Kerk en Staat

Wij mogen dankbaar zijn, dat wij in onze laatste artikel geen conclusie ge-I trokken hebben op de radio-rede van den i president van N. Amerika, want dan was het ons precies gegaan als degenen, die dit wel gedaan hebben; zij hebben zoo ongeveer het gevoel gehad van iemand, die beet genomen is. En dat is inderdaad geen prettig gevoel. Wij waren daar eerlijk gezegd, beducht voor. Het woord van den president was te fel en te beslist, om het dadelijk te aanvaarden. Want het waren „woorden”, die door geen daden gevolgd werden. Woorden, die Amerika met bewondering voor hun president moesten vervullen. Want hij durfde het toch maar eens te zeggen, aan het adres van de orde verstoorders in de hedendaagsche wereld. Hij durfde het kind bij den naam te noemen. Hij chicaneerde niet met de moreele beginselen, die ook in den tegenwoordigen tijd moesten geëerbiedigd worden. Hij deinsde er niet voor terug, het brute geweld aan de kaak te stellen. Maar het waren woorden, die verzonken, en zij, die er waarde aan toegekend hebben, zijn pijnlijk teleurgesteld. Men meende, dat er thans niet meer aan getwijfeld behoefde te worden, dat na deze verklaring er geen twijfel meer behoefde te bestaan, of de Vereenigde Staten zouden met den Volkenbond samen werken, om de zaken in het Verre Oosten, zoo spoedig als dit mogelijk was, tot een goede oplossing te brengen. De En-gelsche minister-president Chamberlain, heeft dit ten minste duidelijk te verstaan gegeven in een redevoering, die hij een of twee dagen na de radio-rede van Roosevelt gehouden heeft. Sprak hij niet van het hoorngeschal van den overkant en verwachtte hij niet, dat er daden volgen zouden? En waar zijn nu de daden gebleven, die men na deze woorden verwacht had? Zij zijn er niet en zij zullen ook niet komen. Eenige dagen later hield Roosevelt zijn praatje bij den haard, waarnaar de Amerikanen zoo gaarne luisteren, maar er was in dat praatje geen enkel element meer te ontdekken van hetgeen, waardoor hij Europa en Japan in spanning gebracht en met hope vervuld had. De* bom, waarvan men aanvankelijk in Japan duchtig geschrokken was, ex-ploseerde niet, en de Japanners hebben geglimlacht, toen zij aanschouwden, dat er verder niets gebeurde.
En niet alleen in Engeland en Frankrijk, ook in Moskou heeft men groote beteekenis gehecht aan de radio-rede van den president. Wij achten het niet onmogelijk, dat de president zelf geschrokken is van de verwachtingen, die zijn rede in Europa naar alle zijde verwekt had, en dit te meer, omdat men in Amerika zelf, alles behalve accoord ging, met hetgeen de president gezegd had, en de conclusies, die daaruit getrokken konden worden. Wij lazen ten minste in „De Nederlander” dat zes Amerikaansche pacifistische organisaties, die een veldtocht voeren ten gunste van de neutraliteit der Vereenigde Staten, een communiqué gepubliceerd hebben, waarin zij op felle wijze de redevoering van Roosevelt te Chicago veroordeelden. Zij beschuldigden den president er van het land in een oorlog te leiden door denzelfden weg te volgen als in 1917. Zij keuren een col-lectieve actie, die oorlogen uitgelokt heeft, af en verwijten Roosevelt geen enkel opbouwend vredesprogram voor te leggen en de neutraliteitswetten te vernietigen, welke een nationale charte vormt. Tenslotte beweren zij, dat het eenige middel om den vrede te redden, gelegen is in de toepassing van de democratische beginselen en beschuldigen zij Roosevelt er van als dictator op te treden.
Maar zelfs deze mededeeling heeft Engeland en Frankrijk er niet van kunnen weerhouden, dat Engeland en Frankrijk een zeer positieve houding tegen Italië durfden aannemen. Men leze maar eens, wat de grootste Europeesche bladen daarover berichten. Wij ontleenen deze berichten aan „De Nederlander”:

De „Times” meldt, dat na overleg tusschen den Engelschen minister van buitenlandsche zaken, Eden, en den Franschen gezant te Londen, Corbin, de Fran-sche en Engelsche regeering het geheel eens zijn omtrent de noodzakelijkheid van een antwoord van Rome binnen zeer korten tijd op de uitnoodiging betreffende een driemogendhedenconferentie, om de niet-inmenging tot een werkelijkheid te maken. De Fransche en Britsche regeeringen kunnen de zaak niet langer hangende houden.

„De Daily Telegraph and Morning Post” schrijft, dat beide landen contact houden voor hun houding, wanneer de toestand mocht verergeren.
Men is te Londen niet geneigd critiek uit te oefenen op het Fransche standpunt, volgens hetwelk het voor Frankrijk onmogelijk zou zijn de niet-inmengingspolitiek te handhaven tegenover een provoceerende interventie van andere mogendheden. Het blad maakt in dit verband melding van het toenemende aantal berichten omtrent voorbereidingen om een duidelijke overwinning van Franco te verkrijgen.

De „Daily Herald” meldt, dat 60 tot 70.000 man gereed staan om uit Italië naar Spanje te worden gezonden, terwijl slechts twee weken officieel de verzekering was gegeven, dat geen nieuwe troepen naar Spanje zouden worden gezonden.

De „News Chronicle” schrijft: „Bij de waarschuwing, die in het accoord van Nyon lag besloten, komt thans de stem van Roosevelt. Wanneer ondanks alles Italië voort mocht gaan Franco te helpen, zouden Groot-Brittannië en Frankrijk daaruit concludeeren, dat de Italiaansche regeering militaire doeleinden nastreeft, die zoo belangrijk zijn, dat zij een bedreiging vormen voor het evenwicht der krachten in de Middellandsche Zee. De Fransch-Spaansche grens zal dan ophouden een slagboom te vormen tusschen de regeering van Valencia en de buitenwereld. Er is vroeger bluf geweest in de Fransch-Engelsche houding. Dat is nu niet meer zoo, integendeel, thans heerscht een koude vastbeslotenheid de interventie te beëindigen of haar na te volgen”.

De beurs schrok er geweldig, van èn in Amerika èn in Europa, ‘t Leek er werkelijk op, of het nu ernst worden zou, en wij aan den vooravond van den nieuwen wereldoorlog stonden.
De beurs kwam in een soort van paniekstemming.
De beste fondsen storten tientallen procenten naar beneden. Millioenen werden er in een paar dagen tijds verloren, en de speculanten wierpen het materiaal met volle handen op de markten. Een dwaas gedoe, zooals men dat in geen tijden beleefd had.
De wacht was nu hoe Italië op dit alles reageeren zou. Maar Mussolini liet zich niet intimideeren, maar deed precies het tegenovergestelde, van wat men verwacht had. Hij liet aan Japan weten, dat het op hem kon rekenen, en de daad bij het woord voegende zond hij groote massa’s soldaten naar Libië, tot groote schrik van de Engelschen. Verder verwees hij de geheele aangelegenheid naar de non-interventie commissie en deed dit in overleg met Duitschland. De driehoek Berlijn-Rome Tokio kwam in actie. Egypte werd angstig, vanwege die geweldige troepen transporten, en maakte Engeland deel van zijn angst. En in Londen werd men ook angstig en vroeg zich niet zonder bezorgdheid af: waartoe dit alles leiden kon. En…… men boog het hoofd en gaf Mussolini zijn zin.
Engeland durft geen oorlog met Italië aan uit vrees, dat het dan wel eens niet goed alloopen kon. Franco in Spanje, Duitschland in den rug, Italië in de Middellandsche zee. Misschien is het gelukkig voor de wereld, dat Engeland niet alles op haren en snaren gezet heeft. gelukkig voor ons land, dat daarc misschien in groote moeilijkheden kunnen komen. Want als de grooten beginnen, worden de kleinen niet ontzien. Maar de toekomst is nog in nevelen gehuld, en niemand kan zeggen, wat er gebeuren kan.

d.H. (Den Haag) J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen