Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Op den uitkijk

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Op den uitkijk

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

De 16e eeuw kenmerkte zich door twee geestesstroomingen, die pricipieel diametraal tegenover elkander stonden, n.l., de Reformatie en het Humanisme. Aanvankelijk kwam beider exclusief karakter niet zoo scherp uit, maar van lieverlede kwam het contrast openbaar in levens- en wereldbeschouwing. Beiden kwamen op voor de geestelijke vrijmaking van den mensch, die te lang geknecht was geweest in het diensthuis van Rome. Beider optreden was beïnvloed door de Renaissance, die o.m. de studie der klassieke talen, tot dusver in de kloosters beoefend, in eere herstelde en tot gemeengoed maakte. Sinds de poorten van de antieke wereld waren ontsloten, werd aan Rome de sleutel der kennis ontnomen. Maar nu komt het principieel verschil tusschen de Reformatie en het Humanisme zeer scherp uit, een contrast, maar niet in de te volgen methode tot vrijmaking van den menschelijken geest, maar het beginsel, waarvan men daarbij uitging.
De reformatoren maakten dankbaar gebruik van de klassieke taalschatten tot de vertaling der H. Schrift in de landstaal. Het licht der bijzondere Godsopenbaring ving weer aan te schijnen over de menschelijke saamleving in haar rijke verscheidenheid. Er werd een honger naar Gods Woord gewekt, dat de norm werd voor geloof en leven, de bron van de kennis des Heeren. Zoo ving de Reformatie der 16e eeuw den mensch op te eischen tot den dienst des Heeren, die zijn gezag over alle levensverhoudingen handhaaft. Niet door kunstig verdichte fabelen, maar door de kracht van Gods Woord werd de mensch opgeheven tot een nieuw schepsel in Christus. De kern der Reformatie was: de rechtvaardiging des zondaars voor God door het geloof in Jezus Christus, zonder de werken der Wet. De Hervorming bracht een radicale, principieele ommekeer in het kerkelijk-godsdienstig leven.
Het Humanisme ijverde ook en niet minder voor de geestelijke vrijmaking van den mensch, maar langs den weg der wetenschap. Het voerde den mensch niet, gelijk de Reformatie naar de kribbe van Bethlehem en het kruis op Golgotha, maar tot de bronnen van het oude Hellas en Latium. De kennis opent den mensch den weg tot zijn volkomenheid, niet gebonden door kerk en geloof, door bijbel of belijdenis. De mensch leeft alleen bij het gezag zijner rede, hij vindt in zichzelf de bron van gezag, hij is autoritair, en niemand boven of buiten hem. Het Humanisme, de naam zegt het reeds, had den mensch als middelpunt, terwijl de Reformatie den mensch heenwees naar God, wien te kennen het eeuwige leven is.
Hier gaapt dus de onoverbrugbare kloof tussen Reformatie en Humanisme. Het Humanisme, dat zich principieel van God emancipieert, en zijn Woord verwerpt, liep uit op de Fransche Revolutie, dat maar niet alleen een revolte was op staatkundig terrein maar een kardinale omkeer op wijsgeerig, ethisch, sociaal en economisch gebied. Het Humanisme voerde tot Rationalisme en Aufklärung, tot Naturalisme en Deïsme. Het liberalisme en socialisme, het communisme en nihilisme, het is alles vrucht van een wijsbegeerte, die Gods Woord uitschakelt. Ook in de kerk der Reformatie sloop het gevaar van het Humanisme. Zelfs de Paus was een uitgesproken humanist. "Het fabeltje van Bethlehem heeft al heel wat geld opgebracht” zeide Leo X. Ketters werden door Rome ten vuurdood verwezen. De ellende in de 16e en volgende eeuwen in de Gereformeerde kerk, hier te lande, was vrucht van het binnendringen van het humanisme. Libertijnen, remonstranten, spinozisten, cartesianen en allen, die weigerden hun gedachten gevangen te leggen onder de gehoorzaamheid van Christus, leven uit humanistisch beginsel; van Arminius tot Karl Barth toe. Men tracht de consekwentie van het Humanisme te ontzeilen en spreekt van christelijk-humanisme, alsof Christendom en Humanisme ook maar iets met elkander gemeen hebben. Hier is het middel erger dan de kwaal. Het gaat hiermede als met het Supranaturalisme, dat het koude rationalisme aan banden zou moeten leggen, maar oorzaak werd tot grootere dwalingen.
Met wat devotie en termen men ook spreekt van Christus, het is altegader vreemd aan de waarheid, die naar de godzaligheid is. De oecumenische beweging, het aanpappen van orthodox en modern, staat in dit teeken. Wat gemeenschap heeft het licht met de duisternis? Geheel de 20e eeuw is doordrenkt van het humanisme, in school en maatschappij, in staat en kerk. Het gaat ook nu onverzwakt tegen Gods Woord, al is in voorzichtige terminilogie, die daarom te gevaarlijker is voor onvaste menschen. Het modernisme heeft in het Barthianisme een onverwachten en niet te onderschatten bondgenoot gekregen in zijn strijd tegen het Woord Gods. Allerwegen, niet het minst op kerkelijk-godsdienstig terrein, heerscht spanning, onrust, tweespalt. Hoe kan het anders? "Ze hebben Mijn Woord verworpen”, zegt de Heere, „wat vrede zouden ze hebben!”
Zondag a.s. herdenkt de Kerk der Reformatie wat werk de Heere wrocht op den 31en October 1517 door den eenvoudigen monnik Luther te Wittenberg. Nù niet minder dan toen gaat de strijd onverzwakt om de handhaving van het Woord des Heeren. De tijden zijn zeer veranderd, maar het is dezelfde worsteling om dezelfde geestelijke waarden.
Hoe donker de tijd ook is, en hoe verwoed ook de tegenstand, de Kerk kan zich verzekerd houden van de eindoverwinning van de waarheid over den leugen, van het licht over de duisternis, van Christus over Satan, van God over de wereld. Gods Woord houdt eeuwig stand en zal geen duimbreed wijken.
Daarom: „Saevis tranquillus in undis!”
„Rustig in het midden der baren!”
Want:
„ Alle vleesch is als gras en alle heerlijkheid des menschen is als een bloem des gras. Het gras is verdord en zijn bloem is afgevallen; maar het Woord des Heeren blijft in der eeuwigheid, en dit is het Woord, dat onder u verkondigd is” (I Petri 1:24, 25).

A. (Apeldoorn, G.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 29 oktober 1948

De Wekker | 4 Pagina's

Op den uitkijk

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 29 oktober 1948

De Wekker | 4 Pagina's