Kerk en Staat

Wij wisten dat het met de Ontwapeningsconferentie niet vlotte. Het bezoek van Henderson, dat hij in den verloopen zomer bij de verschillende Europeesche regeeringen heeft afgelegd, om haar als het ware te bewegen de conferentie toch niet te laten mislukken, heeft bitter weinig uitgewerkt en wij twijfelen er niet aan of de heeren zijn met een bezwaard hart naar Geneve vertrokken. Want nu moest men verder, terwijl men vooruit wist, dat wanneer men verder ging er spaanders zouden vliegen. Zoo’n comedie kan toch niet tot in het eindelooze worden voortgezet. Men kan toch niet over ontwapening gaan praten, terwijl de heele wereld weet, dat er nog nooit zooveel geld voor bewapening uitgetrokken en uitgegeven wordt als op dit oogenblik. Als men wist dat in het jaar 1934 of ’35 de tweede wereldoorlog zou uitbreken, kon er niet harder gewerkt worden aan leger en vloot dan tegenwoordig het geval is. Wij hebben, toen deze conferentie bijeen komen zou, gezegd, dat dit niet moest geschieden, want dat zij noodlottige gevolgen voor de wereld hebben zou; laat men toch ophouden met die internationale conferenties, onverschillig of zij op de ontwapening of de economie of de financiën van de wereld betrekking hebben. Wij hebben er nog nooit eenig nut van gezien en er zal ook nooit eenige vrucht ten goede uit voort kunnen komen. Zoo lang het wantrouwen zoo groot blijft als het in onze dagen is, en de vrees voor elkaar zoo overheerschend is, als op het oogenblik, moeten de internationale samenkomsten worden uitgesteld. Wij zijn op ons zelven aangewezen en wij zullen er ook met Gods hulp wel doorkomen. Maar dan ons gaan instellen op een veel lageren levensstandaard dan waarop wij thans nog staan. En wanneer wij dat niet willen, zullen de ongelukken in den vorm van bittere ontgoochelingen niet uitblijven.
Wij kunnen dit alles thans bevestigd zien in Geneve, want daar zit men met de handen in ’t haar en weet men, eerlijk gezegd niet, hoe men zijn figuur tegenover de wereld redden moet. Maar wat er geschied is, was te voorzien. Ten slotte doet een droppel den emmer overloopen, en toen Engelands minister van Buitenlandsche Zaken, die de laatste dagen zoo’n beetje de leiding in Geneve had, de Duitschers verteld had hoe het stond en waar zij aan toe waren, en dat er voorloopig nog geen sprake was, dat Duitschland de zelfde rechten zou kunnen ontvangen als de andere bezitten, toen stonden de Duitschers op en verklaarden, dat zij er genoeg van hadden en heengingen.
Maar zoo was het niet bedoeld.
Men zegt nu wel, dat men het wist, dat de Duitschers weg zouden gaan, maar wij gelooven daar niets van. Dan zou immers de verslagenheid en de verwondering in Geneve zoo groot niet geweest zijn als zij daar op den Hen October was.
„’t Was of er een bom in Geneve gebarsten was,” schreef een van de correspondenten. Inderdaad was het ook een bom, alleen het exploseerde niet in de stoffelijke, maar in de geestelijke wereld, waar het onrecht, het geweld, de leugen en het bedrog geweldige afmetingen hebben aangenomen. Men mag het nu wel gaan voorstellen alsof het er op was toegelegd, dat de Duitschers naar huis zouden gaan, maar wij durven hier rustig te verklaren, dat, indien zij dit gevolg hadden voorzien, wel meer consideratie tegenover Duitschland zouden gebruikt hebben. Want de eerlijkheid gebied te zeggen dat men de Duitschers in Geneve wel een weinig op de pijnbank gelegd heeft. Men speelde daar wel heel erg den zedemeester tegen over de Germanen, en dat is best, als men zelf maar een schoone lef heeft. Wij moeten ons niet al te veel met elkanders intieme aangelegenheden bemoeien. Wij dragen toch de verantwoordelijkheid niet voor hetgeen in een ander land plaats vindt. Daarbij komt nog wat: als men Duitschland op de vingers wil tikken om hetgeen het tegenover de Joden gedaan heeft, best, maar laat men dan ook de Russen eens vierkant de waarheid zeggen om hetgeen zij bedrijven. Maar daar hoort men niets van. Daar heult men mee, en de een loopt al harder dan de ander om er orders van te ontvangen.
Dat is het wat velen gehinderd heeft in deze heele affaire. Als men in Geneve zich met de interne aangelegenheden van elkander wil gaan bemoeien, dan is er hier en daar nog al wat op te knappen. Men moet er het laatste „maandbericht van de Ned. Afd. v. d. Wereldbond der kerken maar eens op nalezen. De hongersnood der Assyrische Christenen in Rusland zijn inderdaad donkere bladzijden. Wij hebben het niet bewonderd, dat men in Geneve de jodenkwestie aansneed, want al werd het niet met zooveel woorden gezegd: de Duitschers hebben het aangevoeld en het aanvoelen kan soms pijnlijker zijn dan het aanhooren. Hoe het zij, de Duitschers zijn uit Geneve en wij zien ze voorloopig daar niet terug. Zij hebben het psychologisch moment afgewacht en door hun plotseling vertrek, de ontwapeningsconferentie, den Volkenbond en de internationale verhoudingen in gevaar gebracht. De breuk is er en Duitschland zal geen stap doen om haar te heelen. Als het verder geweten der wereld nog zoo zuiver functioneerde als in de dagen van den Engelsch-Transvaalschen oorlog, zou zij zich aan de zijde van Duitschland plaatsen, wij hebben nog hoop dat dit gebeuren zal. Er is al een kentering op dit punt. Toen Hitler’s portret in de Londensche Kino’s verscheen werd er niet gefloten, maar geapplaudiseerd. Dat is teekenend. En de stemmen vermenigvuldigen zich in Engeland, die met Loyd George verklaren dat Duitschland in zijn recht is.
In Geneve weet men niet wat men doen moet. Zal men met de ontwapeningsconferentie doorgaan?
Maar als die zonder Duitschland mislukt, wat dan?
Dan krijgt Duitschland door de geheele wereld gelijk. Want dan levert zij het bewijs, dat men niet ontwapenen, maar bewapenen wil. En zij mislukt! Laten de heeren haastig naar huis gaan, dan kan er misschien veel voorkomen worden. Het mislukken van deze conferentie zou het gevaar voor oorlog in onze onmiddellijke nabijheid brengen. Denkt om het jaar 1935.

d.H. (Den Haag) J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen