De moraal der geschiedenis (28).

Te midden van den geestelijken chaos weerklonk voor eenige jaren „groot alarm” voor „moreele en geestelijke herbewapening”. Een elftal vooraanstaande mannen, van allerlei kerkelijke en politieke schakeering, wendden zich tot ons volk in een manifest, waarin het werd opgeroepen tot bezinning op den ernst van den tijd. Een breede actie werd opgezet tot den herbouw der menschelijke saamleving. Er dreigden gevaren voor de geestelijke erfenis, die het voorgeslacht ons had nagelaten; cultuur en beschaving stonden op het spel.
De oproep vond een willig oor! Allerwegen gordden zich mannen en vrouwen aan om den oproep in breeder kringen bekendheid te geven en het doel te verzekeren. Het beloofde een organisatie te worden, die de wereld zou omvatten. Pers en radio werden te hulp geroepen om de denkbeelden alom te verspreiden. Maar ondanks de meest intensieve propaganda bleek het programma voor uitvoering niet vatbaar. Dit lag wel niet aan den goeden wil van de propagandisten, maar aan de vaagheid en onbelijndheid van wat men eigenlijk bedoelde. Het verschil van inzicht ten aanzien van de doelstelling en den weg, die daartoe moest leiden, deed de actie beduidend verslappen. Van de moreele en geestelijke herbewapening is dan ook niet veel terecht gekomen.
Dit verloop kon ons niet verwonderen. Het was een crisisverschijnsel, zooals die zich in den gang der historie, zij het dan in andere vormen, telkens herhaalt. Het is de poging van den mensch tot zelfverlossing. De karakteristiek van alle moraal en religie, die Christus niet tot zijn bezielenden inhoud heeft. Het slagwoord:, „moreele en geestelijke herbewapening”, miste zijn invloed op allen, die gewoon zijn dergelijke bewegingen aan Schrift en Belijdenis te toetsen. Van meetaan stond: de Kerk dan ook gereserveerd tegenover dit crisisverschijnsel. Niet alleen dat met geen enkel woord van de Kerk in het manifest gerept werd, maar ook de naam van Christus ontbrak. Er sprak hoegenaamd geen behoefte uit aan de werking des Heiligen Geestes, die alleen alles tot nieuw leven herscheppen kan. Van zonde en schuld, die op den bodem van alle vraagstukken liggen, werd bedenkelijk gezwegen. Op zijn hoogst was het een uiting van Christelijk Humanisme, dat niets gemeen heeft met den levenden Christus.
De actie tot „moreele en geestelijke herbewapening” was echter maar niet een plofmatig verschijnsel, dat zoo maar uit de lucht kwam vallen. Ze had een dieperen ondergrond. Ze was de belichaming van het prograrrt, waarmede in 1938 Dr. Frank Buchman optrad, en dat overal een buitengewoon onthaal ontving. Zijn actie vond zelfs over geheel de wereld een vruchtbaar veld. Maar ook hier weer het eigenaardige, het bepaalde zich in hoofdzaak tot de hoogere standen en tot de klasse van intellectueelen en staatslieden. We willen absoluut niet ontkennen, dat mede door de Buchman-beweging menigeen den weg tot God leerde vinden. Het ideaal evenwel: een nieuwe broederschap een de wereld omvattende menschengemeenschap, een internationale van beneden te stichten, liep uit op een fata morgana.
Zeker, ook de Kerk belijdt te gelooven in de gemeenschap der heiligen, haar toekomstverwachting richt zich op een nieuwen hemel en een nieuwe aarde, waarin de vrede tusschen God en den mensch en in het nieuwe menschengeslacht weer zal opbloeien. Hoe schoon heeft de profeet Jesaja dat geteekend met dat onvergelijke, ontroerende woord: „De wolf zal met het lam verkeeren, en de luipaard bij den geitenhok nederliggen, en het kalf en de jonge leeuw en het mestvee te zamen, en een klein jongske zal ze drijven; de koe en de beerin zullen te zamen weiden, hare jongen zullen te zamen nederliggen, en de leeuw zal stroo eten gelijk de os; en een zoogkind zal zich vermaken over het hol van een adder, en een gespeend kind zal zijn hand uitsteken in de kuil van een basilisk” (11 : 6-8). Maar die toekomst biedt een ander beeld dan wat men van louter menschelijke zijde in uitzicht stelt.
Toch zal de Kerk zich ernstig moeten bezinnen op die verschijnselen, die zullen toenemen naarmate het religieus en moreel verval toeneemt. Het verwrongen wereldbeeld spreekt van de namelooze ellende, waarin de menschheid ten onder dreigt te gaan. Alle pogingen om haar van den ondergang te redden, zijn mislukt en zullen mislukken. Bittere tragiek! Altijd op zoek naar een verloren Paradijs, om immer weer terug te zinken in de diepten van jammer. De moderne Tantalus, die veroordeeld werd in de onderwereld tot eeuwig honger en dorst lijden, terwijl het water om hem heen vloeide, maar nooit door zijn lippen kon aangeraakt worden, onder boomen vol geurige ooft, wier takken wegbogen als hij plukken wilde.
Arme wereld zonder God en buiten Christus!
Nimmer was de gelegenheid tot gezegend arbeiden voor het Koninkrijk Gods zoo groot als in deze geweldige tijden! Er gaat een roep om brood in de menschenwereld, maar alleen de Kerk kan het evangelie brengen van het Brood des levens, waarvan iemand gegeten hebbende, in eeuwigheid niet sterft. Kunnen we nu dien nood als de priester en leviet passeeren als gaat hij ons niet aan? Indien heden de hand niet aan den ploeg geslagen wordt, zal de Kerk haar roeping verwaarloozen, en dieper wegzinken in haar geestelijk verval. Zij is mede verantwoordelijk voor het leven der menschheid! Hoe meer ze uitdeelt van de schatten der genade, hoe rijker ze wordt.
Het evangelie van Jezus Christus en dien gekruist, is het eenige maar ook afdoende geneesmiddel voor onzen doodelijk kranken tijd.
J.W. Geels

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen