De moraal der geschiedenis ( 6 ).

Het indifferentisme (onverschilligheid) ten opzichte van „de hoogste metafysische, ethische en religieuze vraagstukken” is in de jaren na den wereldoorlog tot een chronisch verschijnsel vergroeid. De kiem van deze geestesgesteldheid heeft zich van meet af aan genesteld in het zondige menschenhart, maar we zien nu de onrustbarende ontwikkeling van dit ziekteproces. Vooral in de dertiger jaren treedt het op op alle levensterreinen. Natuurlijk zijn ook hiervoor invloeden aan te wijzen, die tot de overheersching van het indifferentisme hebben medegewerkt.
Hierbij denk ik aan de wereldcrisis, welke niet alleen in het stoffelijk, maar ook en vooral in het geestelijk bestaan der menschheid diepe sporen heeft getrokken. Ondanks dan vrede van 1918 werd de oorlog onverminderd voortgezet, maar nu met andere wapenen. De. strijd werd overgebracht op politiek en economisch, finantieel en sociaal terrein. Het wantrouwen deed de muren, die de volkeren scheidden, hooger optrekken, de grenzen werden scherper afgebakend. Allerwegen heerschte depressie. Het kapitalisme beleefde zijn hoogconjunctuur, het pauperisme, dat zijn voedselbodem vond in de toenemende werkloosheid, ondernam allerlei terroristische experimenten.
Zoo werd de volksziel als een akker toebereid voor het zaad van een geestesgesteldheid, welke zich aandient als het relativisme. Het ligt buiten ons bestek een breed opgezette beschouwing van dit wijsgeerig stelsel te geven. Ter toelichting alleen dit. Het relativisme is die richting van het denken, „die het betrekkelijke, het wisselende, de veranderende relaties en verhoudingen in het leven als het een en al beschouwt”. Dit denksysteem vond reeds in de antieke wereld zijn aanhang, maar in onzen modernen tijd viert het zijn triumf. Volgens deze zienswijze zijn er geen absolute waarheden, geen onveranderlijke beginselen, maar alles is slechts relatief (betrekkelijk), het leven ondergaat de wisselingen van den tijd. Naar dezen maatstaf is er ,,geen bindende belijdenis met het karakter van de waarheid in strijd; men kan nimmer zeggen: zoo is het en zoo moet het zijn.” Er zijn geen wetten, die „gebaseerd zouden zijn in Gods wil of rusten in ’s menschen gevoel”.
Het is een hersenschim te meenen, dat er absolute wetten zouden zijn voor het zedelijk en religieus leven. Goed en kwaad zijn slechts begrippen, die ons zijn toegekomen uit de historie. ,,De openbaring Gods, zoo deze erkend wordt, heeft geen vaststaanden inhoud, maar deze zelfmededeeling gaat in in den tijd, ondergaat alle wisselingen van den tijd, staat zelf onder de wet van het worden, en wordt afhankelijk ook van het denken van den mensch, die telkens tot andere resultaten komt. Vaste principes zijn er dus eigenlijk niet. Onveranderlijke dogmata kunnen niet bestaan.” Voor het menschelijk doen en laten zijn er geen vaste, onveranderlijke wetten, alles wisselt en verandert met den tijd en de omstandigheden. De vraag van Pilatus: „Wat is waarheid?” is de vraag van onzen tijd.
Uit deze korte toelichting blijkt wel, wat een gevaar er schuilt in het relativisme voor de kinderen van ons geslacht, die reeds in de nà-oorlogsche periode zedelijk en geestelijk ontredderd zijn geworden. De richtlijnen voor het leven worden niet aan Gods Woord, maar eigen inzicht ontleend. Door geen wetten van hooger orde beteugeld, leeft de mensch zich uit in losbandigheid. Hij is zijn eigen wetgever en rechter. Onverschilligheid wordt het kenmerk van den modernen mensch.
Hoezeer dit kwaad heeft ingevreten, kan verder blijken uit de beoefening der theologie, die van haar objectieve basis losgemaakt, in subjectivisme opgaat. De Belijdenis heeft geen bindende macht, want ze is maar een kerkelijke, dus menschelijke uitspraak. De Schriftcritiek maakt het Woord Gods pasklaar voor den mensch, die zich niet meer gebonden acht door de autoriteit Gods. Het kerkelijk besef is bij velen zoek. Men gevoelt geen interesse voor de Confessie, waaromtrent dan ook de onkunde steeds toeneemt. Het gaat maar om de waarheid, wordt beweerd; maar wat men onder de waarheid verstaat, is voor velen nog een vraag. Zoo groeit er een geslacht op, dat het overal zoekt en het nergens vindt.
Niet anders gaat het op ander terrein. De band met de historie is verbroken, omdat met den God der historie werd gebroken. Gebroken en versuft onder de mokerslagen van het huidig wereldgebeuren, worden duizenden gemarteld door vragen, die ze niet vermogen op te lossen. Met een soort fatalisme legt men zich maar bij de omstandigheden neer. „Het zal wel gaan, zooals het gaan moet”, beweert men. Een andere, een betere oplossing weet men niet.
Hoe onschatbaar daarom het geloof, dat ook in de donkerste tijden doet opzien tot den levenden God, die tijden en stonden verandert. Het geloof, dat rust aan hart en hoofd geeft, en doet zingen:
’k Zal Zijn lof, zelfs in den nacht.
Zingen daar ik Hem verwacht,
En mijn hart, wat mij moog treffen,
Tot den God mijns levens heffen.

A. (Apeldoorn) G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen