De Bondszegelen 50

De tweede periode van Luthers dogmatische ontplooiing valt van 1520 tot 1524.
Heeft Luther, gelijk wij zagen, in den aanvang van zijn optreden den nadruk gelegd op het geloof, dat waarde geeft aan het Sacrament, in de tweede periode tracht hij meer het verband te leggen tusschen het Sacrament en het Woord.
Voor iemand, die even nadenkt, is het aanstonds duidelijk, welk een ommekeer dit geeft in heel de sacramentsleer. Toen Luther in zijn eerste periode het geloof zoo sterk accentueerde, ging het objectief karakter der sacramenten teloor. Maar nu hij het Woord Gods in direct verband bracht met het Sacrament, moest hieruit volgen, dat de objectieve zijde meer naar voren kwam. Nu zou men dit op zichzelf een stap in de goede richting kunnen noemen, want het is de kerngedachte der Geref. theologie, dat zij altijd Woord en Sacrament het nauwst heeft vereenigd en dat zij er steeds den nadruk op heeft gelegd, dat de inhoud van Woord en Sacrament eenerlei is. Hierom spreken wij ook van Woord en Sacramenten als over genademiddelen, die God heeft verordend, om ons de belofte var het Evangelie te verzekeren. Wanneer nu de Luthersche theologie met voorliefde Woord en Sacrament genademiddelen wil noemen, dan hebben wij daartegen geen enkel bezwaar. Woord en Sacrament zijn ook voor ons de middelen der genade, die ons betuigen, welk een gaarne vergevend God in Christus Jezus Zijn hand van ontferming naar ons uitstrekt.
Maar ook hier geldt: Wanneer twee hetzelfde zeggen, dan is het nog niet hetzelfde. Als Luther Woord en Sacrament te zamen noemt, dan legt hij den band tusschen die beide ten slotte zoo nauw, dat het verschil langzamerhand wegvalt tusschen Woord en Sacrament.
Luther zegt, dat ook het Sacrament het Woord Gods is „per figuram”, terwijl de Heilige Schrift het Woord Gods is „per scripturam”, m.a.w. Gods Woord hebben wij in den geschreven Bijbel, en ook in beeltenis in het Sacrament. Maar juist door Woord en Sacrament zoo sterk te vereenzelvigen, begon het Sacrament in zijn beteekenis op den achtergrond te treden en werd het Woord Gods al hooger en hooger gesteld. De genade schuilt niet in het Sacrament, maar in het Woord Gods, dat ook in het Sacrament is. Luther zegt b.v.: „Wanneer ik preek, komt Christus door mijn woord in uw hart; mijn woord is voertuig om Christus naar lichaam en ziel te bezitten en eveneens komt Christus in en door het gebruik der Sacramenten.”
Het Woord Gods is hier alles, want de Heilige Geest schuilt in het Woord, en nu volgt hieruit vanzelf, dat zoowel Woord als Sacramenten beide voertuigen der genade zijn, en dat niet alleen in den zin om het geloof te versterken, maar ook om het te werken.
Wanneer het Woord Gods en het Sacrament feitelijk één zijn, dan verklaart het zich, dat nu ook de Luthersche theologie het Sacrament kent als werkende en dragende de genade der wedergeboorte en des geloofs. Dit staat ook letterlijk in de Luthersche belijdenis, met name in de Augsburgsche Confessie, waar wij lezen: Opdat wij het geloof verkrijgen is de bediening des Woords ingesteld om het Evangelie te leeren en de Sacramenten toe te deelen. Want door het Woord en de Sacramenten, als door werktuigen, wordt de Heilige Geest geschonken, die het geloof werkt, waar en wanneer het Gode behaagt, in degenen namelijk, die het Evangelie hooren, wijl God niet om onze verdiensten, maar om Christus dezen rechtvaardigt, die gelooven dat zij om Christus in genade aangenomen zijn. Hier vinden wij een principieele afwijking van de Geref. theologie. Want hoewel de Geref. Confessie overal de eenheid vasthoudt tusschen Woord en Sacrament, blijft er altijd een aanmerkelijk onderscheid.
Vooreerst leert de Geref. theologie nergens, dat de levendmakende, de wederbarende kracht schuilt in het Woord, dewijl naar Geref, belijden het Woord middel is, waarvan Gods Geest Zich bedient, om een dooden zondaar levend te maken. Gods Geest paart Zich met het Woord om een mensch uit zijn doodslaap te wekken en tot nieuw leven te brengen.
't Is een echt Luthersche uitdrukking, als wij zeggen, dat God den mensch wederbaart door het Woord, want de Geref, belijdenis zegt het anders en beter. Deze zegt: God wederbaart den mensch door Woord en Geest. De Geref. theologie wilde nooit weten van een wedergeboorte los van het Woord, want dat leidde tot de Doopersche dwaling van het lumen internum, het inwendige licht, doch zij wilde evenmin weten van een wedergeboorte alleen door het Woord los van den Heiligen Geest, maar betoogde altijd, dat het Woord het middel, het zaad der wedergeboorte is, doch op zichzelf ongenoegzaam, en dat er een krachtige, herscheppende genade des Heiligen Geestes bij moet komen.
Niet, dat het Woord Gods zonder deze wederbaren de werking des Heiligen Geestes ledig zou zijn. Wanneer de Luthersche theologie alleen betoogde, dat het Woord Gods altijd en overal een kracht Gods is, dan zou niemand van Gereformeerde Confessie bezwaar maken. Immers, dat zegt de Schrift zelf. Reeds het woord eens menschen is meer dan een holle klank, en het is meer dan een ijdele frase, als gezegd wordt: „Wees meester van het woord, en gij zijt meester van het gemoed.” Hoeveel te meer dan zal het Woord Gods niet ledig zijn of wederkeeren! Het verschil tusschen ons en de Lutherschen loopt niet hierover, of Gods Woord krachtig is en scherp als een tweesnijdend scherp zwaard, dat doorgaat tot de verdeeling der ziel en een oordeeler der gedachten is, maar het gaat over de groote vraag, wanneer het Woord Gods wederbarend werkt.
Apeldoorn
J.J. van der Schuit

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen