De vader des vaderlands (VIII)

De verhouding tusschen den Koning en de Nederlanden werd allengs scherper. De staatkundige troebelen vermeerderden met den dag, en achter de volksbeweging zag hij den allesbeheerschenden invloed van Oranje. Van alles, wat aan het hof, te Brussel, voorviel, werd hij nauwkeurig door Granvelle op de hoogte gehouden.
Het huwelijk tusschen Oranje en Anna van Saksen was hem een bron van groote ergernis. De Prins had in 1558 zijn jeugdige gemalin, Anna van Egmond, door den dood verloren. De staatkundige toestanden deden hem uitzien naar een verbintenis met de protestantsche vorsten van Duitschland. Het middel hiertoe meende hij te vinden in een huwelijk met de dochter van den beroemden Maurits van Saksen, die in de worsteling tusschen Wittenberg en Rome een leidende positie had ingenomen, en wiens naam was verbonden aan het Smalkaldisch Verbond. In 1561 werd het huwelijk tusschen Willem van Oranje en Anna van Saksen voltrokken. De Prinses, reeds op elfjarigen leeftijd wees, was opgevoed aan het hof van haar oom August van Saksen, en zou de moeder worden van Maurits, die het recht des volks met het zwaard zoo kloek verdedigen” zou. Deze echtverbintenis werd den Prins een bron van zorg en ellende. De Prinses, hartstochtelijk en lichtvaardig, zonder begrippen van moraal en religie, zou veel smaad en oneer over den luisterrijken naam van Oranje brengen. De Prins richtte in zijn paleis, te Brussel, een kapel in, opdat zij naar de protestantsche beginselen haar godsdienst zou kunnen houden. Velen, o.w. Lodewijk, de broeder van den Prins, schaarden zich met haar onder de verkondiging van het evangelie door den Lutherschen hofprediker. De Prins was roomsch, maar slechts in naam, eigenlijk was hij in dien tijd meer een libertijn, die zich om religiezaken weinig bekommerde. Wat hem de zaak der Nederlanden deed verdedigen had in dien tijd niet zijn motief in de religie, maar kwam voort uit zijn vrijheidszin en rechtsgevoel. Straks als de beproevingen zijn huis en leven overschaduwen, leert hij de dingen van het koninkrijk der hemelen zoeken, en troost vinden in het Woord van God.
Deze evangelische bijeenkomsten in het paleis van Nassau wekten in hooge mate de ergernis van Granvelle op, maar tegenover den Prins kende hij zich machteloos. Dit prinselijk voorbeeld sterkte de ketters in hun dwalingen, en was oorzaak, dat, ondanks alle vervolging, de „lutherye” nog immer stand hield.
Een nieuw conflict met de Staten deed den koning in woede ontsteken. Krachtens een overeenkomst met den koning van Frankrijk, gaf hij bevel, dat vanuit de Nederlanden tweeduizend ruiters zouden gezonden worden, om de Hugenooten in Frankrijk te bestrijden. Met kracht verzetten de Staten zich hiertegen, onder invloed van Oranje. Het eenige succes, dat Granvelle kon boeken, was de toezegging van een som gelds. De kardinaal werd het voorwerp der algemeene haat; volk en adel verafschuwden hem als het willig werktuig van Rome en Madrid. Het geroep om zijn verwijdering werd steeds heviger, en eindelijk werd de heer van Montigny naar Spanje gezonden om den koning den wensch des volks bekend te maken. Deze zending had geen ander gevolg dan dat de koning vreeselijke wraakplannen smeedde. Ook een schrijven van Oranje, Egmond en Hoorne bleef zonder uitwerking. De Landvoogdes zond haren geheimschrijver naar Madrid om den koning te smeeken den kardinaal terug te roepen; het was al tevergeefs, ook al wees Margaretha op de teekenen van toenemenden opstand: de soldijen werden niet uitgekeerd, de belastingen werden niet betaald, de handel kwijnde, het volk werd heftig in zijn eischen. Het baatte niet; Granvelle zag zich door den koning gehandhaafd. Intusschen gingen dè vervolgingen ongestoord door. Het martelaarsbloed werd bij stroomen vergoten. De kerkers der inquisitie waren overvol. Duizenden namen de vlucht, en zwierven verre buiten hun vaderland. Granvelle heerschte als een ongekroonde koning. Het deerde hem niet, dat de stem des bloeds hem aanklaagde als moordenaar; te vaster snoerde hij het priesterkleed toe. De uitroeiing der ketters was een Gode-welgevallig werk, en de eere en het belang der heilige kerk eischte het. Toch zou de kardinaal niet ongestraft zijn plannen kunnen uitvoeren. Het verzet tegen hem rees met den dag. Het volk zong schimpdichten op den rooden kardinaal, de adel verachtte hem in het openbaar. In optochten en bij gastmalen werd Granvelle bespottelijk gemaakt. De edelen besloten tegenover de weelde van den kardinaal, die zich uitsprak in een overdadige sierlijke uitrusting zijner bedienden, hun lakeien in grof, grijs laken te steken. De pijl trof doel. De zotskappen, in verschillende kleuren op de mouwen en leibanden geborduurd, wezen te duidelijk heen naar den monnikskap en den kardinaalshoed, dan dat Granvelle deze beschimping niet begrepen zou hebben. Op advies van den Prins van Oranje werden de emblemen veranderd. De zotskappen werden verwisseld door een bundel pijlen als een symbool van eendracht. Hierin vond de kardinaal aanleiding om de edelen, met den Prins aan het hoofd, van rebellie te beschuldigen, want die pijlen waren een kenteeken eener saamzwering tegen des konings gezag.
Eindelijk moest de koning het hoofd buigen voor den toenemenden eisch des volks. Granvelle werd verlof gegeven zijn moeder te bezoeken en zoo verliet de kardinaal Brussel, maar onder eede eenmaal weer te keeren en zich dan bloedig te wreken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen