De Theologische professoren op de Generale Synode. (2)

Als wij in een paar artikelen iets, gaan zeggen over het recht en de plaats der theologische professoren op de Generale Synode, dan is het allereerst noodig de historie te laten spreken. Wij laten daarbij de geschiedenis van de Oude en Middeleeuwsche Kerk rusten, niet omdat zij geen stof biedt in deze materie, integendeel, zij is ook in dit opzicht zeer leerzaam, ja, wij kunnen zelfs zeggen, dat de tegenwoordige positie der professoren in de theologie geworteld is in de practijk der Oude Kerk, meer nog, in die der Joodsche Kerk, maar wij laten dit rusten, omdat kerkinrichting, kerkregeering en schoolwezen der Oude en Middeleeuwsche Kerk te ver van ons afstaan, voornamelijk door de ingeslopen hierarchie. Wij bepalen ons tot de opvatting en practijk van onze gereformeerde vaderen. Ook daarin moeten wij ons echter nog weer beperkingen opleggen, omdat anders het terrein van ons onderzoek te groot zou worden voor het bestek van deze artikelenreeks. Uiteraard gaan we eerst na welk standpunt de vader der gereformeerde theologie, Calvijn, in deze zaak innam, vervolgens vestigen wij den blik op de Fransche Gereformeerde Kerken, die zeer nauw met Calvijn in contact stonden, om tenslotte te letten op de leer en de practijk van onze Nederlandsche Gereformeerde Kerken in deze zaak.
Wij vangen ons kort historisch onderzoek dan aan met Calvijn.
Allereerst is hier de vraag aan de orde: wat heeft Calvijn geleerd over het aantal ambten in de Kerk van Christus? In de eerste uitgave van zijn beroemde Institutie, 1536, noemt hij slechts twee kerkelijke ambten, presbyter en diaken. Maar in de uitgaven van 1543 af aan is de leer der ambten uitgebouwd. ¹).
Voor ons doel is nu voldoende, dat wij de aandacht vestigen op de door hem gemaakte onderscheiding tusschen herders en leeraars. Hij zegt daarvan (Inst. IV, 3, 4): Daarna volgen de herders en leeraars, die de kerk nimmermeer kan ontberen. Tusschen welke, naar mijn gevoelen, dit onderscheid is, dat den leeraars de bediening van de tucht en regeering, mitsgaders van de Sacramenten niet is bevolen, noch de vermaningen en opwekkingen, maar alleen de uitlegging van de Schrift, opdat de oprechte en gezonde leer onder de geloovigen mocht behouden worden. Maar in het ambt der herderen zijn al deze stukken begrepen.
Hij maakt dus onderscheid tusschen herders en leeraars, of zooals het in de oorspronkelijk Latijnsche uitgave der Institutie staat: pastores ac doctores. Onder de pastores of herders verstaat hij de gewone Dienaren des Woords, terwijl volgens Calvijn de doctores of leeraars de professoren in de theologie zijn. Hun taak is, volgens de Institutie (IV, 3, 4), de Schriften uit te leggen. In zijn commentaar op Efeze 4:11 zegt hij, dat de leeraars (doctores) „zoowel dienen om de herders te vormen en te onderwijzen, als om de gemeente te leeren”. En in zijn Ordonnances Ecclésiastiques omschrijft bij hun taak aldus:
Het eigenlijke ambt der doctoren is om de geloovigen te onderwijzen in de gezonde leer, opdat de zuiverheid des Evangelies niet verdorven worde hetzij door onkunde hetzij door valsche nieeningen  ²).
Calvijn grondt deze onderscheiding tusschen de Dienaren des Woords (herders, pastores) en Doctorer (leeraars) voornamelijk op Efeze 4:11. Daar zegt Paulus: En deze heeft gegeven sommigen tot apostelen, en sommigen tot profeten, en sommigen tot evangelisten, en sommigen tot herders en leeraars. Andere theologen uit den tijd der reformatie en daarna zijn hem daarin gevolgd. Deze opvatting van Calvijn is echter onjuist. De Schriftverklaarders zijn dan ooit over de geheele linie van het door hem ingenomen standpunt teruggekomen. „Als Paulus de ambtsdragers opnoemt, door Christus aan de gemeente gegeven, Apostelen, Profeten, Evangelisten, dan onderscheidt hij ze telkens door twee Grieksche woordjes, die bij ons zijn weergegeven door: sommigen tot Apostelen, sommigen tot Profeten enz. Maar, bij de herders en leeraars, die hij tenslotte noemt, maakt hij die onderscheiding juist niet, maar voegt ze saam, zooals ook onze vertaling doet: en sommigen tot herders en leeraars. Hieruit nu blijkt genoegzaam, dat hiermede dus niet twee afzonderlijke ambten bedoeld zijn, maar dat ze saam de aanduiding zijn van één ambt, zooals ook wij elken predikant even goed herder als leeraar kunnen noemen”  ³). Ook prof. dr. S. Greidanus is van hetzelfde gevoelen. In de Korte Verklaring zegt hij ervan: Door het ééne lidwoord worden deze twee als ééne groep aangeduid.

¹) Bohatec, Calvins Lehre, von Staat und Kirche, Breslau, 1937, S. 451, 452. Verg. Richel, Het kerkbegrip bij Calvijn Franeker, 1942, 210 vv.
²) Les Ordonnances Ecclésiastiques de l Eglise de Genève, 1561, bearbeitet von Ernst Pfisterer, München, S. 48 (Heft 1 v. d. serie Bekenntnisschriften and Kirchenordnungen der nach Gottes Wort reformierten Kirche).

³) Prof. dr. H.H. Kuyper in De Heraut, no, 3077, 10 Jan. 1937. In verband hiermede zij nog gewezen op enkele art over Herziening der kerkenorde, door A.M. Lindeboom, theol. cand, in Ger. Theol. Tijdschr., jg. 44. In afl. 6/7. van Juni/Juli 1943 bepleit hij schrapping v. h. woord doctor in art. 3 K.O.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen