Het neo-modernisme

Het zal wel steeds een merkwaardig feit blijven dat er mensen zijn, ook onder ons, die de gevaren van het neo-modernisme niet onder ogen zien en menen, argeloos, dat het wel een beetje meevalt en dat de vrijzinnigen, wanneer wij eenmaal in het geheel van de Herv.-Geref. kerk zijn opgenomen wel zullen verdwijnen. We moeten maar zo spoedig mogelijk Hervormd worden. Daar komt hun standpunt in feite op neer. In plaats van er op aan te sturen samen te groeien naar een nieuwe kerk, zijn ze er op uit de Gereformeerden zo spoedig mogelijk een richting, een van de vele, in de bestaande Hervormde kerk te doen worden, als hoedanig vele Hervormden ons gaarne zullen accepteren.
Eenheid tussen Hervormd-Gereformeerd betekent bij deze mensen in feite dat zij overstappen naar de Hervormde kerk zoals zij is. Zoals zij is op dit ogenblik. Zij vergeten dat wij als critische tegeninstantie misschien meer voor deze kerk kunnen betekenen dan als modaliteit die heel broederlijk of zusterlijk temidden van de andere modaliteiten, ook de vrijzinnigheid, haar plaats vindt.
Grote verwondering baart het feit hoe volkomen argeloos men staat tegenover het verschijnsel van de vrijzinnigheid in het algemeen en van de nieuwe vrijzinnigheid in het bijzonder. Ook wat dit betreft zijn ze overgewaaid naar het standpunt van die Hervormden die de vrijzinnigheid, ik kan het niet anders zien, niet helemaal au serieux nemen.
Het is een voorbijgaand verschijnsel.
Ze zijn een onmisbare instantie in de kerk.
Zelfs een man als Haitjema heeft er goede woorden voor over en een vaderlijke glimlach, terwijl hij te vuur en te zwaard zich keert tegen hen die sympathie voor Rome hebben. De z.g. katholiserende richting wordt door zijn banvloek getroffen.
Ik geloof niet dat de vrijzinnigheid zich deze vaderlijke glimlach laat welgevallen en dat zij zich ziet als een voorbijgaand verschijnsel. Daarvoor wortelt zij te diep in het denken van deze eeuw. Een man als Bultmann is heus geen kleine jongen. Een man als Tillich evenmin. Het zijn geweldige knapen die op hun gebied een enorme prestatie geleverd hebben. Geen kinderen die men even terecht wijst, wier kwajongensstreken wel over zullen gaan. Hier is, gezien vanuit het bijbels geloof, een reusachtige aanval aan de gang, die de fundamenten van alles wat de kerk geleerd heeft, ondermijnt en ondergraaft. Ik geloof dat zij zelf zo gezien willen worden. Bultmann zelf steekt zijn mening, als eerlijk geleerde, niet onder stoelen en banken. Dat doen alleen die mensen, ook onder ons, die zeggen dat het wel meevalt. Een van tweeën: ze hebben nog nooit iets van hem gelezen of ze zijn argeloos en als argeloze mensen des te gevaarlijker.
Ik heb de moeite genomen de Theologie des Neuen Testamentes te lezen en ben getroffen door de grote geleerdheid van Bultmann, zijn enorme kennis, maar ook door het feit dat wij als we deze richting uitgaan, wel in kunnen pakken. Hetzelfde is het geval bij mensen als Tillich en Robinson. Laat men eens de moeite nemen de Systematische theologie van Tillich te lezen. Hoe kan men dan in vredesnaam volhouden dat het zo erg niet is. Enerzijds moet men groot respect hebben voor de enorme kennis van het Westerse geestesleven, voor de uiterste wil de mens van deze tijd te bereiken, anderzijds komt men onder de indruk van het feit dat van het evangelie niets is overgebleven.
Nog eens; waarom neemt men deze mensen niet au serieux? Waarom verdoezelt men, wat ze zelf zeker niet willen, hun standpunt? Waarom spreekt men niet liever, met Barth, van „de bende van Korach". Ik geloof dat deze taal veel oecumenischer is dan veel oecumenisch gezwam en gezeur in de ruimte.
Barth ziet in Tillich een van zijn meest bekwame tegenstanders. En . . . een terugval in de negentiende eeuw. In plaats van te zeggen: het bloedt wel dood moeten we zeggen; het leeft in nieuwe vorm op.
Barth heeft afgedaan. Hij boeit niet meer, inspireert niet meer. Nu zijn het mensen als Robinson en van Buren. Ik heb niet alleen de Nederlandse situatie op het oog. Zij zijn de mensen die volgelingen trekken. En het „oecumenische gesprek" brengt met zich mee dat wij natuurlijk ook naar hun waarheidselementen luisteren.
Daarom zou ik de raad willen geven de theologie van deze theologen (voorzover het nog theologen zijn!) intens en diepgaand te bestuderen alvorens te beweren dat het wel meevalt en deze mensen op de gemeente los te laten. Want heus het valt niet mee. Men haalt geen wolven op zijn erf. Wolven in schaapskleren. Ik weet dat ik mij scherp uitdruk, maar meen het toch zo te moeten stellen. Hoeveel waardering ik ook voor Tillich als mens koester. Ik heb wel eens bij mezelf gedacht: als ik vrijzinnig was zou ik aanhanger van Tillich zijn. Welk een visie, welk een peilen van de nood van de moderne mens, welk een meeleven met deze mens, welk een pogen hem uit de nood van de secularisatie uit te heffen! En toch: ik kan hier de Heiland niet meer terugvinden. Ik kan hier de God van Abraham, Israël en Jakob niet meer ontdekken. Hetzelfde is het geval met Robinson. En nog veel sterker bij Van Buren. Zelfs het woord God moet verdwijnen. Terecht spreekt men van de ,,God-is-dood-theologie". En dat zou wel een beetje meevallen? Ik denk dat de vrijzinnigen de eersten zullen zijn die zullen zeggen dat het niet meevalt en dat zij het werkelijk zo bedoelden als zij het formuleren.

Om over na te denken bij veel godsdienstigheid, die vandaag zich laat gelden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen