Concilie-literatuur (II)

Het tweede boekje, waarvoor ik uw aandacht vraag in verband met het concilie te Rome, verscheen in de Boeketreeks van J. H. Kok N.V. te Kampen en werd geschreven door drs. G. Puchinger. De titel luidt: Reis naar Rome anno domini 1962, in afwachting van het concilie.
Dit boekje verschilt in bedoeling en opzet geheel van het eerst genoemde. Het is in de eerste instantie een reisverslag of, wil men, een reportage.
De schrijver bezocht in het voorjaar 1962 Rome, de stad die toen bezig was zich op het concilie voor te bereiden. In dit pocketboekje van 151 pagina's tracht hij de indrukken weer te geven welke Rome anno domini 1962 in afwachting van het concilie maakte op iemand, wiens levensovertuiging gevormd werd door de zestiende-eeuwse continentale reformatie.
Het komt duidelijk uit, dat de schrijver historicus is en een grote voorliefde heeft voor de band van het heden met het verleden. Aan allerlei plaatsen die hij in Rome bezocht, verbindt hij historische herinneringen.
Campo Santo, een van de schoonste begraafplaatsen van Rome, geeft hem gelegenheid een vergelijking te maken tussen het graf van de bekende Nederlandse staatsman Schaepman, die daar begraven ligt, en dat van Groen van Prinsterer in Den Haag.
Slechts één zin uit deze vergelijking: Op Groens stille steen wordt verwezen naar een Bijbeltekst, naar Openbaring 7 : 9-17, over de schare die niemand tellen kan; Schaepmans staande grafsteen is trots volgeschreven met zijn kerkelijke titels en nationale kwaliteiten, maar men vindt er tevens de spreuk op die zijn laatste geloof belijdenis bevatte: Nil est morte beatius beata, niets schoner dan een zalige dood.
Voor de schrijver ligt daarin een symbool van beider karakter en aanleg, evenzo wat er bekend geworden is van hun laatste dagen. Ja, zelfs weerspiegelt zich in hun rustplaats iets van hun leven.
Van Schaepman naar het eerste Vaticaanse concilie (1870) is maar een stap.
Want nadat hij op 1 juli 1869 te Rome was gepromoveerd tot doctor in de theologie, koos een der Nederlandse bisschoppen hem uit om hem als secretaris te vergezellen naar het Vaticaanse concilie. Bij brokstukken vinden we in zijn vele geschriften herinneringen aan dit concilie en het is alleen maar jammer, dat hij er niet toe gekomen is om een geschiedenis van het concilie te schrijven. De kerkhistoricus Schaepman zou daar de man voor zijn geweest.
Hij nam deel aan de openingsprocessie. Drs. Puchinger haalt aan wat hij daarover schreef in een brief naar huis. Ik kan niet nalaten u er iets uit mee te delen: „Ik had een pink gegeven om u de opening van het concilie te laten zien. Om u er een idee van te geven is onmogelijk, want het gaat alles te boven. Van het eerste ogenblik af, dat wij vertrokken ('s morgens 8 uur) met de processie, tot aan de laatste tonen van het Te Deum was het letterlijk of ik droomde. Maar welk een droom! Vijf, zes maal heb ik er bij gestaan als ijs. Zoo ontzettend een gewaarwording heb ik nog nooit ondervonden. Ik heb toen eerst begrepen, gevoeld, gezien, geweten, wat een macht de kerk van Christus is. En de Paus! Als ge die allocutie gehoord had, die volle metalen toonen die den geheelen St. Pieter doordreunden, dat vaste, onwrikbare, heilige bewustzijn van zijn Petrusschap, dan hadt gij evenals ik, als een zoutpilaar gestaan of een bekoring gekregen om van de tribune af te springen en voor den Paus te gaan knielen".
Het is duidelijk, dat dit geschreven werd in een tijd, dat er nog geen microfoons, radio's en televisietoestellen bestonden.
Thans heeft ieder door de moderne communicatiemiddelen de opening van het tweede Vaticaanse concilie kunnen horen en zien. En men moet wel Rooms zijn om het te beleven op een wijze zoals Schaepman daarvan schrijft.
Sprekend over Schaepman kan Puchinger ook de naam van Kuyper niet onvermeld laten. Samen streden deze beide staatslieden, ieder met eigen overtuiging, voor een christelijke staatkunde.
Uitvoerig handelt de schrijver over de Sint Pieter en de indruk, die deze machtige basiliek op hem maakte. In hoofdstuk IV wordt het verschil getekend tussen paus Joannes XXIII en diens voorganger Pius XII. Slechts een enkel citaat: „bij Pius XII overwoog het koninklijke en het leeraspect. Joannes is de priester, die niet boven maar met het volk wil leven, die zucht onder zijn isolatie in het Vaticaan en een warme menselijkheid vertoont, die ook aan buitenstaanders direct opvalt en soms weldadig aandoet".
Verder verslaat de schrijver een audiëntie bij de Paus, een preek van de paus in de Santa Sabina en een wandeling door de Vaticaanse tuinen.
Een heel hoofdstuk wordt gewijd aan paus Adriaan, de laatste niet-Italiaanse en de enige Nederlandse paus (1522- 1523), die eveneens in Rome ligt begraven.
Het op één na laatste hoofdstuk gaat geheel over het concilie.
Gevraagd wordt wat de weg van dit concilie zal zijn. De schrijver geeft op deze vraag o.a. het volgende antwoord: „Vast staat dat Rome enerzijds de continuïteit van haar geloof, haar liturgie en jurisdictie zal handhaven, anderzijds wil trachten deze continuïteit aan te pasen aan de tegenwoordige tijd, en pogen haar meer dan voorheen aanvaardbaar te maken voor alle Christenen die buiten de rooms-katholieke kerk staan".
De paus hoopt vurig, dat dit concilie een hernieuwingsconcilie zal zijn. Het concilie van Trente en het eerste Vaticaanse concilie hebben de kloof tussen Rome en het protestantisme slechts verbreed. Het is de wens van de paus dat dit concilie meer openheid jegens de protestanten zal vertonen.
Puchinger besluit zijn boekje met de vraag naar het uitzicht, dat het concilie biedt.
Terecht wordt opgemerkt, dat wie van het concilie een directe voorslag zou verwachten tot een eenwording tussen protestanten en roomskatholieken de bereidheid en de mogelijkheid daartoe overschat en onderschat de geschilpunten zoals die momenteel aan beide zijden worden afgetast.
„Men heeft daarbij te bedenken, dat de theologische gesprekken tussen rooms-katholieke en reformatorische theologen niet voortkomen uit de wens om eigen standpunt te relativeren, maar uit het inzicht, dat daardoor meer helderheid in eigen en ander standpunt kan ontsaan".
„Wat de eigenlijke controverse aangaat, deze blijkt ook vandaag nog een levende werkelijkheid te zijn, want juist bij de hedendaagse ontmoetingen wordt de diepte van de eeuwenoude kloof in alle pijnlijkheid gevoeld".
„Daarbij zal men van protestanse zijde goed doen één zaak helder voor ogen te houden. Rome is vandaag bereid ernstig rekening te houden met de critiek van de reformatie en met al wat de reformatie aan de kerkgeschiedenis heeft geschonken, maar eenheid, werkelijk institutaire eenheid zal voor de rooms-katholieken alleen mogelijk zijn binnen het roomskatholieke kerkinstituut en onder het pauselijk leergezag".
Hier snijdt drs. Puchinger het centrale punt aan.
Waarachtige eenheid komt er niet door te buigen onder éénzelfde paus, maar onder éénzelfde Woord van God. Alleen in een gemeenschappelijk buigen onder het Woord van God en dat Woord alleen is waarlijk oecumenisch uitzicht te verwachten.
De reformatie kan haar beginsel van door het Woord alléén en door genade alléén en door het geloof alléén niet verloochenen.
We zijn drs. Puchinger dankbaar voor zijn onderhoudend, leerzaam en principiële boekje.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen