Mr. Willem Bilderdijk (6)

Zoo deelde dan Bilderdijk met Oranje in de smaadheid der ballingschap. In deze smaadheid lag evenwel zijn hoogste roem. Liever wilde hij in den vreemde dolen dan het hoofd te buigen onder onrecht en tyrannie. En toch was er een diepe smart in zijn leven gekomen, nu hij het vaderland verlaten moest, het vaderland, waaraan hij met al de vezelen van zijn leven verbonden was. Hij mocht evenwel het kruis op zich nemen, en, gesterkt door het Woord Gods, nam hij zijn pelgrimsstaf ter hand om als vreemdeling buiten de vaderlijke erve te verkeeren.
Bilderdijk ging alleen. Zijn vrouw was niet te bewegen hem in ballingschap te volgen. Trouwens geen andere band was er tusschen hen dan die van wettelijke vereeniging. Het was een huwelijk zonder liefde. Het was tien jaren geleden, dat Bilderdijk zijn leven verbonden had aan Catharina Rebecca Woesthoven, maar nu het op scheiden aankwam, bracht dit geen droefheid. Als kind moest hij reeds moederliefde missen, en als man vond hij ook in het huwelijk geen liefde. In zijn veelomvattenden arbeid, waaraan hij geheel zijn hart gaf, vond de eenzame man het middel om zich staande te houden.
Bij zijn gehaast vertrek moest hij ook zijn bibliotheek achterlaten, een schatkamer van wetenschap en kunst. Meer dan zesduizend boeken had hij met groote zorg verzameld, en dit alles moest hij met zijn kostbare manuscripten achterlaten. Als een arm man trok hij den vreemde in. Het leven op nogal grooten voet verslond zijn inkomen, en slechts van het allernoodzakelijkste voorzien verliet hij ’s Gravenhage.
Hij nam zijn weg over Amsterdam. Hij wilde van zijn grijzen vader afscheid nemen eer hij Holland verliet. Reeds in 1789 had hij zijn moeder, Sibilia Duyzenddaalders, naar haar laatste rustplaats gebracht. Vader en zoon zouden elkander op aarde niet weer zien. Den 5en Maart 1798 overleed vader Bilderdijk op zeven en zeventig jarigen leeftijd. De wetenschap, dat dit een afscheid voor altijd was, maakte deze ure voor beiden zoo moeilijk. Eindelijk rukte Bilderdijk zich uit de armen van zijn vader, en verder ging de reis, een donkere toekomst tegen.
Over Groningen, waar de Fransche Commandant hem een paspoort bezorgde, trok Bilderdijk naar Duitschland. Embden opende hare gastvrije poort voor den banneling, die zich nu één kende met zoovele duizenden voor hem, die in ditzelfde Embden een veilig toevluchtsoord vonden. Tijdens den 80-jarigen oorlog was het de „herberg voor Gods verdrukte volk”. Als dat Embden eens spreken kon. Van hoeveel jammer en leed, tranen en zuchten zou zij kunnen verhalen.
Weldra ging de reis van Embden naar Hamburg. Vanuit deze zeehaven wilde de banneling naar Engeland oversteken. Londen trok hem met onwederstandelijke kracht aan, en Bilderdijk beschouwde het als een gunstig teeken, dat hij eindelijk in Engeland den voet aan wal kon zetten.
In Engeland toch toefde zijn Prins! Londen was niet minder dan Embden de haven des behouds voor menig verdrevene.
Maar het ontbrak Oranje aan de macht om iets ten goede voor Bilderdijk te kunnen doen. Eindelijk besloot hij door het geven van lessen in zijn levensonderhoud te voorzien. Dit viel hem niet moeilijk. Meester als hij was in allerlei talen, bedreven in schoonschrijven en teekenen, ingewijd in de geheimen der wetenschap, had hij weldra zijn leerlingen rondom zich verzameld. Maar zijn loon was niet groot genoeg om in zijn behoeften te voorzien. Twee jaren hield hij manmoedig stand, maar toen ook was hij aan het einde.
Op advies van den Prins van Oranje trok hij weer naar Duitschland, maar.nu naar Brunswijk. Hij was thans vergezeld van zijn tweede vrouw, Catharina Wilhelmina Schweickhardt, die als dichteres reeds naam gemaakt had. In haar vond Bilderdijk, wat hij in zijn eerste vrouw tevergeefs gezocht had.
Brunswijk bood hem een warme ontvangst. Binnen hare poorten toch woonden vele Hollanders, die evenals Bilderdijk uit stad en land verbannen waren.
De hertog van Brunswijk, dien hij in 1787 zoo trouw ter zijde had gestaan, herinnerde zich zijn gids, en met een hartelijk welkom schonk hij hem een jaargeld. Het was wel niet groot genoeg om van te leven, maar toch in dit blijk van vorstelijke gunst onderkende Bilderdijk de goede hand des Heeren over hem.
Hij werd tot noesten arbeid in Brunswijk geroepen. Van de vier en twintig uren, vertelt hijzelf, moest hij er twintig werken, zou hij met vrouw en kinderen geen honger lijden. Zoo werkte hij acht jaren aanéén.
Maar dit was het zwaarste kruis niet, dat hem drukte. Den 18en October 1805 schreef hij: „’t Eene kind na het andere (gezonde, frissche, vroolijke en sterke kinderen) ontvalt mij met het tanden krijgen, dat hier duizenden wegsleept.... in weinige maanden heb ik er drie verloren. Sedert dien tijd heb ik rust noch duur, en mijn vrouw schreit dag en nacht.”
Welk een beproeving! En dan in den vreemde.
Het was een smartelijke leerschool der beproeving, waarop de Heere hem tot zijn taak vormde.
En dan het heimwee naar het vaderland ! Een verterend verlangen greep hem aan. Brunswijk brandde hem onder den voet.
Naar Nederland dorstte zijn hart!
En op het onverwachts werd hem de weg ontsloten, om weer tot zijn geliefd Holland weer te keeren, gelouterd door het lijden, maar ook verrijkt met ’n levenservaring, die hem meer waard was dan duizenden van goud en zilver.

H. (Hilversum) G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen