Een eeuw geleden V

Neutraliteit. Tweeslachtigheid.
De nieuwe wet op het onderwijs bepaalde, dat de openbare school neutraal zou zijn, toegankelijk voor de kinderen zonder onderscheid van godsdienstige gezindheid. Dit betekende dus, dat Groens ideaal van facultatieve splitsing niet vervuld zou worden. Gemengd en neutraal moest de openbare school zijn. Art. 23 bepaalde o.a.: „De onderwijzer onthoudt zich van iets te leren, te doen of toe te laten, wat strijdig is met den eerbied, verschuldigd aan de godsdienstige begrippen van andersdenkenden". Zo was nu dus de Nederlandse staatsschool geworden een school zonder Bijbel en met een uitgesproken niet christelijke opvoeding, kortom een school met een onderwijs, waaraan Roomsen en Israëlieten zich niet mochten ergeren. Als pleister op de wonde was de bepaling opgenomen, dat de kerken in de schoollokalen buiten de schooluren aan de kinderen, voor wie dit gevraagd werd, godsdienstonderwijs mochten geven. De staatsschool was nu officieel „neutraal" geworden. Maar een wonderlijke tweeslachtigheid kwam openbaar in hetzelfde art. 23, Waarin ook werd gezegd, dat het schoolonderwijs dienstbaar gemaakt wordt „aan de ontwikkeling van de verstandelijke vermogens der kinderen en aan hunne opleiding tot alle Christelijke en maatschappelijke deugden".
Enerzijds dus de bepaling, dat het onderwijs godsdienstloos moest zijn en anderzijds het voorschrift om het dienstbaar te maken aan de opleiding tot „alle Christelijke en maatschappelijke deugden". Ieder gevoelt het tweeslachtige hierin. En wat werd bedoeld met „Christelijke" deugden? Hier botsten reeds aanstonds de meningen. Groen en de zijnen wensten positief Bijbels onderwijs, maar de liberalen wilden een Christendom boven geloofsverdeeldheid. En tot smartelijke verbazing van Groen leek de opvatting van Van der Brugghen bedenkelijk veel op die van de liberale Thorbecke!

Vrije scholen mogelijk maar zonder subsidie.
De wet van 1857 had één lichtzijde en die was, dat men vrijheid kreeg om bijzondere scholen te stichten. Daarin verblijdden de voorstanders van het christelijk onderwijs zich. Men was nu niet langer overgeleverd aan de willekeur van gemeentelijke en provinciale bestuurders. Maar. . . . de voorstanders van bijzonder onderwijs moesten zelf alles betalen: de bouw en inrichting van de scholen, de kosten van leermiddelen, de salarissen van de onderwijzers en alles wat er bij kwam. Ze moesten door middel van de belastingen mee helpen de kosten van de staatsscholen té dragen èn ze moesten de eigen scholen betalen. Van subsidie door het Rijk was geen sprake. Een voorstel van Van der Brugghen om de bijzondere scholen, onder bepaalde voorwaarden, subsidie te verlenen, was met algemene stemmen verworpen. Zo werd er op het christelijk volksdeel een ondragelijke last gelegd.
Overigens bevatte de wet van 1857 vele verbeteringen op onderwijskundig gebied.

Reacties op de aanneming der wet.
De Modernen en Israëlieten waren erg tevreden. Zonder bezwaar konden zij hun kinderen naar de nu neutrale school zenden. De Roomsen waren deels tegen en deels voor de wet, sanienhangend met de plaats van woning, boven of onder de Moerdijk. De orthodox- Protestanten oordeelden geen van allen gunstig over de wet. Men was alleen dankbaar voor de verleende vrijheid. Verder was er onder hen verschil hoe men een christelijke volksopvoeding moest bevorderen. We laten dit alles rusten, om tenslotte nog even te wijzen op de gevolgen der wet. Twee dingen noemen we hier. In de eerste plaats werd mee door deze wet de ontkerstening van ons volk sterk in de hand gewerkt, en in de tweede plaats gaf zij de stoot tot een krachtige actie tot stichting van vrije bijzondere scholen. Ook Groen ging daarvoor ijveren. En een steeds breder wordende schare van mannen en vrouwen uit alle kringen der bevolking zette zich in, dikwijls onder het brengen van grote offers, om scholen te stichten en te onderhouden, waarop de kinderen van ons volk onderwijs konden ontvangen in overeenstemming met de beginselen van Gods Woord, het enige richtsnoer voor geloof en leven.
Het werd een zware strijd, maar God heeft gezegend. Een net van christelijke scholen bedekt ons land. Aan ons de taak dit pand der vaderen te bewaren, zuiver te bewaren en te blijven strijden voor de vrije christelijke school, die nog steeds van alle zijden bedreigd wordt, en voor het christelijk karakter van deze scholen tegen alle vervlakking en verwereldlijking in. Die strijd worde in diepe afhankelijkheid van God en biddend gestreden!

Apeldoorn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen