De reformatie in Schotland (I)

Een herdenkingsjaar
Het is thans vier eeuwen geleden, dat de Hervorming in Schotland zegevierde. Dat gebeurde op 17 augustus 1560.
De Schotse kerken laten dit feit natuurlijk niet onopgemerkt voorbijgaan.
De Synode van de Free Church of Scotland, die in mei gehouden werd, stond al in het teken van de herdenking. De president opende de zittingen met een rede over de Schotse Reformatie en haar boodschap voor vandaag. Namens de Chr. Geref. Kerken in Nederland woonde Ds. J.C. Maris de Synode bij. Hij ontving de gelegenheid om deze kerkelijke vergadering toe te spreken.
Ook de Church of Scotland, de „grote kerk", waarmee onze kerken geen relaties onderhouden, is van plan de Reformatie te herdenken. Maar dat zal eerst in het najaar zijn.
De Nederlandse en de Schotse kerken hebben veel gemeen. Er was in deze vier eeuwen meermalen contact en er is over en weer een besef van geestelijke verwantschap. Ook daarom heeft het zin om ons eens in de geschiedenis van de Schotse Reformatie te verdiepen.

De aanvang
Het is wel algemeen bekend, dat John Knox als de hervormer van Schotland te beschouwen is. Maar het zou toch niet juist zijn om bij hem te beginnen. Knox heeft in zijn boek over de historie van de Reformatie in Schotland terecht gewezen op de betekenis van mannen als Patrick Hamilton en George Wishart.
In het begin van de zestiende eeuw was het Schotse volk arm en weinig ontwikkeld. De kerk was rijk aan bezittingen, maar zij verkeerde in diep verval. De onkunde was ook onder de geestelijken ontstellend groot, en er was op de levenswandel van velen van hen heel wat aan te merken . . . Een getuigenis van onverdachte zijde is dat van de zgn. Provinciale Raad, die in 1549 onder leiding van aartsbisschop Hamilton, de primaat van de R.K. Kerk in Schotland, vergaderde. Verklaard werd, dat de ketterijen hoofdzakelijk waren ontstaan tengevolge van het bederf van de zeden en het losbandig leven van de dienaren der kerk.
Toch is dat niet de hoofdoorzaak van de Reformatie. De invloed van de Lollarden, volgelingen van John Wiclif, zou eveneens te noemen zijn. Maar de hoofdzaak is, dat er in deze eeuw ook in Schotland een geestelijke ontwaking waar te nemen was. Vele harten gingen open voor het evangelie. Dat was het werk van Gods Geest.
De eerste, die zijn belijdenis met zijn bloed moest bezegelen, was Patrick Hamilton, die als student in Duitsland geheel voor de reformatorische leer gewonnen was. Hij schreef een boek, waarin hij de rechtvaardiging door het geloof alleen duidelijk leerde. Naar Schotland teruggekeerd begon hij te prediken, maar werd al spoedig gevangen genomen en verbrand (1528). De dood van deze martelaar maakte een geweldige indruk. En toen George Wishart, een vurig prediker van het evangelie, die velen tot zegen was, in 1546 op de brandstapel moest sterven, ging er weer een golf van ontroering door het gehele land.
De gebeurtenissen volgden elkaar nu snel op. De wrede aartsbisschop Beaton, die Hamilton, Wishart en verscheidene anderen ter dood had laten brengen, werd vermoord. Bevreesd dat de vervolgingen nu nog feller zouden worden, verschanste een groep reformatorisch-gezinden zich in het kasteel te St. Andrews. Daar ontmoeten wij ook John Knox, die eerst Wishart had vergezeld, en die nu zelf op de voorgrond begon te treden.

John Knox
Sprekend over Daniël 7:24,25 noemde Knox de paus de antichrist. Hij stelde de bijbelse leer van de rechtvaardiging tegenover de roomse leer van een rechtvaardiging door middel van de werken.
John Knox had zijn roeping gezien! Met alle kracht, die in hem was, zou hij zich voortaan aan de zaak van de reformatie der kerk wijden. Hij was een machtig prediker, een man, die vanwege zijn ijver, zijn vastberadenheid en zijn onverschrokken optreden wel vergeleken is met een profeet als Elia.
Toen de bezetting van het kasteel te St. Andrews moest capituleren, werd Knox naar de galeien gezonden. Na negentien maanden werd hij in vrijheid gesteld. Hij bleef enkele jaren in Engeland, waar hij nog hofprediker is geweest van Koning Eduard VI, maar moest na diens dood de wijk nemen.
De jaren, die volgden, bracht hij grotendeels in Frankfort en in Genève door. Genève was voor hem „de meest volmaakte school van Christus sinds de dagen der apostelen". Hier is hij verder gevormd voor zijn levenstaak.
Hij zat in Genève natuurlijk niet stil. Hij was predikant van de Engelse vluchtelingengemeente, en hij dacht blijkens zijn brieven en geschriften voortdurend aan de kerk in Schotland.
Zijn werk ademt de geest van Calvijn, voor wie hij een diep respect had. Eén tractaat van Knox was Calvijn al te radicaal: het geschrift, waarin de regering van vrouwen veroordeeld werd.
In Schotland werd er naar John Knox geluisterd. Van groot belang was het verbond, dat een deel van de adel in 1557 sloot. Alles zou op het spel gezet worden voor Gods Woord en Gods kerk.
In deze tijd werden er al enkele gemeenten geïnstitueerd. Knox zag de voortgang van Gods werk in zijn vaderland, en besefte, dat het tijd was om terug te keren (mei 1559). Hij begon weer te getuigen tegen de afgoderij, waarmee hij vooral de mis, de aanroeping van heiligen en de verering van beelden bedoelde. Het volk kwam in beweging. Een beeldenstorm was het gevolg!
Het zag er voor de Protestanten echter maar somber uit, toen de koningin-regentes Franse troepen te hulp riep. Het kwam tot een openlijk conflict. De regentes werd, mede op advies van Knox, afgezet, maar dat deed de spanning nog toenemen.
Wat zou het jaar 1560 brengen?

Van Genderen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen