Weezenverzorging. (III)

Het spreekt van zelf, dat naar ‘het karakter van den vroegeren tijd ook de tuchtuitoefening over de weezen was. Ik wil u iets vertellen van wat er al zoo in de reglementen der weeshuizen over de tuchtoefening vermeld staat. Lees Schmidt, blz. 178, 179. Instr. binncnvader (hetzelfde als weesvader, een regent heette buitenvader) Weeshuis Aardenburg. Terwijl de kinderen spelen, zullen zij niet vermogen te spelen met koten, ballen, ellen oif cenig ander speeltuig, waardoor zij zichzelf en anderen zoaden kunnen bezeeren of de glazen uitwerpen.
We zouden geneigd zijn te vragen!: waarmee moeten ze dan spelen? Is ‘t dan niet heel gezond als ze elkaar eens zonder ‘t gemeen te doen, een keer goed afrossen? In het Reglement van het H. Geesthuis te Dordrecht staat: dat jongens en meisjes wel serge moeten dragen van eenig gedruijs te maken, in het gaan door het huis en opklimmen der trappen. Onze vaders maakten zeker gaarne voor elk wissewasje een bepaling en gieten zulke kleinigheden niet gaarne over aan het inzicht en ‘t gezag van den weesvader. Trouwens, ik zou ‘t wel eens willen bijwonen, dat een troep weesjongens de trappen van hun tehuis beklom, „wel sorge dragende van eenig gedruijs te maken”.
In het reglement van het weeshuis te Schoonhoven wordt zelfs voorgeschreven, dat bij het naar bed gaan „een yder oock sal gaan leggen op sijn rechter zijde, ten waere bij siecte ofte andere ongelegentheyt”.
Dat de straf op overtreding waarlijk niet malsch was blijkt uit het volgende: Oude ordre op de Weeskinderen te Alkmaar, gerigistreert int ordinnatieboek, vernieuwd in den jare 1702: de kinderen mogen niet de school of hun werk verzuimen „op correctie van dapper gegeeselt te weirden”; niet Buiten de stad gaan „op sware correctie”; geen nacht uit huis blijven „op scarpelick gegeesselt te werden”; geen stuck broots ofte kaas of wattes es buijtten weeshuijs dragen” om weg te geven of te verkoopen „op gegeesselt te werden”; moeten het geld, dat zij verdienen, inbrengen ten voordeele van het huis „op peyne van moedernaackt wel gegeesselt te werden, hij sij jongck of oudt”.
Zoo luidt zelfs een der bepalingen van het Weeshuis te Schoonhoven: na het eten „sullen de kinderen met goede preverentie haar knieën buijgende van de tafel gaen seggende: De Heere sij gedanckt en gelooft op de peyne van een placks”.
Wel mochten deze reglementen niet al te strengelijk worden uitgevoerd, blz. 180. Zoo noodig moesten „de ouwde subjecten woordelijk en de jongens des noods dadelijk gekastijd, dog moderatelijk”. Stok en plak waren dus de opvoedingsmiddelen van ‘den weesvader. Deze werden gebruikt om naar verdienste een brave rugscheuring te ontvangen. Meestal werd de straf voltrokken in tegenwoordigheid van anderen, jongens en meisjes!, om alzoo een waarschuwend voorbeeld te geven, en op de schaamte te werken. Men meende, dat een jongen, die in het openbaar gestraft werd, zich zoo zou schamen voor de anderen, dat hij ‘t kwaad voorgoed naliet. Men vergat, dat hij ook zich zoo beleedigd kon gevoelen, dat hij uit nijd ging zinnen op nog erger kwaad! ! Ook liet men zelfs meisjes weken en maandenlang (ook over straat naar de kerk) rondloopen met een zwaar houten blok, dat door middel van een ijzeren ketting aan een der beenen werd vastgemaakt.
Een zekere Johanna Nagels mocht liefst 8 maanden zoo’n vrachtje meesleepen. Mij dunkt, het arme kind zal voortaan altijd wel „getrokken” hebben met d’r been.
De heer Schmidt schrijft op blz. 187 het volgende: Het toppunt van schande werd zeker bereikt, als de tentoonstelling geschiedde onder deskundige leiding van gerechtsdienaars. Zoo in het Merula-Weeshuis te Brielle: Lena Verhage om haar vele fouten „anderen tot exempel gestraft en is zij door den dienaar van de justitie, ten aanzien van alle de kinderen, aangedaan vier geeselroeden aan het lichaam en de houten blokken aan de beenen en na daar mede eenige tijd te pronk gestaan te hebben „uit het huis gezet”. Dan sloot men degenen, die celstraf kregen dikwerf nog op met een blok aan ‘t been of ketenen aan de handen. Ook bracht men heel kwade rakkers wel voor een paar jaar naar een … krankzinigengesticht, het dolhuijsjen geheetten. Zoo moest, blz. 195: een meisje gebonden gebracht worden aan de Paal op de plaats, daar een kwartier ten toon staan, de Regenten knielende om gratie smeeken, dan 14 dagen opgesloten zitten in een Dolhuisjen in ‘t Stadskrankzinnig- en beterhuis en ten overvloede nog gedurende den tijd van aan een blok blijven gesloten.
Valt er in onze dagen te klagen, dat de tucht al te slap wordt uitgeoefend, dat de roede al te zeer gespaard wordt, in de weeshuizen van voorheen meende men met de roede en nog eens de roede wel wonderen te kunnen doen.
‘t Is waar, de H. Schrift zegt den opvoeders: weer de tucht van den jongen niet. En die tucht te oefenen, zooals de schrift dat bedoelt kost veel, veel zelfverloochening voor den opvoeder, maar de ranselmethode van voorheen heeft met die bijbelsche opvoeding niets gemeen. Slaan ‘is nu eenmaal altijd gemakkelijker dan…… kastijden uit liefde!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen