Massamens

De vorige maal schreven we over de vereenzaming van de moderne mens. Hij kent de ware gemeenschap niet meer. Innerlijke banden, de echte ontmoeting met de ander zijn hem vreemd.
Er is geen band met God. Evenmin met de kerk. Maar ook wordt de ware band gemist in huwelijk en gezin. Man en vrouw, ouders en kinderen staan vreemd tegenover elkaar. En deze zelfde vreemdheid ervaart men ook op fabriek en kantoor en overal, waar men staat.
Natuurlijk moet men oppassen voor generalisering. Maar dat deze innerlijke vreemdheid een kenmerk is voor de doorsnee-mens van onze tijd wordt door velen toegestemd. De diepste oorzaken van deze vervreemding noemde ik reeds in het vorige artikel.
Deze vereenzaming kweekt wat we noemen: de massamens. Dit is een van de mode-woorden van onze tijd geworden, maar er wordt een verschrikkelijke zaak door aangeduid.
De massamens is de mens, die zichzelf niet meer is, zich laat leven, ont-persoonlijk is.
Hij laat zich geheel en al opgaan in de massa. Hij leeft, doet, denkt en spreekt zoals de massa leeft en doet en denkt en spreekt.
Hij zoekt als het ware in zijn eenzaamheid en hulpeloosheid zijn steun in de massa. Maar blijft daarbij in dezelfde eenzaamheid.
Hij vindt geen gemeenschap, maar de massa. En dit woord zegt reeds, dat de gemeenschap ontbreekt.
Het woord massa onderstelt immers de afwezigheid van een onderlinge band.
Een massa is een hele hoop dingen bij elkaar, die onderling met elkaar in geen enkel verband staan.
We kunnen spreken van een massa zand en een massa boeken. Dat betekent, dat er van allebei heel veel is, maar er tussen de afzonderlijke zandkorrels en de afzonderlijke boeken verder geen verband bestaat dan dat ze met elkaar op één hoop gesmeten zijn.
Zo kunnen we ook spreken van een massa mensen. Daaronder verstaan we heel veel mensen, die op een gegeven ogenblik, min of meer toevalligerwijze, bij elkaar gekomen zijn, maar die onderling in geen enkel opzicht met elkaar in verband staan. De massa is een hoeveelheid mensen, die als losse individuen naast elkaar elke werkelijke band en gemeenschap missen.
De massa is de caricatuur van de gemeenschap. Deze laatste is de onderlinge band, die de onderscheidene enkelingen zó aan elkaar verbindt, dat ieders persoonlijkheid tot zijn recht komt.
Maar de massa doodt de persoonlijkheid. De massamens, die zich geheel en al in de massa laat opnemen, verliest zijn persoonlijkheid. Hij is geen persoonlijkheid meer.
Zijn persoonlijkheid wordt gelijkgeschakeld met de massa. Hij wordt als de massa en laat zich geheel en al door de massa bepalen.
Duizenden mensen zijn er, die niet meer leven, maar alleen nog maar worden geleefd.
Zeer duidelijk komt dat uit in de vrijetijdsbesteding van velen. Daarin speelt vooral de bioscoop een belangrijke rol. Men ondergaat passief wat daar geboden wordt. Even passief ondergaat men allerlei schettermuziek, die men door de radio of in een of ander restaurant over zich laat komen. Eveneens is het verschijnsel van wat men in ons land de „nozems" noemt een zeer duidelijk symptoom van deze mentaliteit. Hun luidruchtig, losbandig en baldadig optreden is een typische uiting van een losgeslagen, vereenzaamde jeugd, die met haar levensdrang geen raad weet, maar ten diepste steun, begrip en liefde nodig heeft.
Ook is de arbeid voor velen een noodzakelijk kwaad. Men werkt alleen voor het levensonderhoud en om zich te kunnen uitleven in de vrije tijd.
Op vele bedrijven wordt geklaagd over gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef bij het personeel, over het gemaakkelijk verzuimen en zich verschuilen in een of andere ziekte.
En dat is ook geen wonder. Dit gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel, dat in onze tijd zo veelvuldig voorkomt, hangt ten nauwste samen met de ontpersoonlijking van de mens. Alleen, die een persoonlijkheid is, heeft besef van verantwoording.
We bevinden ons hier in een vicieuze cirkel. De maatschappij klaagt over gemis aan verantwoordelijkheidsbesef. Maar wordt deze door de maatschappij zelf voldoende gekweekt? Zijn de voorwaarden voor een ontwakend verantwoordelijkheidsbesef wel aanwezig?
Want waarachtig verantwoordelijkheidsbesef kan slechts daar ontkiemen en gedijen, waar verhoudingen zijn, waarin de mensen elkaar werkelijk ontmoeten.
En waar het mens-zijn vervallen is tot een nummer-bestaan kan van deze ontmoeting geen sprake zijn. Dan kan men ook niet anders dan onverschilligheid, lusteloosheid en verveling verwachten.
Een neven-verschijnsel van deze massaficatie en ontpersoonlijking van de mens treft men aan in het totalitarisme, zoals dat tot uitdrukking kwam in het Duitse nationaal-socialisme en thans belichaamd is in het communisme.
Dit systeem gaat gepaard met een vertrapping van de menselijke persoonlijkheid en de verlaging van het mens-zijn tot een louter werktuig van de massa, het geheel, de collectiviteit, de staat, of hoe men het noemen wil.
Er is geen plaats voor persoonlijke vrijheid en de erkenning van persoonlijke behoeften en overtuigingen.
De mens wordt hier doelbewust en stelselmatig gemaakt tot een massamens.
Het is duidelijk, dat de totalitaire systemen hun tijd mee hebben. Het sterkste wapen hiertegen is de mens te verlossen van zijn eenzaamheid en te maken tot een persoonlijkheid.
En de kracht hiertoe ligt in het evangelie van Jezus Christus. Hij verlost van de diepste eenzaamheid en maakt de mens opnieuw tot een persoonlijkheid in de gebondenheid aan Hem en al de Zijnen.

Oosterhoff.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen