Om Woord en Kerk

De datum 31 oktober herinnert ons elk jaar weer aan de Kerkhervorming. En elk jaar weer worden we er op de een of andere wijze aan herinnerd dat de daad van Maarten Luther nog steeds voortleeft in onze gedachten. Geen wonder, want de Reformatie heeft te diep ingegrepen in het leven van kerk en volk om weer vergeten te worden. Tegenover Rome, dat steeds sterker opdringt, is de herinnering aan 31 oktober 1517 een oproep tot bezinning op het erfgoed der Reformatie. Tegen de achtergrond van de huidige kerkelijke situatie is de herdenking van de kerkhervorming beschamend en heilzaam.
Het ging in de Reformatie - zo mogen we het nu wel zeggen - om Woord en Kerk. Luther heeft het Woord Gods weer ontdekt en teruggegeven aan de Kerk. Daarmee werd de Kerk weer werkelijk Kerk.
In dat licht gezien heeft de Reformatie nog steeds betekenis en is de herinnering aan de kerkhervorming meer dan een daad van piëteit.

Toen
We zullen ons moeilijk kunnen indenken wat de ontdekking van het Woord Gods, het evangelie der zaligheid, betekend heeft in de dagen der Reformatie. De Roomse Kerk had het Woord aan de mensen ontnomen, niet door het opzettelijk te vernietigen of weg te bergen. Wel door de leer zo in te richten en de mensen zo op te voeden dat het Woord Gods totaal op de achtergrond kwam. Het Woord van God functioneerde niet meer in de kerk. De heilsweg van dat Woord werd, voor zover de ambtsdragers daarvoor verantwoordelijk zijn, opgebroken. Een andere weg werd gewezen naar de zaligheid — een weg, die de mens zelf kon verdienen, waarop hij aan het werk werd gezet, de blijdschap en vrede toegesloten werden en twijfel en onzekerheid het leven begeleiden gingen. De greep van de kerk was op deze wijze bijzonder sterk. De kerk tyranniseerde geestelijk de kerkleden. Men moest buigen voor de macht en het gezag van de kerk.
Het is een enorme bevrijding geweest, toen het Evangelie weer ontdekt werd. De Heere liet niet toe dat Zijn Woord bleef afgeschermd. Het was maar niet alleen de Bijbel zonder meer die weer in omloop kwam. Maar nog veel meer werd het Evangelie ontdekt in zijn diepe zin, in z'n innerlijke samenhang, in Gods bedoeling er mee: de proclamatie van het heil, dat door het Woord Gods tot zondaren komt. Toen men eenmaal weer begreep en kon zingen: Ik heb het zelf uit Zijne mond gehoord — want in de Bijbel spreekt de Heere Zelf zonder tussenkomst van wie ook, tot ons — toen ontworstelde men zich aan alle geestelijke dwang. Het was voor wie dit verstonden met de geestelijke macht van de kerk gedaan. De kerk stond in de Middeleeuwen tussen God en de mens in. Dat was de totale ontwrichting van de plaats der kerk. De Reformatie ontdekte weer de geheel eigen plaats van de kerk: ze moet het onvervalste, zuivere, pure genadewoord brengen, omdat de kerk geen machtsinstituut, geen overdruk van de staat, nog minder heerseres over de staat is, maar omdat de kerk de vergadering is van de gelovigen, die juist door Woord en Geest, als instrumenten in Christus' hand, worden vergaderd.
Deze onopzettelijke, maar in de loop der dingen als vanzelf gegeven inzet „Om Woord en Kerk" werd de kracht van de Reformatie. Het bepaalde alles. Het leven werd er door beheerst. Men was wars van alle menselijke heerschappij, die het Woord Gods verkrachtte en de kerk omvormde tot een instrument van eigen machtswellust, hoe vroom ook gecamoufleerd. Het is Luthers bedoeling in 1517 helemaal niet geweest om met de Kerk, waarin hij geboren was en tot dusver gewerkt had, te breken. De Reformatie stond 31 oktober 1517 niet op zijn program. Maar toen het Woord Gods doorwerkte en hij voor dat Woord bleef buigen met al de consequenties daarvan, toen moest het komen tot de publieke verbranding van de pauselijke banbul. Niet omdat hij wat nieuws wilde en een eigen zaakje begeerde te beginnen, maar omdat het hem ging om het zuiver houden van Gods Woord.
De Reformatoren hebben dan ook allerminst uit reactie tegen de overschatting van de kerk van roomse zijde, de kerk afgeschreven of heimelijk de gedachte gevoed: de kerk is niet zo erg belangrijk.
Calvijn zegt het prachtig in zijn Institutie (IV, 1,1): „lk zal dan beginnen bij de kerk, in wier schoot God wil, dat zijn kinderen verzameld worden, niet alleen opdat ze door haar dienst gevoed worden, zolang ze zuigelingen en kinderen zijn, maar opdat ze ook door haar moederlijke zorg geregeerd worden, totdat ze opgegroeid zijn en eindelijk tot de eindpaal des geloofs komen. Want deze dingen, die God samengevoegd heeft, mogen niet gescheiden worden, dat voor hen voor wie Hij een Vader is, de kerk ook een moeder zij, en dat niet alleen onder de Wet, maar ook na de komst van Christus, gelijk Paulus getuigt, die leert dat wij kinderen zijn van het nieuwe en hemelse Jeruzalem."
En ten aanzien van het nauwe verband tussen Woord en Kerk zegt Calvijn in de 10e paragraaf van hetzelfde hoofdstuk: „Ik zeg niet dat overal, waar het Woord verkondigd wordt terstond vrucht ontstaat, maar ik zeg, dat het nergens ontvangen wordt en een vaste zetel heeft, tenzij om zijn krachtige werking te tonen. Hoe het ook zij, waar de prediking van het evangelie met eerbied wordt gehoord en de sacramenten niet veronachtzaamd worden, daar vertoont zich voor die tijd een geenszins bedriegelijke noch twijfelachtige gedaante der kerk."
Dat is voluit reformatorisch!

Nu
Het is beschamend en heilzaam om zo ons te verdiepen in de motieven der Reformatie. Beschamend, want leeft dit alles nog in de kerken der Reformatie, bijna vier en een halve eeuw later?
Beschamend — gaat het ons om deze verbinding van Woord en Kerk?
Het Woord sticht de Kerk. De Kerk is er door en om het Woord.
Het Woord Gods bepaalt en beheerst de Kerk. De Kerk heeft een louter dienende taak. Ze is er terwille van het Woord.
Als ze iets anders wil zijn verliest ze haar aanspraak op de kerk-naam.
Maar waar ze het Woord predikt daar „staat het niemand ongestraft vrij haar gezag te verachten, haar vermaningen te verwerpen, haar raadslagen te weerstreven of haar kastijdingen te bespotten; veel minder van haar af te wijken en haar eenheid te verbreken" (Calvijn).
Het is heilzaam ons rond Hervormingsdag 1960 zo weer te bezinnen op Woord en Kerk. We kunnen ons alleen maar inzetten voor de Kerk, wanneer geen menselijk systeem, van welk etiket ook, gebracht wordt; wanneer geen menselijke gedachten als Gods Woord worden uitgevent en opgelegd, doch wanneer het evangelie van de volle, de levende Christus de kracht van de kerk is.
Zo wordt de Kerk getrokken uit het slop, waarin ze nu veelszins is terechtgekomen. Helaas de Kerk is een vereniging van gelijkgezinden geworden. De Kerk is meer een clubje dan Christus' vergadering. De Kerk is vandaag in veler opvatting practisch een winkel, die tegen een andere winkel moet kunnen opbieden.
Zo worstelen we maar verder.
We zullen ook in dit opzicht steeds weer ge-re-formeerd moeten worden.
Het zou een vreugdevoller zaak zijn, wanneer we weer de echt reformatorische visie hadden. Enerzijds waren we dan meer gespitst op het levende Woord dan op wat wij nu Kerk noemen. Anderzijds zou dan het gezag van de Kerk groter, haar kracht sterker, haar invloed meer zijn.
Het gaat ook nu om Woord en Kerk!

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen