Rome - Reformatie

Vorige maand verscheen bij de uitgever W.D. Meinema N.V. te Delft Gesprekken over Rome — Reformatie, door drs. G. Puchinger, in paperback met geplastificeerd omslag, 352 blz., met persoons- en zaakregister, prijs ƒ 8,90.
In de pers is reeds van alle kanten aandacht voor dit boek gevraagd en daar is ook alle reden voor. Enige weken geleden attendeerde ds. J.H. Velema in ons blad er reeds op. Daar ook ons als redaktie het boek werd toegezonden ter recensie is er alle reden voor om er in een apart artikel nog eens op terug te komen. Het boek is dat alleszins waard.
Drs. Puchinger, een uit de gereformeerde studentenwereld wel bekende figuur, die zich in diverse artikelen reeds heeft bezig gehouden met vragen rondom het Rooms-Katholicisme, hield met enige vooraanstaande personen van uiteenlopende confessie en levensbeschouwing enige gesprekken over hun visie op de verhouding Rome — Reformatie. Deze gesprekken vonden plaats ter voorbereiding van het in augustus j.l. gehouden Congres van de Organisatie van Reünisten van S.S.R.
Daar is drs. Puchinger de aangewezen figuur voor. Hij heeft journalistieke en literaire gaven. Duidelijk omlijnd en ter zake stelt hij zijn vragen. En het is een uitnemend idee, dat hij zijn gesprekken thans gebundeld, met korte levensbeschrijvingen en foto's van de geïnterviewden, in openbaarheid heeft gegeven. Helder komt aan het licht, waar het in de controverse Rome — Reformatie vandaag om gaat.
Allerlei personen heeft Puchinger hun mening gevraagd. Van roomse, van gereformeerde en van hervormde zijde. Het gesprek met kardinaal Alfrink gaat voorop. Voorzichtig formuleert deze zijn woorden. „Want misverstanden zijn de ergste kommunikatiestoornissen". Interessant is he gesprek met de Nijmeegse hoogleraar van de Pol, die van hervormde afkomst is. Deze bracht zijn jeugd in Nijmegen door, uit welke tijd hij zich nog preken van Slotemaker de Bruine herinnert. In Utrecht bezocht hij de J.V., maakte er ook kennis met de gereformeerde bondsprediking van de predikanten Goslinga en Leenmans. Bijzonder trof hem de dienst in de Engelse kerk. De Anglikaanse kerk trok hem sterk aan. In 1940 ging hij over naar de Roomse Kerk.
Verder komen van Roomse zijde aan het woord de dichter Gabriël Smit en de journalist Michel van der Plas, de Duitse professor Joseph Ratzinger en de Nederlandse hoogleraren Poelhekke en Haarsma. De diplomaat dr. P.A. Kasteel, die gouverneur van Curaçao was en thans ambassadeur in Israël, die op Abraham Kuyper promoveerde en in de oorlog partikulier sekretaris was van de ministerpresident Gerbrandy te Londen, vertelt interessante ervaringen uit zijn leven. In Zwolle opgegroeid had hij reeds vroeg diep respect voor de ernst en beslistheid der gereformeerden. Later had hij grote sympathie voor anti-revolutionairen als Colijn, Heemskerk, Beumer, Donner, Schouten e.a.
In de oorlog had hij voor Gerbrandy hoge achting. Vooral voor diens geloofsmoed. Kasteel vertelt, dat Gerbrandy eens tegen Churchill zei: „U is alleen maar een instrument in de hand Gods". Waarop Churchill lakoniek antwoordde: „I don 't always agree with the decrees of the Almighty" (ik ben het niet altijd eens met plannen van de Almachtige), waarna Gerbrandy weer: „Maar decreteren blijft Hij toch!"
Van hervormde zijde zijn geïnterviewd dr. Louët Feisser en de Groningse hoogleraar Roscam Abbing. Van gereformeerde zijde komen aan het woord de hoogleraren H.N. Ridderbos en G.C. Berkouwer en de oudminister prof. Zijlstra. Van vrijgemaakte zijde staan de professoren Popma en van de Fliert in de rij, terwijl verder nog de buitenlanders prof. Oberman, thans hoogleraar in de Verenigde Staten, maar van Nederlandse afkomst, en de bekende Karl Barth aan het woord komen. Tenslotte geeft nog prof. Geyl, de enige onkerkelijke in het gezelschap, zijn gedachte over de verhouding Rome — Reformatie.
Uit de gesprekken blijkt, dat men over het algemeen de verhouding iets anders ziet liggen dan vroeger meestal het geval was. Er zijn verschuivingen. Werd vroeger de controverse Rome — Reformatie vooral toegespitst op de rechtvaardiging van de zondaar, dat wordt thans niet meer als het „knelpunt" (een woord, dat telkens in de gesprekken valt) gevoeld. De kardinaal meent, dat men op dit punt wederzijds beslist dichter bij elkaar gekomen is.
Prof. Ridderbos is van dezelfde gedachte. Hij heeft wel eens een gastcollege gegeven in Nijmegen voor studenten van diverse fakulteiten over de rechtvaardigmaking bij Paulus. En toen viel hem op hoe men met de Griekse tekst van het Nieuwe Testament in de vingers met elkaar kon spreken over de bijbel en dat er begrip was. De Roomse hoogleraar Ratzinger meent, dat de rechtvaardigingsleer van de Reformatie de Roomse Kerk veel te zeggen heeft gehad. Barth meent, dat over dit onderwerp tussen Rome en Reformatie in de toekomst nog wel grondig moet gesproken worden. „Maar in ieder geval staat vast dat men niet meer zeggen kan dat de Rooms-Katholieke Kerk van de rechtvaardiging uit het geloof niets weet". Toch wil hij niet vergeten, dat zij die over de rechtvaardiging in de Roomse Kerk op meer reformatorische wijze spreken een kleine minderheid vormen.
Er wordt door velen in de Roomse Kerk thans ook anders over de reformatoren, b.v. Luther gesproken. Michel van der Plas meent, dat iemand best rooms-katholiek kan blijven, „als je maar geregeld een flink stuk Luther leest". Ratzinger is er van overtuigd, dat de Reformatie een positief religieuze doorbraak was. „Er was in het kerkelijke apparaat van die tijd verstarring en verharding waar te nemen". Er was bij Luther een werkelijk religieuze nood; „er was een worstelen om de zuiverheid van het Evangelie". Hij betreurt het, dat de Reformatie geen vernieuwing kon brengen binnen, maar slechts buiten de Rooms-Katholieke Kerk in die eeuw, „waardoor Luther en zijn oorspronkelijk bedoelde reformatie het eigenlijke doel niet bereikten: de zuivering van de gehele in West-Europa toen nog ongedeelde kerk".
Ratzinger ziet Luther „als een door en door religieuze persoonlijkheid, die werkelijk door het Evangelie bewogen werd, in wiens leven die persoonlijke ontmoeting met het Evangelie een bijzondere gestalte kreeg". Niet dat hij geen bezwaren heeft. Luther heeft volgens hem het sacrament tezeer gereduceerd ten bate van het Woord. Maar anderzijds meent hij dat de rooms-katholieken soms het Woord hebben gereduceerd ten bate van het sacrament.
Verschillende protestanten zien Rome bijbelser geworden. Berkouwer ziet in de nieuwe roomse theologie een besef van de overweldigende rijkdom van het Woord. Het verrassende van de bijbel stelt vandaag allerlei vragen, ook aan Rome. En nu gaat het opnieuw formuleren van dogma's nooit zo snel. Maar voor Berkouwer is de centrale vraag: wat betekent voor Rome de tekst dat het Woord Gods niet geboeid is? (2 Tim. 2:9).
Maar ondanks allerlei verschuivingen en veranderingen blijft de controverse Rome — Reformatie bestaan. Die hangt voor een groot deel af van de vraag hoe de bijbel bij Rome funktioneert. Terecht zegt Karl Barth: „Samen hebben we nodig dat we méér vanuit de Bijbel leren denken, ja dat kan ons gaan aaneenbinden, dat alleen!". Maar ook de kardinaal meent, dat uit de ontmoeting tussen Rome en Reformatie moet voortkomen een gezamenlijke bezinning op Gods Woord, elkaar overtuigende en waar nodig aanwijzende wat Gods Woord zegt".
De grote controverse tussen Rome en Reformatie ligt — daar is men het van Roomse en Protestantse zijde over eens — in de positie van de Paus en de leer van de kerk in het algemeen. Wel wordt er vandaag door vele roomsen de nadruk op gelegd, dat de paus slechts in samenwerking met de andere bisschoppen onfeilbaar is. Vooral Alfrink betoogt, dat het pausschap niet mag worden geïsoleerd, maar moet geplaatst worden in gemeenschap met de gehele kerk. Petrus was slechts een lid van het apostelcollege. Maar de onfeilbaarheid van de paus blijft bestaan. Ridderbos noemt de kerkleer van Rome voor de gereformeerde mens onaanvaardbaar. Die komt neer op een identifikatie van Christus en de kerk.
Voor van de Pol zit het knelpunt tussen Rome en de Reformatie ook vast op de Apostolische Stoel. Al de andere kwesties hangen volgens hem daarmee samen. De erkenning van de paus is voor de eenheid der kerk voorwaarde.
Voor Roscam Abbing is Rome Babel, een al te menselijke eenheidsorganisatie. Maar hij haast zich er aan toe te voegen, dat de reformatie spraakverwarring is. Een treurige verdeeldheid.
En dan de Mariaverering, Voor Louët Feisser niet minder een knelpunt dan de pausverering. Barth ziet het verschil tussen Rome en Reformatie aldus: Wij zeggen: Jezus. Zij zeggen: Jezus en Maria. Terwijl de Roomse Kerk juist de positie van Maria bij de Reformatie mist. De Rooms Katholieke Haarsma heeft het goed gezien. Hij zegt: „Allerlei vragen als de positie van de paus en de heiligen, ook van Maria trouwens, zijn op dit probleem terug te brengen: het gaat kortweg om de funktie van de mens in het Heilsproces".
Ik moet ophouden. Ik heb u een indruk willen geven van deze belangrijke pocket. Ik hoop dat het gelukt is. Uit de aard der zaak kon het slechts fragmentarisch zijn. Maar wie zich op de hoogte willen stellen van wat er vandaag tussen Rome en Reformatie aan de orde is, kan uit deze gebundelde gesprekken veel leren.

Oosterhoff

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen