Kerk en Staat

’t Is wel indroevig, dat Europa weer een nieuwe oorlogsperiode is ingetreden, waarvan niemand het einde noch den uitslag voorspellen kan. Want niet alleen, dat de Europeesche situatie gansch anders is als in 1914 het geval was, maar er is ook een ”wezenlijk onderscheid in de wijze, waarop en de landen, waarin hij gevoerd worden zal. En wat vooral niet vergeten mag worden: hij zal, als hij inderdaad doorgaat, veel vreeselijker zijn dan die van 1914/18, de verwoestingen, die hij veroorzaken zal, zullen veel grooter zijn dan in den vorigen oorlog en het getal der gesneuvelden en der verminkten zal stellig nog veel grooter zijn, dan dit het geval was in den oorlog, die van 1914 tot 1918 geduurd heeft. Dat komt, omdat in dezen oorlog „het vliegwezen” zal worden ingeschakeld en wat dat beteekent, heeft de Spaansche burgeroorlog ons reeds doen zien. Daarbij komt nog iets: wij weten wel, hoe hij begint, maar niet hoe hij eindigen zal, maar wat wij van den veldtocht in Polen gelezen hebben, doet ons huiveren bij de gedachte, dat dit in een groot deel van Europa zou kunnen geschieden. Eén ding staat vast: hij is begonnen op een wijze, die niemand heeft kunnen voorzien. Want de algemeene opvatting was: dat Engeland en Frankrijk het onmiddellijk voor Polen zouden opnemen, wanneer Duitschland ook maar beginnen zou met Polen. Persoonlijk hebben wij deze opvatting niet gedeeld. Wat wij aanschouwd hadden, toen Hitler Czecho-Slowakije overweldigde en Praag bezette, heeft ons dadelijk de overtuiging gegeven, dat Engeland en Frankrijk niets zouden doen, wanneer hij Polen zou aangrijpen, ondanks de verzekeringen, die beide landen aan Polen gegeven hadden. Helaas is onze overtuiging bevestigd: Beide landen hebben hoegenaamd niets gedaan om Polen in zijn bloedige worsteling tegen den indringer bij te staan. Geen vliegtuig heeft men ter hulp gezonden, maar wel heeft men een groot aantal vliegtuigen in Engeland vastgehouden, die voor Polen bestemd waren. Hier zag men weer zoo duidelijk, dat beloven nog geen geven is en dat men op de beloften en verzekeringen van bondgenooten niet onvoorwaardelijk vertrouwen kan. België heeft dat moeten ervaren in 1914 en Polen heeft dezelfde bittere ervaringen opgedaan in de dagen, die achter ons liggen. Parijs en Londen zagen en lieten toe, dat Hitler dit dappere volk, dat met heldenmoed tegen den overweldiger streed, verpletterde, zonder dat een ernstige poging gedaan werd om dat volk bij te staan. Het Engelsche volk heeft dit diep gevoeld en naar men ons verzekerde is er bij velen teleurstelling en verontwaardiging, dat beide landen een dusdanige houding aangenomen hebben.
Wat hiervan de oorzaak is? Onze gedachte daarover is deze: dat beide landen geen oogenblik hebben gedacht, dat Hitler den bijstand van Rusland in dit bloedig en goddeloos bedrijf zou ontvangen. De steun, die Duitschland van Rusland ontving en de overeenkomst, die Rusland en Japan met elkander sloten, veranderde de geheele situatie zoo principieel, dat noch Engeland, noch Frankrijk het gewaagd hebben, Polen daadwerkelijke hulp te bieden. De geheele omsingelingspolitiek waarvan Londen en Parijs waren uitgegaan en waarop zij al hun verwachtingen hadden gebouwd, stortte daardoor in en gevolg daarvan was, dat de verhoudingen in Oost Europa precies het tegenovergestelde werden, van hetgeen men in Londen en Parijs had gehoopt en verwacht. Want de landen, die in Oost Europa daarvoor in aanmerking kwamen, werden door de Duitsch-Russische overeenkomst plotseling wakker geschud en zagen het groote gevaar, dat hun bedreigde, wanneer zij ook maar eenigszins aan deze politiek zouden deelnemen en uit vrees voor Rusland, verkondigden zij naar alle zijden hun neutraliteit, bevreesd als zij waren voor een Russische invasie. Daardoor kreeg Duitschland, gesteund door Rusland, de vrije hand in Polen en Rusland kwam zelfs Duitschland ter hulp, om zijn deel van Polen te kunnen bezetten. Geen enkele Oostersche staat durfde de partij van Engeland en Frankrijk te kiezen uit vrees, dat men gevaar loopen zou het lot van Polen te zullen ondergaan.
Men verwacht nu wel in de beide hoofdsteden, dat er spoedig groote oneenigheid tusschen Duitschland en Rusland zal ontstaan en de internationale pers, die voor een groot deel anti-Duitsch en -Russisch verkondigt, thans reeds naar alle zijden, dat Hitler en Stalin het spoedig met elkander aan den stok zullen krijgen, maar wij vreezen, dat hier de wensch de vader van al deze berichten is. Wij achten deze beide dictators daarvoor te voorzichtig, omdat zij beseffen, dat zij beiden elkander noodig hebben om hun doel te bereiken. En dat doel is naar onze meening de heerschappij over het Oostelijk deel van Zuid-Oost Europa. Niet, dat zij dat in zijn geheel zullen bezetten. Zoo dwaas, gelooven wij niet, dat zij zullen wezen, maar zij zullen den Engelsch-Franschen invloed uit dat deel van Europa verbannen en dat is voor Engeland en Frankrijk al pijnlijk genoeg.
Daarbij komt nog iets, wat voor Engeland heel pijnlijk is. Japan krijgt door het feit, dat Rusland het niet bedreigd, de vrije hand in het Oosten en dat zal Japan met takt weten uit te buiten. Wij gelooven zelfs niet te dwalen, als wij zeggen: dat Japan met Rusland een overeenkomst heeft aangegaan om de macht van Engeland in het Oosten te breken. Want de Rus moet van den Engelschman in het Oosten niets hebben, Roosevelt ziet dat goed in, dat juist dat gevaar in het Oosten dreigt en daarom zou hij alles wel willen aanwenden om Japan te vernietigen De vraag is echter, of hij daartoe in staat is. Afgedacht nog van de vraag, of Amerika het tegen Japan zou durven opnemen wanneer Rusland zich met Japan zou vereenigen, zou het èn voor Engeland en voor Amerika wel eens heel precair daar in het verre Oosten kunnen worden, zij moeten beiden zoo ver van huis om tegen Japan te vechten. En dan is in de Middellandsche zee Mussolini er nog en Spanje zit Franco. Geen van beiden, maar zeker de eerste, is hier niet te vertrouwen. Als de oorlogskans hem gunstig toeschijnt kon hij zijn ware houding wel eens open baren, en wij gelooven niet, dat deze het aan deze zijde van Engeland brengen zou. Mussolini, heeft Hitler gezegd, behoef niets te doen, maar juist in dat niets doet schuilt voor Engeland een groot gevaat Want men kent in dat land veel te goed de aspiraties van Mussolini en die z allerminst voor, maar wel in strijd met de Engelsche politiek in de Middellandsche zee. Wanneer wij het geheel zoo over zien, dan staat het voor Engeland er Frankrijk niet gunstig. De omsingeling. politiek is mislukt en beide landen zijnne op elkander aangewezen. Amerika houdt zich voorloopig nog onzijdig en wat er in de toekomst gebeuren kan weet niemand maar wij gelooven niet, dat het een president, al heet hij ook Roosevelt, geluk ken zal dit land in een tweeden wereld oorlog te betrekken. Het is de wrang vruchten van de eerste wereldoorlog nog lang niet vergeten. Het Amerikaansch volk als geheel genomen, wenscht niet voor de tweede maal in een wereldoorlog betrokken te worden. Wanneer wij zoo de geheele wereldsituatie overzie: zal het ons begrijpelijk voorkomen, dat Chamberlain in zijn rede een voorbehoud gemaakt heeft dat hierin bestaat: dat Engeland niet in een avontuur wil storten. Wij moeten dat woord niet al spoedig vergeten. Want Engeland zal toestellen van beiden: den oorlog aan vaarden en dan tot het bittere, afgedacht van de vraag, hoe dat einde zal zijn, of als er een Vredesvoorstel gedaan worden zal, wat men algemeen verwacht, dat vredesvoorstel aanvaarden en bespreken om zoo te komen tot een werkelijke Vrede. Laat ons bidden, dat dit laatste mag plaats vinden.

d.H. (Den Haag) J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen