Het Tractaat (I)

In het jaar 1884 verscheen van de hand van Dr A. Kuyper het boek: Tractaat van de Reformatie der Kerken, een boek veel te weinig bekend, en dat toch vooral in dit gedenkjaar der afscheiding niet mag verzwegen worden, al zullen er ook kringen zijn, waar men liefst deze stem vooral in dezen tijd niet hoort.
Het traktaat is het machtigste pleidooi tegen de afscheiding, dat ik ooit gehoord of gelezen heb.
Zoo schreef wijlen Ds W.H. Gispen in zijn brieven aan een vriend te Jeruzalem gedateerd 2 Mei 1884.
Nu in deze dagen alom de lamp der dankbare herinnering wordt ontstoken om Gods groote daden voor het nageslacht te eeren, nu het eeuwfeest der afscheiding in de kerken der scheiding veler harten ontvlamt, en veler pennen roert, nu zelfs in de Gereformeerde kerken het lied der dankzegging in verhoogden toon opvaart, nu, dunkt ons, kan het zijn nut hebben te hooren, hoe een halve eeuw geleden over de afscheiding werd gesproken en geschreven door diezelfde mannen, wier zonen thans roemen over de eenheid van doleantie en scheiding, ja, wier kerkelijke kringen het werk der scheiding als een werk Gods willen eeren. Het is toch wel een opmerkelijke samenloop, dat honderd jaren geleden Gods werk in de scheiding blonk, en dat vijftig jaren geleden dit werk der scheiding werd becritiseerd op een manier zoo geniaal, zoo filosofisch, zoo critisch, dat de zonen en dochteren der afscheiding deze taal als een fijnen degenstoot zeer scherp hebben gevoeld.
In October 1884 verscheen dit „Tractaat”, dat in October 1934 een halve eeuw oud zal zijn, juist als wij ons opmaken om het eeuwfeest der afscheiding te vieren.
Wij willen U eens laten lezen, wat wijlen Ds Gispen van deze manier van bestrijding zegt, wanneer hij typeert, hoe Dr Kuyper, hoe heel de doleantie stond tegenover de afscheiding.
In zijn genoemde brieven (20 Juni 1884) schrijft Ds Gispen:

„Onder de mannen, die in latere jaren waardeerend van de „gescheidene Kerk” spreken, moet gewis de schrijver van het „Tractaat” in de eerste plaats genoemd worden. Hoe treffend onderscheidt zich zijn woord van dat van sommige zijner hartstochtelijke volgelingen? Maar daardoor is dat woord dan ook des te meer raak. Hij scheldt niet, maar, even als de Heer Groen, spreekt hij met waardeering van de „uitgeworpenen”, verklaart zelfs, dat hij hun deelgenoot zou zijn geweest, hadde de Heere God hem eenige jaren vroeger geschapen, doch tegelijk legt hij de bijl aan den wortel des booms, ontbloot het fundament van het nieuwe huis, en zegt, dat het heiwerk wel wat zwak is.
Ook dit is een vorm van onverdraagzaamheid, die voor wie fijn voelt nog pijnlijker aandoet dan de ruwe en hatelijke bestrijding door geesten van lager rang.”

Wij willen dit Tractaat eens met elkander lezen, dat in zijn genialen opzet en greep een nog nooit overtroffen slag in het gelaat van de afscheiding is gebleven. Wij meenen hier geen overbodig werk te verrichten. Dit stuk historie mag ook in dit gedenkjaar niet vergeten worden, nu reeds 50 jaren aaneen dit boek een scherpzinnig protest tegen de afscheiding is geweest. Wie hier schouderophalend zou zeggen: .,het is al zoolang geleden” haalt daarmede een schrap door heel de historie, begrijpt niets van dit gedenkjaar, en kan er natuurlijk ook niet bij, dat de Christelijke Gereformeerde Kerk niet kan meezingen in het koor der Gereformeerde Kerken als het eeuwfeest der afscheiding wordt herdacht.
Acte van afscheiding 1834.
Traktaat van de Reformatie der Kerken 1884.
Afscheiding contra doleantie.
Een eeuw van zegen, en een halve eeuw van nog nooit herroepen strijd.
Dat is het dualisme in de Gereformeerde kerken, die zich opmaken het eeuwfeest der scheiding te vieren.
Onze jonge menschen moeten deze dingen weten, zal hun kerkelijk standpunt werkelijk een STANDPUNT kunnen zijn. En onze ouderen mogen het zich nog wel eens herinneren, wat tegen de afscheiding is aangevoerd in diezelfde kringen, die thans het „hosanna” willen aanheffen, maar in wier koren de Christelijke Gereformeerde Kerk om des beginsels wil niet mee kan zingen.
De historie der Christelijke Gereformeerde Kerk in Nederland vraagt waarheid en klaarheid bij het herdenken van Gods daden.

A. (Apeldoorn), S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen