Honderd jaar christelijk nationaal

Op 31 oktober a.s. zal de Vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs het feit herdenken, dat zij honderd jaar geleden werd opgericht. Dit jubileum zal in Utrecht worden gevierd. Des morgens zal er een kerkdienst zijn in de Dom, waarin zal voorgaan Dr. H.J. Honders, tweede voorzitter der vereniging, en 's middags zal er in Tivoli een bijeenkomst worden gehouden, waar de voorzitter, Prof. Dr. H. Smitskamp, een gedachtenisrede zal uitspreken. Een gedenkboek zal de gedachtenis aan dit heugelijke feit levendig houden.
Er zal voor deze jubileumviering ongetwijfeld grote belangstelling bestaan. C.N.S. is de oudste vereniging in ons land tot bevordering van het Christelijk onderwijs.
De vereniging werd op 30 oktober 1860 opgericht op initiatief van niemand minder dan Mr. Groen van Prinsterer. De aanleiding was de totstandkoming van de onderwijswet van Mr. Van der Brugghen in 1857, die voor Groen van Prinsterer een grote teleurstelling betekende.
Wel was Mr. Van der Brugghen persoonlijk een voorstander van het Christelijk onderwijs. Hij is de oprichter van de oudste Christelijke kweekschool in ons land, namelijk die op de Klokkenberg te Nijmegen. Maar de wet, die onder zijn ministerschap tot stand kwam, koos voor de neutraliteit van de staatsschool.
Groen had in de Kamer jaren lang gestreden voor het Christelijk karakter van de openbare school. De nationale school behoorde volgens hem Christelijke school te zijn. Nationaal en Christelijk waren voor hem onafscheidelijk.
Daarom werd de wet van Van der Brugghen voor Groen de grootste teleurstelling. In deze wet werd bepaald, dat de openbare school neutrale school behoort te zijn. De nationale school werd bij wet de school zonder de Bijbel.
Van der Brugghen meende, dat ook deze school Christelijk kan zijn. Maar Groen verweet Van der Brugghen in de Tweede Kamer: „Uw organisatie van het openbaar schoolwezen is met de behoefte en het recht van alle gezindten, met het geloof der natie, met het volksgeweten in strijd. Uwe volksschool neemt met het Kruis het Christendom weg. Verenigt Jood en Christen op één volksschool, zodat gij tot wegneming van het kenmerkend-christelijke verplicht zijt, en geeft dan die onchristelijke schoolgemeenschap den christelijken titel, dit noem ik heiligschennis. Uw Christelijke leus is een onzedelijk woordenspel, dat ontheiliging door heiligschennis verbloemt".
Dit was scherp gezegd, maar juist. Groen bedankte voor de Kamer om nu daarbuiten zijn strijd voort te zetten.
De wet van 1857 bracht een verandering in het doel van de strijd. Tot op dat ogenblik had Groen gestreden voor de Christelijke openbare school. Die strijd was verloren. Nu werd, hoewel Groen het eerste ideaal nimmer heeft laten varen, de strijd ingezet voor de bijzondere Christelijke school.
Daartoe werd in 1860 de Vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs opgericht. De naam van de vereniging zegt alles. Daar ging het Groen om. Om Christelijk, nationaal schoolonderwijs.
De openbare school was ont-christelijkt en dus voor Groen de onnationale school geworden. Hij zag in de openbare school zonder de Bijbel een tegenstelling met en een gevaar voor de natie.
De strijd werd ingezet voor bijzondere Christelijke scholen. Scholen met de Bijbel. Scholen, waar de Bijbel het hoogste gezag heeft en het kind wordt gebracht tot Jezus Christus, de Heiland.
En deze scholen moesten zijn scholen voor de hele natie. Groen beoogde door de Christelijke school het hele volk te dienen.
Honderd jaar heeft de vereniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs deze strijd mogen voeren.
Leden van verschillende kerken hebben elkaar in deze strijd gevonden. Eén van de grondslagen der vereniging is haar interkerkelijk karakter. Hervormden en Luthersen, Ethischen en Gereformeerden hebben in de strijd om Christelijk nationaal schoolonderwijs zij aan zij gestaan.
Aanvankelijk zag de Vereniging het vooral als haar taak ouders en besturen met raad en daad ter zijde te staan bij het stichten van Christelijke scholen. Voorts werden op initiatief en onder toezicht van de Vereniging overal geldinzamelingen gehouden, waarvan de opbrengst ten goede kwam aan de Christelijke scholen. Want de bijzondere Christelijke scholen moesten zich geheel uit eigen middelen bedruipen en ouders, die voor hun kinderen het Christelijk onderwijs begeerden, moesten dat uit eigen — meestal — smalle beurs betalen. Uit de staatskas kreeg men de eerste dertig jaar geen cent.
Sinds 1920, toen de financiële gelijkstelling kwam tussen het openbaar en Christelijk onderwijs, houdt de vereniging zich vooral bezig met de vorm en de inhoud van Christelijk onderwijs.
Moeilijkheden zijn de Vereniging gedurende haar lange bestaan niet gespaard gebleven. Het interkerkelijk karakter van de Vereniging is tot op vandaag bewaard, maar zonder strijd is dat niet gegaan.
In 1869 werd de Vereniging van Gereformeerd Schoolonderwijs opgericht, tengevolge van moeilijkheden tussen Afgescheidenen en Hervormden. Deze vereniging, die tot op heden een bijzondere kracht heeft geopenbaard, stelt zich ten doel de stichting en de steun van scholen op basis van de Gereformeerde belijdenis. Ook zij draagt een interkerkelijk karakter.
De Doleantie gaf nieuwe moeilijkheden. Dit had ten gevolge, dat rond 1890 Christelijk Volksonderwijs werd geboren, dat zich ten doel stelt de stichting en de bevordering van Hervormde scholen.
Maar ondanks moeilijkheden en scheuringen mag Christelijk Nationaal er nog zijn. Meer dan duizend scholen in ons land zijn bij haar aangesloten.
Bijna twintig inspecteurs bezoeken geregeld de aangesloten scholen en geven adviezen inzake het onderwijs.
Behalve lagere scholen zijn ook de meeste Christelijke kweekscholen en vele kleuterscholen lid van de Vereniging.
Wij hopen, dat Christelijk Nationaal nog tot in lengte van jaren haar prachtig werk moge verrichten — de bevordering van het Christelijk onderwijs. Daardoor verricht zij ook een nationale taak bij uitstek.
Het is een treffende gedachte dat het jubileum wordt gevierd op de Hervormingsdag.
Daar is verband tussen Hervorming en het Christelijk onderwijs. Eén van de rijke vruchten van de reformatie is het onderwijs, ook aan de kinderen van het gewone volk. En ook al kan men niet zeggen, dat de reformatie het volksonderwijs in het leven heeft geroepen, zij heeft dit wel uit zijn verval opgebeurd en krachtig bevorderd. En het grote doel in dat alles was de Bijbel en daardoor Jezus Christus te brengen ook tot het kind.
En dat moet het verheven ideaal van alle Christelijke onderwijs blijven, nu en altijd.

Oosterhoff.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen