Zuid-Afrika (II)

Het kan nuttig zijn, eerst enkele algemene opmerkingen over Zuid-Afrika en over de kerkelijke situatie aldaar te maken.
Toen Jan van Riebeeck en de zijnen in 1652 voet aan wal zetten bij Kaap de Goede Hoop, troffen zij een nog vrijwel onbewoonde wereld aan. In de kustgebieden leefden enkele nomadenstammen van de Hottentotten en in het binnenland zwierven hier en daar Bosjesmannen rond. De Hottentotten werden door een pokkenepidimie in 1713 vrijwel geheel uitgeroeid. De Bantoevolken uit Centraal- Afrika hadden het zuiden toen nog niet ontdekt.
Teneinde de schepen van de Oost-Indische Compagnie te kunnen bevoorraden werden vele Hollanders overgehaald om aan de Kaap te gaan boeren.
Bij Kaapstad begint dan ook de geschiedenis van Zuid-Afrika.
Deze boeren werden na de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 versterkt door tal van Hugenoten — het prachtige monument bij Fransch-hoek herinnert er aan —, die in de Kaap de wijncultuur tot bloei brachten.
Tijdens de Franse overheersing van ons land bezetten de Engelsen onze Kaapkolonie. Zij weigerden in 1815 dit gebied terug te geven en nadat Engelse kolonisten op grote schaal in de Kaapprovincie waren neergestreken, gaven de Boeren er de voorkeur aan onder het Engelse juk uit te komen.
Zij trokken met Bijbel en ossewagen naar het Noorden en Noordoosten (de Grote Trek in de jaren 1836 tot 1840) en stichtten er de vrije Boerenrepublieken Oranje-Vrijstaat en Transvaal. Daartoe moesten zij over de Drakensbergen trekken, ontmoeten er de uit Centraal-Afrika afkomstige Zoeloe's van koning Dingaan, met wie Piet Retief een verbond sloot. Na de ondertekening werden echter Retief en zijn 70 mannen op 6 februari 1838 lafhartig door Dingaan en de zijnen vermoord. Bij de afgebrande kraal van deze Zoeloekoning is nu een zendingspost verrezen. Een hypermoderne kerk is in deze eenzame vallei in aanbouw.
De Zoeloe's trokken er enkele dagen later op uit om de niets vermoedende hoofdmacht der Voortrekkers aan te vallen, richtten een vreselijke slachting aan, maar werden uiteindelijk mede dank zij het manhaftige verzet van vrouwen en kinderen teruggeslagen. Eerst op 16 december 1838 slaagde generaal Pretorius — naar wie Pretoria is genoemd — er in, Dingaan met zijn Zoeloe's afdoende te verslaan bij de slag aan de Bloedrivier. Een monument, bestaande uit een grote ossewagen, herinnert daar aan de toen gevoerde strijd. Pretoria vond bij Dingaans-kraal de stoffelijke overschotten van Retief en zijn mannen — in een leren tas bevond zich nog het met Dingaan gesloten verdrag! — en begroef hen aan de voet van de Moordheuvel, waarop later een eenvoudig monument te hunner ere is opgericht.
In dit sombere, thans vrijwel uitgestorven gebied, een paar honderd kilometer ten noorden van Durban, ligt de oorsprong van de Zuid-Afrikaanse natie, die 16 december nog elk jaar — krachtens vóór de strijd afgelegde belofte — als een dag des Heeren viert. In Pieter Maritsburg vindt men de Geloftekerk die men toezegde voor de Heere te zullen bouwen als Hij de vijanden in hun hand zou geven. En het ruige, stoere Voortrekkersmonument op een der heuvelen rond Pretoria bevat de in reliëf versteende geschiedenis van de Grote Trek. In de koepel van het monument bevindt zich een klein gat: de zonnestralen die hier op 16 december doorvallen, belichten een in het sousterrain neergelegde plaquette met de woorden: Ons vir jou, Suid-Afrika. Het museum aan de voet van het monument verbeeldt op indrukwekkende wijze de omstandigheden waaronder de Grote Trek plaatsvond.
De diamanten die men in Oranje-Vrijstaat, en het goud dat men in Transvaal vond, zijn de vrije Boerenrepubliek echter noodlottig geworden. In de onder ons dank zij de boeken van Penning bekend geworden Boerenoorlog van 1899—1902 werden de beide Boerenrepublieken door de Engelsen onder de voet gelopen. Nederlandse vrijwilligers vochten aan de zijde der Boeren en Engeland introduceerde hier de taktiek van de verschroeide aarde en de concentratiekampen voor vrouwen en kinderen van de ten strijde getrokken Boeren. Men kan zich voorstellen waar de sympathieën en antipathieën van Zuid-Afrika lagen bij de aanvang van de wereldoorlogen in 1914 en in 1939, als men bedenkt, dat de Duitsers vanuit hun kolonie Zuid-West Afrika de Boeren met hospitaaltreinen te hulp kwamen en de Engelsen de dood van liefst 22.000 kinderen onder 16 jaar en 4000 vrouwen boven 16 jaar op hun geweten hebben. Het ontroerende Vrouwenmonument bij Bloemfontein, opgedragen „aan onze heldinnen en lieve kinderen", getuigt er van, evenals de monumenten op de voormalige kampkerkhoven. Wie op een monument als in kamp Vijfhoek bij Potschefstroom de namen van honderden onschuldige kinderen ziet staan, krijgt nog een brok in zijn keel.
En wie oudere vrouwen spreekt, die al hun broertjes en zusjes in zo'n kamp mee ten grave hebben gedragen, begrijpt, dat de sympathie voor Albion minder groot is dan die voor Nederland dat in persoonlijke opdracht van Koningin Wilhelmina de kruiser Gelderland stuurde om Paul Kruger voor het verkrijgen van steun naar Europa te halen. Geen stad, of men vindt er een Koningin Wilhelminalaan of -straat!
De kruistocht van Kruger bracht geen baat; men durfde tegen het machtige Engeland niets uit te richten en bij de Vrede van Vereeniging werd in 1902 de overwinning der Engelsen bezegeld. In 1910 werden de vier, thans Engels geworden kolonies Kaapprovincie, Oranje-Vrijstaat, Transvaal en Natal in één Unie onder de Britse Koning verenigd. In 1960 werd bij referendum besloten, de nog onder Brits gezag staande Unie om te zetten in een zelfstandige republiek. Een verzoek om lid te worden van het Britse Gemenebest werd in 1961 ingetrokken toen bleek, dat de niet-blanke leden van het Gemenebest op het lidmaatschap van de Republiek geen prijs stelden. Op 31 mei 1961 werd vervolgens de vrije, zelfstandige Republiek van Zuid-Afrika geproclameerd.
De vroegere Duitse kolonie Zuid-West-Afrika was in 1918 door de Volkenbond onder mandaatschap van Zuid-Afrika geplaatst en het is bekend, dat de Republiek weigert dit mandaat thans terug te geven aan de Verenigde Naties, omdat zij deze niet erkent als rechtsopvolger van de Volkenbond. Zuid-West-Afrika — voor het merendeel woestijngebied met grote minerale rijkdommen — wordt derhalve nog steeds bestuurd als een onderdeel van de Republiek.
Om een indruk van de oppervlakte van dit enorme land te geven moge dienen dat Zuid-Afrika (samen met Zuid-West- Afrika) groter is dan 8 maal Groot-Brittannië of West-Duitsland, 3 maal Frankrijk of 60 maal Nederland. Op dit gebied woont een bevolking van slechts 18 miljoen mensen (nog geen 12 per km2 tegen 350 per km2 in Nederland): nog geen 3 1/2 miljoen blanken (in hoofdzaak afstammelingen van Hollanders, Fransen en Engelsen) tegen ruim 12 miljoen Bantoes (onderverdeeld in ongeveer zeven volken), bijna 2 miljoen kleurlingen (als hoedanig worden beschouwd de afstammelingen van gemengde huwelijken, niet zelden tussen blanken en Maleiers) en ruim 1/2 miljoen Indiërs (afkomstig uit India).
Deze historievermelding was noodzakelijk, omdat zij zowel bepalend is voor de kerkelijke verhoudingen in Zuid-Afrika als voor het rassenvraagstuk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen