Kerk en Staat

Zooals wij reeds meedeelden heeft prof. Earth in de Manchester Guardian een artikel geschreven over „de Duitsche Kerk.” Dit artikel is iets geheel anders als wat men zelfs in de rechts georiënteerde kerkelijke pers in Duitschland leert. Want Barth legt de wortels van dezen strijd bloot en daardoor geeft hij ons een inzicht in de strijd zelf en wat er thans voor Duitschland en Europa op het spel staat. Want de aanval, die thans door minister Kerrl op de kerk gedaan wordt, beschouwt Barth als de felste en de meest gevaarlijke van allen, 't Gaat thans om het geloof in den meer volstrekten zin van het woord en de kerndrang is deze: zal de Kerk den Bijbel en het Evangelie trouw blijven, of zal de leer der „Duitsche Christenen”, de leer n.l. van de Openbaring in het nationale leven „Volkstum” , Christus en Hitler, gelden?
Op die leer gaat hij dan dieper in en zegt, dat zij het resultaat en de jongste uitkomst is van een lange ontwikkeling in het godsdienstig denken. De geestelijke stroomingen in de achttiende eeuw („Openbaring en Rede”) en de negentiende eeuw („Christus en de Cultuur”) en van de twintigste eeuw („Christus en het Socialisme”) zijn thans vervangen door: „Het Evangelie en de Natie”. De dragers van deze synthesen zijn de „Duitsche Christenen”, aanzienlijke groepen der nat.-soc. partij en de kerkbesturen, die door den minister zijn ingesteld. De gansche zwakheid van het protestantisme komt tot uiting in de theorie van het evangelie en de natie zoo goed als in de theorieën, die daaraan vooraf zijn gegaan: de zwakheid van het protestantisme, dat altijd samenwerking en bondgenootschappen met sterkere macht heeft gezocht.
Maar waarom is dit alles pas heden ten dage zoo gevaarlijk geworden, waarom bedreigt het zoozeer de Kerk?
Het antwoord is eenvoudig: een kwaal, die reeds twee eeuwen oud is, is hier uitgebarsten. De vroegere theorieën waren voor discussie vatbaar — meening werd tegenover meening gesteld.
Maar de „Duitsche Christenen” hebben van hun leer een dogma gemaakt, en de autoriteit, de macht, de propaganda, en het politietoezicht van den Staat ondersteunen dit dogma. De Kerk wordt daardoor voor een uitspraak gesteld, en daar deze uitspraak het geloof zelf betreft, is de strijd der belijdenisbeweging in zekeren zin een strijd, die het lot van andere Kerken in de wereld bepaalt. Pas nu wreekt zich de compro- missen-politiek, die het protestantisme in navolging der R.K. Kerk heeft gevoerd. Pas nu zien wij een Staat en een Maatschappij het offensief tegen de Kerk beginnen; zij zullen daarmede slechts ophouden, wanneer de Kerk zich onvoorwaardelijk wil bukken onder het bedoelde dogma. Maar de Kerk zal niet bukken.
Dat is de kernvraag zuiver gesteld, en die een weinig met de ontwikkeling van de Duitsche theologie in de 19e en 20ste eeuw bekend is, zal het bovenstaande onvoorwaardelijk onderschrijven.
Maar met deze hoofdvraag van de leer staat een andere kernvraag in verband: wie moet het karakter der kerk bepalen, zij zelf of een buitenstaander ? En daarop geeft hij dit antwoord, en het is weer een antwoord naar waarheid:
De overtuiging, dat het de Kerk zelf moet zijn, is niet altijd zoo sterk geweest als ze had kunnen zijn, zelfs onder de predikanten der belijdenisbeweging. En juist de hierin gerezen en getoonde aarzeling heeft zooveel besluiteloosheid gebracht, Het gebrek aan innerlijke solidariteit bij de belijdenisbeweging op dit punt heeft de laatste twee jaren geleid tot vele nuttelooze pogingen en overleg, en tot een telkens andere houding. Deze zwakheid maakte het de belijdenisbeweging ook mogelijk om beslissingen te ontwijken op oogenblikken, dat het nationaal-sociaïisme liever geen beslissingen zag, wegens gespannen verhouding elders.
Maar thans weet de belijden is beweging, dat zij onder het nationaal-sociaïisme kan lijden, en dat geloof tegelijkertijd in Jezus Christus en in Adolf Hitler niet kan bestaan. De dienaren der Kerk hebben een lange ondervinding noodig gehad om dit goed te begrijpen. Maar die ondervinding is er thans. Thans kent men den tegenstander, en den weg dien de Kerk zal moeten bewandelen. De onzekerheid van tot dusver is vervangen door een zekerheid, die er veel zal toe bijdragen om toekomstige moeilijkheden te overwinnen.
Twee uitspraken die beteekenis hadden in het conflict, hebben pas thans hun volle beteekenis gekregen. De resolutie van de Synode te Barmen der belijdenisbeweging (1934) wordt de spil van den geheelen strijd; haar beteekenis is niet te overschatten; zij luidt: „Christus, gelijk de Heilige Schrift, is de getuigenis en het Woord van God, Dien wij hooren, in Wien wij gelooven en vertrouwen bij leven en dood.”
Ik heb er destijds op aangedrongen, dat deze woorden in de uitspraak der Synode zouden worden vervat, en ik herhaal ze wanneer ik zeg: „terug naar den bijbel!”
Vervolgens verdedigt hij zich tegen degenen die, toen deze door ons onderstreepte woorden in de uitspraak werden opgenomen, zich beklaagden, dat „mijn theologie” in de beweging werd opgedrongen. Maar ik drong hun „mijn” theologie niet op. Ik moet verklaren, dat in sommige dingen geen verschil van standpunt of meening mogelijk is, maar slechts één standpunt kan bestaan: het standpunt.
Nog thans verheugt het mij, dat ik toen standvastig ben gebleven. Maar ook andere woorden uit de geschiedenis van het conflict hebben nu de grootste actualiteit: zij hebben een geweldige beteekenis gekregen als het leidende beginsel der belijdenisbeweging in dit stadium van den strijd. Dit is de uitspraak van de synode te Dahlem in October 1934, in zekeren zin de logische ontwikkeling van de synode te Barmen. Zij luidt: „Wij onderwerpen deze onze uitspraak aan de Rijksregeering,
Wij verzoeken de regeering kennis van deze uitspraak te nemen, en te erkennen dat in zaken die de Kerk, haar leer en haar instellingen betreffen, de Kerk alleen geroepen is te oordeelen en te beslissen, onder voorbehoud van het toezichtsrecht van den staat.”
Door den aanval van het nat.-soc. regime op den inhoud der Kerk moeten deze uitspraken der Belijdenisbeweging het leidende beginsel in alle handelingen der Kerk worden. Er is in Duitschland een jong geslacht van theologen, dat den strijd aandurft. Minister Kerrl zal het hun lastig maken, trachten hun actie te verlammen, hen vervolgen — maar toch zal hij met zijn methode en zijn bruine en zwarte horden den strijd niet winnen. De Kerk zal voor deze verdrukking niet uit den weg gaan. De belijdenisbeweging zal blijven bestaan. Zij zal, tot de verbazing van vreesachtige en voorzichtige personen, altijd aanwezig zijn, vervolging, onderdrukking en schrikbewind ten spijt.
Wellicht is de belijdenisbeweging uitwendig niet geconsolideerd, maar inwendig wel. We kunnen thans nog niet zeggen hoe de uiterlijke vormen van de Kerk zullen worden , moeten aai. nemen onder den drang van het nationaal socialisme, maar wij weten zeker dat Duitsche belijdenisbeweging stand houden in alle beproevingen,
En dat doet Barth, wat ons eerlijk gezegd een weinig bevreemd, een beroep op de kerk van Engeland. Is dat, omdat Nederlandsche kerken zich maar heel weinig om den strijd van het protestantisme Duitschland bekommerd hebben ?

We zouden zoo mogelijk, daarover gaarne door hem zelf, nader worden ingelicht.en hebben er al meerdere malen onze verwondering over uitgesproken, dat men in ons vaderland wel heel veel spreekt over wat men doet voor Rusland (en dat heeft onze instemming), maar dat er nog niet in ons vaderland iets officieels gedaan is, inzake de Duitsche kerken.
De strijd die over onze grenzen gestreden wordt heeft ons toch ook wat te zeggen. Hebben wij hier te lande dan ook geen N.S.beweging en zijn de beginselen van deze beweging niet als twee droppels water aan die in Duitschland gelijk ? Hij zegt: de beste hulp die, bijv. de Kerk van Engeland aan de strijdende Duitsche Kerk kan geven, is in te zien dat deze strijd nu een volstrekte noodzakelijkheid is geworden
Zoolang de leden der Engelsche Kerk in den strijd der belijdenisbeweging slechts belangstelling tonen, omdat deze tegen Hitler het nationaal-socialisme is gericht, is geen hulp mogelijk, want de belijdenisbeweging kan aan politieke sentimenten geen hulp ontleenen.
Maar als de Kerk van Engeland begrijpt, dat de zaak der belijdenisbeweging de zaak der geheele christenheid is,dan is hulp wèl mogelijk.
Laat ons aannemen, dat het er eens van komt; dan behoeft de Kerk van Engeland slechts te verklaren: „het geloof der Duitsche belijdenisbeweging is ook ons geloof, haar zaak is ook de onze.” De uit- werking van zulk een verklaring en hulp, die zij zou geven, zou groot zijn, Zulk een solidariteitsverklaring zou de sterkste hulp zijn, die aan de belijdenisbeweging haar strijd kan worden verleend.
Maar het moet een verklaring zijn, die gedaan is in de gemeenschap des geloofs.
Indien die gemeenschap niet bestaat, zou het slechts een vroom gestamel zijn, want dat kan slechts voortkomen uit een diepe geloofsgemeenschap.
Misschien zal men zeggen, dat ik mijn theologie Engeland tracht op te dringen zooals men ook zeide, dat ik haar bij Barmen trachtte op te dringen. ik herhaal: het is niet waar, want ik wijk niet van mijn standpunt,  
Wanneer dit standpunt aanvaard wordt, is er de geloofsgemeenschap en dan krijgen manifesten en solidariteits verklaringen hun hoogste waarde. Dat deze geloofsgemeenschap zal worden bereikt, is mijn vurigste wensch, ter wille van de zaak, waarvoor de belijdenisbeweging strijdt. Deze zaak is die van de gehele  protestantsche christenheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen