De theologie van Karl Barth (4)

Vooraleer ik u iets van de inhoud zijner theologie zeg, wil ik even met u praten over de methode van theologiseeren en volgens welke denkwetten Barth zijn stellingen poneert. Daar is een rationeel, systematisch denken, waarbij de theoloog uitgaat van de overtuiging, dat God de redelijkheid der rede zelf is, nl. in dien zin, dat God de hoogste, de zuivere rede is. Gods openbaring strijdt dan niet met de menschelijke rede per se, Gods openbaring eischt juist het zuivere gebruik der rede, maar strijdt tegen de door de zonde verduisterde rede. Ons openbaringsbegrip is wel supra-rationeel, boven de rede uitgaande, maar dan toch niet irrationeel, met de zuivere rede in strijd zijnde.
Mannen als Otto en Kierkegaard, sterk verwant aan het Neo-kantiaanisme, willen niets weten van een supra-natureele en supra-rationeele openbaring, doch beweerden, dat we in het christendom moesten vasthouden aan het absurde, het ongerijmde, het in zichzelf tegenstrijdige. God is niet de bovenredelijke, doch eigenlijk de tegenredelijke, de groote Ongerijmdheid zelf. Waarvoor? Voor ons verduisterd ver' stand? Neen, zegt Kierkegaard, juist voor ons geloof.
Ik kan hier nu niet op de neo-kantiaansche kentheorie nader ingaan al bekruipt me de lust daartoe. Maar volgens, dat z.g. irrationalisme moeten we op de openbaring dus niet de logiek van het systematisch denken toepassen, doch juist de logiek van het irrationeel denken. Ik wil u een m.i. heel eenvoudig voorbeeldje er van geven. Dat Gods Wezen bestaat in drie Personen is volgens ons rationeel, of wilt ge suprarationeel, boven de rede uitgaande, doch niet in strijd met de rede. Dat het eene goddelijke Wezen in drie Wezens zou bestaan, dat achten wij irrationeel, ongerijmd, absurd. Nog een voorbeeld. De Schrift zegt, dat Jona drie dagen en nachten geweest is in het ingewand van een grooten visch, dat is voor ons niet in strijd met, doch wel boven de gewone rede uitgaande, maar als men zou meenen dat de groote visch wel drie dagen en drie nachten in Jona's maag zou hebben kunnen vertoeven zou men het irrationalisme de hand geven, dat is absurd, en Gods openbaring is nergens ongerijmd. Nu echter het geloof in de redelijkheid en van den mensch en van de wereld zoo goed als uitgeroeid schijnt te zijn en een machtige stroom van irrationalisme over de wereld gaat, past men het irrationalisme, zonder eenige reserve op de Openbaring toe. Hier merkt ge dus den invloed van de wijsbegeerte op de theologie. Zoo kan bijvoorbeeld Kierkegaard zeggen: Gods ,,neen" is tegelijk ,,ja", en Gods ,,ja" is tegelijk „neen". Dit irrationeel denken is dus geheel in strijd met de logiek van het rationeel denken, want dat zegt: Gods ,,neen", is niet Gods ,,ja". De systematische theologie, d.i. de methode van theologiseeren, zooals wij die aanhangen, zegt omtrent God en zijn openbaring: 't is of zóó, of zus, het is niet ,,ja en neen" doch het is o/ ,,ja" o/ ,,neen".
De irrationeele methode volgt dus niet de rechte lijn der gevolgtrekkingen, doch veeleer een zigzaglijn, immer een stap terug en een stap vooruit.
Welnu het irrationalisme van Kierkegaard vindt u door heel de theologie van Karl Barth, en dat maakt het voor den leek, wat zeg ik, voor den theoloog zelfs, zoo moeilijk om Barth te verstaan en hem geen onrecht te doen.
Dit irrationalisme werkt ook gaarne met de paradox. Wat is dat een paradox?
Volgens het algemeen gevoelen: een schijnbare tegenstelling, die tot een hoogere eenheid is te herleiden, voor de dialectische theologie van Barth is een paradox echter een werkelijke tegenstelling, een tegenspraak, die altijd tegenspraak blijft. Dezen paradoxalen'vorm van spreken over God en goddelijke zaken moet ge goed voor oogen houden wilt ge Barth eenigszins kunnen volgen.
Dezen paradoxalen vorm kiest Barth voor zijn waarheidsvertolking, omdat God voor hem zelf de groote Paradox is; dus we kunnen nooit anders dan paradoxaal van Hem spreken. Dit irrationalisme meende te moeten strijden tegen den hoogmoed der rede, die overal hoogtij vierde, daarom wilde het de rede geheel uit de religie bannen, maar hoe doet men dit? Men doet het op een zuivere redelijke manier, door naar een vooropgestelde methode te redeneeren en naar een bepaalde logiek te critiseeren. De rede moet dus eigenlijk de rede verdrijven!
Deze manier van theologiseeren sluit . nauw aan bij de benaming dezer theologie, nl. dialectische theologie. Ik weet wel, die benaming is niet van Barth, doch van zijn volgelingen. Wat beteekent ze? Bij het woord ,,dialectisch" moet men dan allereerst denken aan het woord: dialoog (gesprek tusschen twee) dus de dialectische theologie is de theologie van den theoloog, die luistert naar Gods spreken in zijn Openbaring. Dit dialectisch wijst u dus op den voortgang van het godvruchtig denken, en dat denken volgt nu de u genoemde zigzaglijn van ,,ja" naar ,,neen", en omgekeerd van „neen" naar „ja". Het ,,ja" moet door het ,,neen" bepaald en verduidelijkt worden en omgekeerd.
Geen systematische theologie dus, waarbij alles als een bus in elkander sluit en de wetten der rationeele logika worden toegepast, dat wordt een soort bespiegelende godgeleerdheid, doch dialectische theologie, waarbij de mensch ootmoedig luistert naar God en zich zoo op den onbekenden God betrokken weet, dat hij met opheffing van alle redelijkheid gelooft, dat hij veelmeer van God gekend is. Als u nu kans ziet, een klein weinigje van opgemelde methode van theologie beoefenen u in te denken, zult u ook met eenige vrucht de artikelenreeks kunnen volgen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen