Gevaarlijke bocht (4)

Wij eindigden ons vorig stuk met de opmerking, dat het socialisme religie is geworden. Wij kunnen een drieërlei verhouding van het socialisme stellen tegenover den godsdienst.
De eerste periode was die van banaliteit.
De tweede die van neutraliteit.
De derde die van religieusiteit.
Banaliteit is gemeenheid, platheid, ruwheid, hier bepaald ten opzichte van den godsdienst.
In deze banale sfeer is het socialisme opgekomen, en uit dezen wortel is het opgegroeid. Welke rustige en eenigszins religieus getinte houding het socialisme ook wil of kan aannemen, nooit kan het ontkomen en nooit zal het ontkomen aanzijn oorsprong, dat door en door irreligieus is geweest.
Het woord van den bekenden Marx. den grondlegger van’t socialisme; „godsdienst is opium voor het volk” blijft het gift. dat nimmer uit het lichaam der sociaal democratie zal worden verwijderd.
Engels, een bekend medestander van Marx schreef „de arbeiderspartij moet er zich over uitspreken, dat zij er naar streeft de gevoelens van het godsdienstig spook te bevrijden.”
Bebel, die in den Duitschen Rijksdag zoo gaarne den spot dreef met hemel en toekomst-zaligheid, die hij goed voor de vleermuizen achtte, vertolkte zijn ideeën in deze bewoordingen: De theologie is in tegenspraak met de natuurwetenschappen en zal in de toekomstige maatschappij verdwijnen. Ik geloof vast, dat het socialisme eindelijk tot atheïsme zal voeren. Wij hebben deze atheïstische mee-ningen op grond van onze wetenschappelijke overtuiging aangenomen en achten ons verplicht, die verder te verspreiden en onder de massa’s te brengen.”
Liebknecht, die overal de triumph van de wetenschap bezong, sprak: de wetenschap staat vijandig tegenover den godsdienst. De wetenschap zorgt voor goede scholen, dat is het beste middel tegen den godsdienst.”
Er zouden nog heel wat meer van dergelijke banale en vijandige uitspraken aan te halen zijn om te laten zien, hoe vol bittere vijandschap deze volksstrooming is.
Nu moet men niet vergeten, dat voor deze vijandige houding wel een verklaring is te vinden. Wij zwijgen er nu van, dat de sporen dezer innerlijke vijandschap gevonden worden in het hart van elk onwedergeboren mensch, en dat het bedenken des vleesches altijd zal zijn vijandschap tegen God.
Neen, wij bezien dit proces meer van wetenschappelijke zijde en dan verklaart het zich, dat het socialisme in zijn oorsprong aldus durfde spreken. Het was de tijd, waarin men afgoderij met de wetenschap bedreef. Het was in de dagen, toen men meende, dat de wetenschap alle geheimen der natuur zou kunnen ontsluieren en dat zij al stouter en trotscher zich kon laten hooren, hoe zij met haar kijker het heelal had doorvorscht, maar God nergens had kunnen vinden, Het was de tijd, toen het Darwinisme alom heerschte, en een naturalistische wereldbeschouwing als de sleutel werd aangemerkt, die het raadsel van stof en geest zou oplossen. Daar trad de stoutste woordvoerder van dit goddeloos stelsel op, Ernst Haeckel, met zijn leer van het mechanisch monisme, waaraan hij den naam gaf van natuurwetenschappelijk materialisme, alzoo door hem genoemd, omdat, hij het wil onderscheiden van het ethisch materialisme, waarbij de mensch alleen naar zingenot streeft. Voor Haeckel is de stof eeuwig. De stof is zijn afgod. Hier heeft hij, gelijk hij het zelf heeft uitgedrukt: „Gott Natur” gevonden. In deze bruut stofkantige sfeer met zijn sterk quasie wetenschappelijken inslag is het socialisme geboren, en heeft de brutaliteit van deze naturalistische school geerfd, die meende het eind van alle tegenspraak gevonden te hebben.
Natuurlijk kon reactie niet uitblijven.
Heel deze hoogopgevijzelde Haeckeliaansche wetenschap kon op den duur de toets niet doorstaan. De laatste jaren hebben zulks indrukwekkende geheimen uit den schoot der natuur te voorschijn geroepen, dat deze jongste ervaringen en ontdekkingen als mokerslagen zijn gevallen op het huis en op de fundamenten, die een Haeckel en zijn school hadden opgemetseld. De ontdekking van de radio-actieve stoffen heeft reeds heel het physisch wereldbeeld der 18e en der 19e eeuw radicaal gewijzigd ja omvergestooten. Zij heeft ons geplaatst voor al grooter geheimen, die het ongeloof verbijstert, en al meer verbijsteren zal, maar die den geloovigen onderzoeker met grooter blijdschap vervullen, en die hem doen zeggen: God alleen is groot. Zoodra als de wetenschap van veel autoriteit afstand moet doen, gelijk in onze dagen, dan komt religie, en dan komt de vraag naar God weer naar voren. Niet, dat wij hier van een waarachtige wedergeboorte zouden kunnen spreken, maar wel van een halt, ja. van een terugkeer op een al te lichtvaardig pad, waar men te vroeg met God bleek afgerekend te hebben.
Want het lijkt wel heel voornaam om te beweren: „de stof is eeuwig,” maar dit is een veel grooter geloof, dan de betuiging, dat God eeuwig is. Daarbij laat de vraag naar het ontstaan der stof zich rijmen, omdat het behoort tot de orde der wereld. Maar die vraag heeft geen zin. wanneer zij gesteld wordt tegenover den Allerhoogste, wijl het juist behoort tot zijn inwezen om boven alle wording gedacht te worden! Hij, die d e oorsprong van alles is, kan zelf geen oorsprong hebben.
God is groot, daar willen wij de knie voor buigen.
De stof is groot, daar willen wij de pet nog niet voor afnemen, omdat wij er den voet op zetten.
Door de actie, die tegen deze afgoderij met de wetenschap is opgekomen, moest ook het socialisme zich herzien van banaliteit tot neutraliteit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen