Kerk en Staat

Deze keer geen artikel over één onderwerp, maar drie los van elkaar staande punten. Allereerst:

De elite
In het artikel van 14 dagen geleden schreven we o.a. over het feit dat vele mensen het aan de elite in de kerk en wereld overlaten om zich bezig te houden met verschillende problemen om die op te lossen.
Dit woord „elite" kan misverstand wekken, zoals me bleek. Bij het woord elite denken de eenvoudigen zo gemakkelijk aan de rijken, de hoger geplaatsten op de maatschappelijke ladder, voor wie zij beleefd de hoed hebben af te nemen en die op hun beurt laag en meewarig op de arbeiders neerzien. Men zou nu de gedachte kunnen krijgen dat schrijver dezes het bestaan en de houding van zo'n elite toejuicht en heel gewoon vindt. Niets is minder waar! Het gaat niet om een klasse-tegenstelling te maken of een standsverschil te beklemtonen.
We bedoelen met de uitdrukking „elite in kerk en wereld" heel iets anders; zelfs iets dat met stijve boordjes en belastingbiljetten niets te maken heeft!
Dit is onze bedoeling: we zien in de tegenwoordige maatschappij, ja in heel het leven het verschijnsel opkomen dat een groot gedeelte van de mensen meeloopt terwijl een klein gedeelte de weg aanwijst, waarop gelopen moet worden.
De elite-gedachte heeft dus te maken met het leiding geven in het leven. De elite — dat zijn de mensen, die plannen maken, voorschrijven, propageren en invoeren. Zij beheersen de massa, de grauwe, onpersoonlijke massa, die geen eigen mening meer heeft, geen eigen initiatieven meer neemt, maar gedwee zich laat leiden. Is de mens vandaag geen kuddedier geworden? Welnu — de elite, dat zijn de leiders van de kudde. We zien dit verschijnsel b.v. heel sterk in Rusland. Het Communisme zegt een open oog te hebben voor de belangen der arbeiders; de arbeider is nr 1 — althans die indruk zouden we kunnen krijgen. Maar de partij-elite deelt in Rusland de lakens uit en schrijft het regeringsprogramma voor. Wanneer de partij-elite onderling verdeeld is, komen er situaties als we nu reeds enkele beleefd hebben: de liquidatie van Beria en het aftreden van Malenkow. Dit zal steeds meer het kenmerk worden van de eindtijd. De regering is bij enkelen; het volk zelf heeft geen belangstelling meer; enerzijds tengevolge van de houding van het volk heeft de elite vrij spel en anderzijds ten koste van de invloed van het volk trekt de elite, hongerig naar macht, alle verantwoordelijkheid en bestuur aan zich.
Ditzelfde gevaar bedreigt in wezen de kerk ook.
Wanneer het kerkvolk in brede lagen niet meer mee leeft en er toch wat moet gebeuren en de lopende zaken toch behartigd dienen te worden, is het gevaar van elite-vorming groot. Ik neem het niet denkbeeldige gevaar van deputatenregering en deputaten-hiërarchie. Er komt dan een kloof tussen kerkleden en deputaten. Hier ligt elite-vorming voor de hand. Anderzijds — de mensen, in dit geval de kerkleden, geloven wel dat de zaak in goede handen is en uitnemend wordt behartigd, geven zelf a.h.w. blanco-volmacht en de elite-vorming wordt weer versterkt.
We wijzen op deze dingen zonder te doelen op concrete feiten in het kerkelijke leven, maar signaleren alleen de neiging en het gevaar.
Bij een probleemloze mensheid heeft de elite-vorming goede kansen.
Hopelijk is duidelijk wat we bedoelen en onderkent de welwillende lezer het gevaar, dat we hier signaleerden, dat als symptoom reeds hier en daar werkelijkheid is.

Afval bij Rome
De Roomse bisschoppen zijn gewoon elk jaar, bij het begin van de lijdensweken, een Vastenbrief voor te lezen, waarin ze verschillende actuele kwesties aan de orde stellen.
In de Vastenbrief 1955 hebben de Aartsbisschop en de Bisschop hun ernstige bezorgdheid uitgesproken over de toenemende geloofsafval in hun kerk. Een enkel citaat: „Wie zou niet ernstig bezorgd zijn over de verslapping van godsdienstig leven, die zien in ons vaderland, ook bij de katholieken, aftekent? Op allerlei manieren openbaart zich een geest van ongodsdienstigheid, een achteruitgang van geloof en geloofsbeleving", op het platteland zijn er nog altijd streken, waar men trouw blijft vasthouden aan de stipte vervulling van kerkelijke plichten. Maar in de steden is er reden tot klagen. Hoort de typisch-Roomse taal: „Het aantal gedoopten, dat 's Zondags geen contact meer zoekt met God door deel te nemen aan de hernieuwing van het Kruisoffer, heeft in sommige steden een percentage bereikt, dat niet veel meer verschilt van hetgeen wij vroeger tot onze ontsteltenis vernamen uit grote steden in het buitenland". Vrij uitvoerig wordt in deze Vastenbrief het afval-proces beschreven. Typerend is het zinnetje: „Wanneer een mens niet meer leeft, zoals hij denkt, dan gaat hij tenslotte denken zoals hij leeft". Zonder diep op deze Vastenbrief in te gaan willen we toch een enkele opmerking maken.
Allereerst, deze bisschoppelijke noodkreet bewijst dat ook Rome met afval heeft te maken. De groei van Rome kan niet verklaard worden uit het feit dat Rome de leden beter bij elkaar kan houden dan de kerken der Reformatie, maar uit het geboorteoverschot, nog beter uit het steeds dieper dalend geboortecijfer van de Protestanten! Vervolgens zal men deze bezorgdheid niet los kunnen maken van het taaie streven van Rome om ook ons land te romaniseren, te verroomsen. Rome moet verder en is nog steeds op mars! Het is te begrijpen dat het voor de bisschoppen niet prettig is te constateren dat de winst op het ene terrein weer verloren gaat door verlies binnen eigen veste.
Tenslotte: de weg, die de bisschoppen aanprijzen „door deugdzaam leven voor anderen een voorbeeld zijn — de apostolische roeping van iedere gelovige is de onze niet, is de Schriftuurlijke weg niet. Terugkeer tot God en Zijn Woord, tot de Wet en de getuigenis — dat alleen is de weg, die we allen moeten bewandelen.

Rome en de doorbraak
Onze lezers weten dat verleden jaar door de bisschoppen het mandement werd uitgegeven over: „De katholiek in het openbare leven van deze tijd". De bisschoppen keerden zich tegen de doorbraak. Er zijn immers ook roomsen die lid zijn van de Partij van de Arbeid — ongeveer 12%. Deze kerkleden kwamen door dit mandement van hun kerkleiders in een moeilijk parket. Er was spanning: wat zullen ze doen? Zullen ze getrouw zijn en gedwee naar de stem van hun gemijterde herders luisteren en de Partij van de Arbeid weer verlaten? Deze vragen zijn nu beantwoord. De „katholieke werkgemeenschap" in de P.v.d.A. heeft besloten te blijven, niet terug te keren naar de K.V.P., ook geen eigen roomse arbeidersorganisatie te stichten.
We komen op dit besluit nog wel eens terug, want het is m.i. van verstrekkende betekenis.
Als kinderen der reformatie betreuren we de versteviging van de doorbraakgedachte tengevolge van dit besluit. Ongetwijfeld voor de doorbraak een winstpunt. En zo'n winstpunt is voor ons geen reden tot blijdschap.
Maar toch geloof ik dat dit besluit ons als kinderen der reformatie ook verblijden kan. Rome heeft dan toch niet zoveel gezag als we elkaar wel eens wijs (en bang) maken. Ook in de Roomse Kerk slikt men niet alles wat van boven af wordt gezegd. Men blijkt anders te denken over de verroomsing van Nederland dan de kerkelijke leiders.
Dit alles geeft te denken t.a.v. de plaats en invloed van Rome.
We zijn benieuwd naar de reactie van de bisschoppen.
Overigens, alleen in het zuiver bewaren van het Woord Gods temidden van alle afbraak en doorbraak, ligt het geheim van de Kerken der Reformatie!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen