchtroe allen neer,
Rampspoed bracht bij d' Eeuwige nader,
'k Vond in 'd Eeuwige alles weer.

Kan 't niet leerzaam zijn, wat nader met Kohlbrügge kennis te maken? In eene niet al te lange serie artikelen willen wij trachten, u daarin ten gids te zijn.
Lisse
S. van der Molen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen