Kerk en Staat

In verband met de belangrijke vergaderingen, die binnen enkele dagen in Genève gehouden zullen worden, zijn er enkele dingen gebeurd, waarop wij even den aandacht moeten vestigen.
Want in Genève zal over het lot van de ontwapeningsconferentie worden beslist en, in verband daarmede heeft de Fransche minister van Buitenlandsche Zaken Barthou, een reisje naar Warschau, de hoofdstad van Polen, en naar Praag, de hoofdstad van Tsjecho-Slowakije, gemaakt. Beide Staten hebben heel veel aan Frankrijk te danken. Dat Polen geworden is wat het thans is, is het door en met behulp van Frankrijk geworden en Tsjecho-Slowakije zou stellig niet bestaan als Frankrijk dit niet had gewild.
Maar Polen was langzaam aan de voogdij van Frankrijk ontgroeid en had zelfs den moed gehad om zonder dit aan Frankrijk mede te deelen, een non-agressief pakt met Hitler te sluiten, waarvan men in Parijs geweldig geschrokken was, maar waaraan niets meer kon veranderd worden. Polen had zijn weldoener eenvoudig voor een voldongen feit geplaatst.
Ook in Tsjecho-Slowakije, waar de bekende Benesj nu al een reeks van jaren de Buitenlandsche politiek leidt, had men zonder Frankrijk daarin te kennen een bondgenootschap met andere landen Joegoe Slavië en Roemenië gesloten, dat bekend geworden is onder den naam van de Kleine Entente.
Dit bondgenootschap is tegen Mussolini gericht in verband met de verdachte belangstelling, die deze voor Hongarije heeft, om van Oostenrijk maar niet te spreken.
Verder was er sprake dat Rusland zich aanstonds bij den Volkenbond zou aanmelden om lid te worden, iets wat Frankrijk niet ongevallig zou zijn en wiens verzoek stellig door dit land krachtig zou worden gesteund, maar dat op een krachtig verzet van Polen zou stuiten.
Men wilde dus in Parijs, omtrent enkele zaken zekerheid hebben alvorens men in Genève bijeen kwam. Daarom is toen Barthou op reis gegaan en heeft zoowel in Warschau als in Praag de situatie verkend.
In Warschau schijnt het niet meegevallen te zijn. Het begon zelfs heel onhartelijk, want niet een van de vooraanstaande regeeringspersonen was op het station aanwezig, toen hij arriveerde. Noch Pilsoetski, de minister-president, noch zijn minister van B. Z. Beek waren daar present, alleen de kabinetchef en de chef van het protocol waren tegenwoordig. Eerlijk gezegd, was dit op het kantje af een beleediging en men zegt, dat de Fransche minister zijn verontwaardiging daarover niet onder stoelen of banken gestoken heeft, wat begrijpelijk is.
Ook de besprekingen liepen aanvankelijk niet heel vlot, omdat men eenig wantrouwen had en vreesde, dat hij een scherpe kritiek zou oefenen op de Poolsch- Duitsche toenadering. Toen echter Barthou verzekerd had, dat Frankrijk daar niet het minste bezwaar in had en Polen geheel in den geest van Briand gehandeld had, was het ijs gebroken en liepen de besprekingen wat vlotter.
De aansluiting van Rusland bij de Volkenbond heeft niet de onvoorwaardelijke instemming van Polen en naar verluidt, zou het slechts dan toestemmen in een toelaten van Rusland, indien de volgende twee voorwaarden vervuld worden: I. dat Polen, evenals Sovjet-Rusland, een vasten zetel in den volkenbondsraad zou krijgen. En II. dat een volkenbondsconventie zou tot stand komen, die aan alle leden van den Volkenbond dezelfde verplichtingen met betrekking tot de bescherming der minderheden oplegt, als waartoe  Polen zich bij de verdragen van 1919 heeft verbonden.
Reeds een paar weken geleden heeft de Poolsche regeering een voorstel van dezen aard op de agenda der a.s. Volkenbondsvergadering van September doen plaatsen. Zij zou daarom zoo krachtig op inwilliging van beide eischen aandringen omdat Polen in de verwezenlijking daarvan de erkenning als „groote mogendheid” zien zou.
In Praag liep alles veel vlotter. „Dit bleek”, schrijft de Haagsche Post, dadelijk reeds bij de aankomst.
Bijna de geheele Ministerraad, Minister Benesj vooraan, was aan het Wilsonstation present toen de vertegenwoordiger van het Fransche volk daar arriveerde. In tegenstelling met de slechts moeizaam, onder veel voelen en tasten op gang komende besprekingen in Polen’s hoofdstad, liep hier alles als van een leien dakje, toen al heel spoedig bleek, dat van conflicten of strijdige belangen tusschen beide naties geen sprake was. De algemeene oriënteering der buitenlandsche politiek te Praag bleek tot zelfs in bijzonderheden volledig evenwijdig te loopen met die aan den Quai d’Orsay. Wel vormden verschillende douane- en handelsovereenkomsten het onderwerp van gesprek, doch het kan als vaststaand worden aangenomen, dat, meer dan de doodende concurrentie waarmee de Tsjechische schoenenfabrikant Bat’a de Fran sche industrie bedreigt, het thema der ontwapening op het tapijt is geweest. Immers dit ligt Benesj, die te Genève tot algemeen rapporteur over deze aangelegenheid werd benoemd, natuurlijk zeer na aan het hart. Ook heeft Benesj tegenover Barthou verklaard, dat de Fransche nota aan Engeland over Duitschland’s herbe- wapening zijn volle instemming heeft. Handig en wijs diplomaat als Benesj is, nam deze natuurlijk de gelegenheid waar er bij Barthou nog eens op aan te dringen toch vooral te Genève de besprekingen daarover te komen voortzetten, om ondanks alle moeilijkheden te trachten een voorloopige ontwapenings-overeenkomst te geraken, die vervolgens aan Duitschland kon worden voorgelegd. Toch is het nog geenszins zeker, of in derdaad op 29 dezer het uur der herrijzenis van de Ontwapenings-Conferentie zal slaan. Engeland moge voor eene overeenkomst buiten Duitschland om, wellicht te vinden zijn, Mussolini heeft zich tegenover den Volkenbondssecretaris Avenol onlangs nog in volstrekt weigerenden zin daarover uitgelaten. Tenzij wellicht de Duce van meening mocht zijn veranderd en ook bij hem „im wunderschönen Monat Mai die Liebe aufgegangen” is voor een resultaat, waarnaar de wereld reikhalzend uitziet Wij gelooven niet, dat het ditmaal nog tot een officieel verzoek van Rusland om toelating komen zal. Maar het zit wel op het vinkentouw en Litwinor is een handig diplomaat, die stellig het juiste oogenblik zal weten te kiezen, om zonder het risico van afgewezen te worden, het verzoek zal doen. Want dat Rusland met het oog op Japan, nauwere aansluiting met het Westen zal zoeken, staat vast. Japan er buiten en Rusland er in. ’t Zou inderdaad een machtig stukje diplomatie zijn, waartoe Frankrijk stellig zijn medewerking niet onthouden zal. Frankrijk zelf overweegt thans den militairen diensttijd te verlengen. In de regeering hebben zich twee stroo- mingen gevormd, zegt het blad, en vooral maarschalk Pétain en de premier Douniergue staan afwijzend tegenover verlenging van diensttijd.
Tardieu en Flandin zijn voorstanders van het plan en trachten den premier van het nut hiervan te overtuigen, waarbij Tardieu betoogt, dat een verlenging van den militairen diensttijd het mogelijk maakt een groot aantal werkloozen van de straat te halen.
Bovendien wijst hij erop dat de onkosten van een soldaat lager zijn dan van een werklooze. Generaal Weygand is dezelfde meening toegedaan.
Wat er op deze wijze van de ontwapeningsconferentie terecht komen zal, kan gemakkelijk voorspeld worden. Die moet naar den mensch gesproken op een volslagen mislukking uitloopen, wat voor de wereld een ramp zou zijn. Maar wij vreezen dat zij over haar komen zou. De bekende Engelsche schrijver Wells voorspelt dat de volgende groote oorlog in 1940 zal zijn. Als de wereld het maar zoolang uithoudt.

d. H. (Den Helder), J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen