Een Bijbelvertaling (18)

Wie Luther naspeurt blijft bewondering koesteren voor de man, die niet tevreden is, als hij de Bijbel heeft vertaald, maar die telkens en telkens weer zich veel moeite geeft om zijn eigen werk te corrigeren.
Toen in het jaar 1534 voor het eerst een Complete Bijbel het licht zag, zo had Luther in tal van Bijbelgedeelten telkens verbeteringen aangebracht.
Als eerste uitgave liet Luther verschijnen de vijf boeken van Mozes en nog enkele andere historische boeken. Dat was in 1523-1524. In 1526 verschenen Jona en Habakuk. In 1528 Jesaja en Zacharia. In 1529 de Apocryfe boeken. In 1530 het boek van Daniël en in 1532 de overige profeten.
Wanneer Luther in het jaar 1534 een complete bijbel voor zich heeft zal hij ongetwijfeld gezegd hebben, wat hij schreef in zijn voorrede op het boek der Psalmen: geloofd zij de Vader aller genade en barmhartigheid, door Jezus Christus, onze Heere, voor deze duitse Bijbel.
Deze Complete Bijbel uit het jaar 1534 heeft Luther telkens herzien. Wat is het voor ieder duidelijk, die hier een onderzoek instelt, dat de Hervormer niet tevreden was met een gegeven vertaling, maar dat hij voortdurend met noeste vlijt heeft gezocht haar de beste weergave van de oorspronkelijke tekst. Luther schrok er niet voor terug om een vertaling in vrije woordkeus te geven. Men heeft o.m. tegen de nieuwe vertaling als bezwaar ingebracht, dat zij te veel de taal van de volksmond spreekt. Maar Luther werd juist door dit beginsel steeds gedreven om te luisteren naar de taal, die hij uit de volksmond opving. Luther heeft zich nooit enghartig aan de tekst van de Bijbel vastgeklemd, als hij de gedachte van Gods Woord wilde weergeven.
Natuurlijk — het behoeft nauwelijks gezegd — zou hij de oorspronkelijke tekst niet willen verwaarlozen, en nog veel minder eigen mening aan de Bijbel willen opdringen. Maar, zegt Luther, als iemand goed Duits wil spreken, moet hij niet krampachtig vasthouden aan de Hebreeuwse taal, maar hij moet veeleer, als hij de Hebreeuwse tekst en de bedoeling van de Bijbel begrepen heeft, zich zelf afvragen: zou een Duitser alzo spreken in zulk een geval.
Luthers gedachte bij het vertaalwerk werd altijd geïnspireerd door de volksziel, waaruit de taal geboren werd. Hij sloot zich aan bij zijn volk en luisterde graag, naar wat de volksmond liet horen om, indien immer mogelijk, deze taal te gebruiken voor de weergave van de Bijbeltekst.
Hij wilde met zijn Bijbel vlak bij zijn volk staan en hij gaf zich alle moeite om de zin der Heilige Schrift in goed Duits te vertolken, opdat het volk toch maar zijn bijbel zou verstaan.
Ik denk bijv. aan psalm 63:6.
Bij de eerste uitgave vertaalt Luther zo letterlijk mogelijk en hij geeft de zin van dit psalmwoord in deze woorden weer: „Laat mijn ziel vol worden als met smout en vet, dat mijn mond met vrolijke lippen roeme".
Bij een revisie van deze vertaling heeft hij de woorden „smout en vet" geheel prijs gegeven. Deze uitdrukking wil toch niet anders zeggen, zo meent Luther, dan de vreugde van Davids ziel, wanneer hij weer met de feestvierende schare zou mogen opgaan naar Gods Heiligdom.
Welnu, zo redeneert Luther, laat ik er dan goed Duits van maken, en hij vertaalt: Dit zou mijns harten blijdschap en hoogste vreugde wezen, als ik U met vrolijke mond mocht loven (Das ware meines Herzens Freude und Wonne, wenn ich dich mit fröhlichem Munde loben soltte).
Deze zelfde gedachte inspireert Luther, wanneer hij psalm 36:9 heeft te vertalen. In de Hebreeuwse tekst staat hier hetzelfde woord als in psalm 63:6. Onze Statenvertaling geeft deze tekst weer in de woorden: „Zij worden dronken van de vettigheid Uws huizes".
Luther vertaalt hier: zij werden dronken van de rijke goederen van Uw huis.
Dit zijn vrijheden, die wij meermalen bij Luther aantreffen.
Luther heeft bij het vertalen van deze teksten totaal voorbijgezien, dat bij dergelijke uitdrukkingen als „vet en smeer" de gedachte aan een offermaaltijd ten grondslag ligt. Dit is hetzelfde, als wat Jesaja bedoelt, wanneer wij lezen: „Ik zal op deze berg allen volken een vette maaltijd maken" (Jes. 25:6).
Ook Luther vertaalt hier de woorden naar het oorspronkelijke en spreekt van „vet", van „merg", van „wijn".
Het is deze zelfde gedachte van een maaltijd, die ten grondslag ligt aan psalm 63,6, waarom ik dan ook onze statenvertaling verkies boven die van Luther.
Ook de nieuwe vertaling gaat boven die van Luther uit, als wij daar lezen: „Als met vet en merg word ik verzadigd, mijn mond looft met jubelende lippen".
Hieruit blijkt weer, dat, hoewel de nieuwe vertaling getracht heeft om in de taal van onzen tijd de gedachte der Schrift weer te geven, zij toch altijd zo veel mogelijk aan de oorspronkelijke tekst recht wil doen.
Ik kom nog even terug op Jesaja 25:6.
Onze statenvertaling spreekt hier van reine wijnen, die gezuiverd zijn.
De nieuwe vertaling geeft de gedachte der Heilige Schrift nog beter weer en spreekt van: „gezuiverde, belegen wijnen".
Luther vertaalt: „von Wein, darinnen keine Hefe ist".
Wie er lust in heeft, zie op deze tekst onze kanttekening eens na, en hij zal Luther in zijn vertaling te beter kunnen begrijpen.
Nu begrijp ik ook te beter: „Gij hebt de beste wijn voor 't laatst bewaard ".

U. (Utrecht) S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen