Het Kerstfeest en de dichter

Van de „Blue Diamonds", twee aardige jongens die zingend door het leven gaan, herinneren wij ons van vorig jaar een suikerzoet liedje over „Mary's little boy". Daarin werd braaf gesold met, zoals de titel zegt, Maria's kleine jongen. Het liedje had geen literaire pretentie, dat weten we wel, maar laten we niet denken dat zoiets alleen in het klimaat van het amusement voorkomt.
Ook in de serieuze poëzie is in alle tijden, van de middeleeuwen tot vandaag toe, op een stroperige manier met het kerstgebeuren omgesprongen. We komen er allerlei mystieke trekjes, miraculeuze verdichtingen en romantische gedachtenspinsels in tegen.
Een non, die bij de voorstelling van Christus stromen van tranen vergiet, vraagt of zij daarmee het bad mag vullen waar in de „voetkens" van het kind gewassen worden: „dat ie met minen tranen, bereiden mag dat bad".
Een oud Duits lied laat het kind Jezus van een sneeuwvlok meel maken, van ijs suiker en van water melk, waarna Jozef de ketel boven het vuur hangt:

Het papje kookt,
Een lepel snijdt de brave man
Uit een blok hout,
Die werd van louter elpenbeen
En louter goud.
Maria gal het kind de brei.
Toen zag men dat het Jezus was.
En enkel Hij.

En een dichter van deze tijd doet „Zijn wieg van bloemen en van dauw" schommelen door een engel, die aan een gulden touw trekt, en dezelfde poëet laat in een ander vers „kersen (brengen) voor het kind".
De enkele voorbeelden die wij gaven, zijn vrij willekeurig. Ze konden met vele uitgebreid worden. We willen dat niet doen. En we voegen er ook dadelijk aan toe dat de dichters, uit welke tijden ook, vaak de zuiverste bedoelingen hadden. Namelijk uitdrukking te geven aan een diepe ontroering, door het kind in de kribbe bij hen opgewekt.
Het is zeker dat geen der heilsfeiten zich zozeer leent voor een wat romantische beleving als het kerstfeest. De stal, de maagdelijke Maria, de timmerman Jozef, het kind in de doeken, de onbehouwen herders, de wijzen uit het Oosten, het lied der engelen — het zijn evenzovele elementen die daar aan meewerken.
Eigenlijk overbodig te zeggen, dat dit niet enkel voor de dichter geldt. De mens in het algemeen, zelfs de mens der 20ste eeuw, die leeft in een wereld waarover de kilte van de wonderen der electronica — al willen we daar zeker ook de zegeningen van zien — is gestreken, blijft in zijn hart een romanticus. Gelukkig.
Jammer alleen dat deze inborst wel eens teveel domineert. Zo kan deze instelling bijvoorbeeld ten aanzien van het kerstgebeuren, dat nu in het geding is, leiden tot een schromelijke veruitwendiging. Een veruitwendiging, die zich niet persé behoeft te manifesteren in gepolijste diners rond zilveren luchters, maar die ook kan meespelen in de overdaad aan wijdingsavonden in de advent, en dat ook doet.
Prof. dr. G. C. v. Niftrik, een Barthiaan, die vaak rake dingen zegt, heeft in „De Strijdkreet", het blad van het Leger des Heils, opgemerkt, dat hij steeds beter het bezwaar leert verstaan, dat sommige calvinisten tegen de kerstboom hebben.
Natuurlijk steekt in dat opgetuigde sparretje geen kwaad en een kerstfeest zonder dennegroen kan ook langs het wezen heen laveren, maar is de kerstboom langzamerhand niet zoveel geworden als het symbool van een uiterlijke viering van Christus' komst, zonder meer? Waarbij men steeds zottere dingen bedenkt. Lazen we dezer dagen niet in enige kranten, dat Parijse coiffeurs zich voor de haarstijl door kerstmis hadden laten inspireren? Terzelfder tijd meldden de advertentiepagina's dat feestdagen vleesdagen zijn.
We bepleiten niet een modern ascetisme; Christus is niet tevergeefs gestorven. De viering van de feesten der kerk kunnen niet buiten een bepaalde entourage. Bedenkelijk wordt het echter, als het kerstfeest verwereldlijkt. Als men aan het bijkomstige genoeg heeft. Hier staat de christenheid onder een zwaarder oordeel dan wat wij, vooral in onze kringen, een weinig onbescheiden „de wereld" plegen te noemen.
Maar we hadden het over de dichters. Het is niet erg, dat zij het kerstfeit laten plaats vinden in een besneeuwde wereld, dat ze de geboorte, zoals de Vlaamse primitieven, in eigen stad of dorp projecteren, dat ze de os en de ezel devoot naast de voederbak plaatsen of dat ze, gelijk J. H. Leopold, de driekoningen een druppel aan hun neus hangen — geef ze de ruimte. Maar neem het ze kwalijk als bij dit alles de essentie wordt gemist.
Hoewel er talrijke verzen zijn geschreven, die beter niet geschreven hadden kunnen worden, omdat ze zelfs niet bij benadering aan de kern toekomen, moet geconstateerd, dat er in de loop der eeuwen ook vele kerstgedichten zijn verschenen, waarmee we heel blij mogen zijn. Waarbij, dachten we, die verzen altijd nog — hun literaire kwaliteit buiten beschouwing gelaten — het meest geslaagd zijn, die perspectivisch heenwijzen naar de Goede Vrijdag, want „Golgotha begint bij Bethlehem".
Laten we daarom mogen eindigen met enkele strofen uit het gedicht „Kerstnacht" van Koos van Doorne, waarin hij Bethlehem en Golgotha met één blik omspant:

Zo groot zijt Gij, zo zwaar is 't lijden
waarop Gij wacht,
dat bevende wij ons verblijden.
O Zoon, Uw klacht,
als onze Vader U verlaten
en vloeken zal,
schreeuwt nu reeds door de duistre straten
rondom Uw stal.

Nog zingen engelen: straks komen
herders met spoed.
En ik?, en ik? Ik leid mijn dromen
U tegemoet.
Maar eenmaal zal, door elk verraden,
ach, ook door mij.
Gij staan met aller schuld beladen,
hoe zwaar die zij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen