Pastorale Brieven

Beste Vriend!
We waren in onze beschouwingen toegekomen aan het nationaal-socialisme. Evenals aan de sociaal-democratie onafscheidelijk verbonden is de naam van Karl Marx — zoo is aan het nationaal-socialisme verbonden de naam van Adolf Hitler. Het zou de moeite lonen om een vergelijkende studie te maken tusschen deze twee mannen. Ik geloof niet dat uit wetenschappelijk oogpunt de erepalm aan Hitler zou kunnen uitgereikt worden; terwijl uit christelijk oogpunt geen van beiden onze hulde kan ontvangen. Inmiddels moeten dergelijke stelsels of politieke strevingen niet beoordeeld worden naar de leiders of vaders, maar naar de beginselen. Daartoe dient men kennis te nemen van de schriftelijke bronnen; dat is voor de sociaal-democratie vooral Das Kapital van Marx en voor het nationaal-socialisme met name Mein Kampf van Hitler. Is er een vergelijkende studie van deze twee bronnen mogelijk? Zoo ja, dan zal m.i. in elk geval aan het licht treden, dat Das Kapital van Marx zwaarder „kluif” is dan Mein Kampf van Hitler. Tevens zal dan blijken, dat Hitler’s Mein Kampf een geheel andere mentaliteit verraadt; en dat Hitler’s program-boek bijzonder practisch is ingezet en geheel gericht is op de ogenblikkelijke practijk te midden van de gegeven sfeer, en algemene staats- en maatschappij-situatie, waarin Hitler zich bevond, ja waaruit Hitler als ’t ware „geboren” is; en waartegenover hij in geweldige reactie, als vurig nationalist, positie meende te moeten nemen. Is Marx de reactie op het liberalistischkapitalisme, Hitler is meer bepaald de reactie op deze revolutionaire Marx-beweging. Hitler zag in Marx en diens sociaal-democratie een aanslag op Oostenrijk-Duitschland als „vaderland”, laat ons nu met nadruk zeggen als Hitler’s vaderland. Direct nadat ik destijds, bij bestudering der nieuwere systemen, kennis had genomen van Hitler’s Mein Kampf, heb ik als eerste aantekening opgemerkt, alles „goed en wel ( ! )”, maar dit alles wat we hier lezen laat zich zoal niet rechtvaardigen, dan toch begrijpen, op de lippen en uit de pen van een vaderlands-gezinden Duitscher en van een figuur als Hitler, maar dat is geen beschouwing en geen stelsel, dat men andere landen daarom kan opdringen. En inderdaad Mussolini heeft van zijn Italiaansch fascisme (wat nog niet precies hetzelfde is als nationaal- socialisme; geef acht 1) destijds zelfs gezegd, dat dit geen „artikel was voor export”! Goed begrepen. Hitler zag in zijn plan en stelsel evenwel net als Marx, op zijn manier, een wereldplan. Hitler’s reactie (tegen de sociaal-democratie in verband met de ontredderden toestand destijds in Duitschland) groeide inmiddels, al reagerende uit tot een echte actie ais zodanig. Al vechtende tegen tegenstanders werd Hitler al meer, wat hij zelf om te beginnen zoo niet inzag en nog minder scheen aan te voelen tot een Führer op en langs verkeerde banen. Zijn reactie groeide onder de hand uit tot „machtswellust” met al den aankleve van dien. Ben stelsel van staats-vergoding werd geboren van pantheïstischen aard. Het zou een vruchtbaar onderwerp zijn, dit alles historisch en wijsgerig in het licht te stellen, maar daartoe dient een goed politiek ontwikkeld en geschoold man, met wijsgerige bezinning begaafd, de pen op te nemen. Ik zou op heden in onze eigen kring zodanig materiaal niet durven aanwijzen; de Chr. Geref, krachten, die we hebben schieten voorshands tot zodanige reuzetaak nog te kort. Ik sluit mezelf daarbij gaarne in. Hetgeen ik, gegeven dit bestek, in mijn „Brieven” wil opmerken is, dat we hier hebben te doen met een pantheïstisch modern-politiek en sociaal verschijnsel.
Herinneren we ons nog, wat ik vóór enige tijd schreef over de grote hoofd stromingen, welke de wereldgeschiedenis beheerschen. Daar was het theïsme, het Godsbegrip en de Godsregering naar de Schrift. Het Deïsme, God en wereld gescheiden, waaruit het liberalisme is voortgekomen, met deszelfs reactie in het socialisme. En nu daartegenover weer bijzonder als reactie het nationaal-socialisme hetwelk pantheïstisch is ingesteld.

Pantheïsme. We gaan dit stelsel zelf nu hier niet breder behandelen, wie hierover meer van ons wil weten leze mijn De Moloch onzer eeuw, uitgave van D.J. van Brummen, Dordt. In ’t kort verstaan we er onder: dat hier God en wereld op zodanige wijze worden verbonden of ook wel versmolten (Oostersch pantheïsme) dat God en wereld niet zelfstandig en onderscheiden van elkaar worden gedacht, maar dat God zich belichaamt in het al, de in het „äl” wordende God. Alvergoding noemt men het wel, wat o.i. niet juist is, men spreke liever van godveralling. God heeft eeuwig de wereld als zijn wij kerende keerzijde aan zich. En deze Godveralling kroont zich in den staat, den almachtigen staat, met een mystiek verborgen „ik” in zich, de Godheid. Wie hierover critiek wenscht te lezen, verwijzen we nogmaals naar zoeven genoemd boek.
Het pantheïsme is al even onschriftuurlijk als het deïsme; en de vruchten van zulk een staatsbeschouwing hebben we nu wel genoegzaam leren kennen, om er geen verwachtingen van te koesteren! Het is en blijft voor en na: terug moeten we naar de oude leuze: tegenover de Revolutie het Evangelie; niet slechts in den vorm van een evangelisatie-tractaatje, maar als een alle denken en leven op elk terrein beheerschend beginsel.
Maar doet de menschheid dit nu ? Wel neen daartoe is zij een helaas maar al te zeer van God afgevallen menschheid. Zij wil wel ontgaan aan de gevolgen van verkeerde schadelijke stelsels, maar niet zich wenden tot de enige ware bron van gerechtigheid en leven. Zie het ook thans. Alles liep te hoop tegen het nationaal-socialisme, maar keert men zich dan nu tot den God en Christus des Bijbels? Wel neen. Men keert het nationaal-socialisme den rug toe, nu men ziet dat men er geslagen en ontwricht mee uitkomt, maar niet omdat men tot den levenden God wederkeren wil. Als we „bevrijd” zijn, waartoe gebruikt de grote massa dan deze vrijheid? Om naar Gods ordinantiën te gaan leven? Verre van dien. Maar veeleer om nu nog brutaler en fataler de zonde te dienen. En zoo zien we èn als systeem èn als levenspractijk een weer nieuwe actie zich baan breken, die al evenmin vraagt naar God en Zijn Woord. Het is de actie die ook weer goeddeels reactie (op het nationaal-socialisme dan) is; ik bedoel het revolutionaire atheïstische communisme en anarchisme, gelijk communisme consequent moet voeren tot anarchie, weer als reactie op de communistische tyrannie. Zoo komen we dan nu tot de speciaal atheïstische levenstheorie. Hierover een volgende maal nog een en ander.
Met hartelijke broedergroeten
uw dw. vriend en broeder

Op reis, 26 Juli ’46.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen