Zuid-Afrika (III)

Zonder enige kennis van de staatkundige geschiedenis van Zuid-Afrika is het moeilijk, een inzicht te verkrijgen in de kerkelijke verhoudingen in dat land.
Het is immers uit de nationale historie van dat land duidelijk, dat het in Zuid- Afrika gaat om twee blanke bevolkingsgroepen: die van Nederlandse en die van Engelse afkomst. De eerste is de oudste, is weliswaar vermengd met tal van andere Europese immigrantengroepen (met name Hugenoten en Duitsers), maar vertoont nog steeds nauwe overeenkomst met de mentaliteit, het geestelijk klimaat en zelfs de taal van het Nederland van de 18e eeuw. Deze groep is de grootste (55 % van de blanke bevolking) en spreekt Afrikaans, een uit het Nederlands voortgekomen taal met invloeden van andere talen (b.v. uit het Frans de dubbele ontkenning nie . . . nie (=ne . .. pas) en uit het Maleis het bekende „baie" (= bagno). Het Afrikaans is als officiële taal slechts een halve eeuw oud en is op schrift gezet met name door Prof. J. D. du Toit (Totius), die de Afrikaanse kerken tevens een prachtige psalmberijming schonk. De tweede groep is voornamelijk in de vorige eeuw ontstaan uit de Engelse immigranten en sluit cultureel, godsdienstig en politiek aan bij Engeland. Zij omvat ca. 45 % der blanke bevolking, spreekt Engels en is in het algemeen oppositioneel ingesteld tegenover het regeringsbeleid. Het zijn de kritische kranten uit deze kring, waaruit onze pers haar berichtgeving over Zuid-Afrika put. Uiteindelijk wordt dan ook de in de Nederlandse pers (speciaal in ,,Trouw") gevoerde hetze tegen Zuid-Afrika gevoed door een Engelse minderheid in dat land, die het nog steeds niet kan verkroppen, dat de Boeren, hoewel zij destijds de oorlog verloren, nadien de vrede hebben gewonnen en het land tot een zelfstandige, onafhankelijke staat hebben weten op te bouwen.
Zuid-Afrika is overigens officieel tweetalig, niet met taalgrenzen zoals in België en Zwitserland, maar meer zoals in Finland; iedere inwoner spreekt zowel Afrikaans als Engels. De tweetaligheid wordt tot in het absurde volgehouden: folders en brochures vermelden de beide teksten niet naast elkaar of achter elkaar, maar ondersteboven, zodat er geen voor- of achterzijde is, maar de een aan de ene kant kan beginnen te lezen en de ander, het boekje omdraaiend, aan de andere kant.
Dat op één straat-naambordje Wilhelminastraat en -Street staan (op het volgende bordje staat het omgekeerd) is tot daaraan toe; dat echter op een kleiner bordje achter de naam Wilhelmina st. (de afkorting van street) en str. ( de afkorting van straat) beurteling onder elkaar staan, bewijst de perfectie van de tweetaligheid.
De blanke bevolking is zeer overwegend Protestants. Wanneer men het onnoemelijk aantal sekten (waarvoor met name de Bantoe's ontvankelijk zijn) buiten beschouwing laat, kan men de kerken indelen in Afrikaans sprekende kerken en Engels sprekende kerken.
Afrikaans sprekende kerken zijn er drie: de Nederduitse Gereformeerde Kerk (N.G. Kerk), de Nederduits Hervormde Kerk van Afrika en de Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika (De Doppers). De eerste is de oudste en met circa 1.250.000 leden veruit de grootste. Zij is in 1962 met Jan van Riebeeck naar de Kaap gekomen, handhaaft strikt de Drie Formulieren van Enigheid, maar heeft een licht methodistische inslag. Het klimaat is er iewat conservatief-gemoedelijk, beïnvloed als het is mede vanuit Schotland. Men heeft een eigen semenarie in Stellenbosch en een theologische faculteit aan de universiteit van Pretoria. Vele hoogleraren hebben hun doctorsgraad verkregen aan de V.U. en in theologisch opzicht staat men dicht bij Kuyper. Deze kerk staat in correspondentie o.a. met de Geref. Kerken alhier.
De tweede kerk, de Nederduits Hervormde, is veel kleiner en telt ruim 150.000 leden. Zij is van oorsprong de kerk van de Voortrekkers, die zich na hun vestiging in Transvaal niet wensten te onderwerpen aan de onder Engels gezag staande Kaapse synode van de N.G. Kerk. In 1853 werd zij als zelfstandige Kerk gesticht en in 1958 werd zij in de Grondwet van Transvaal als staatskerk erkend.
In 1885 besloot men tot hereniging met de N.G. Kerk, maar de gemeente van Witfontein weigerde mee te gaan. Uit die gemeente is de huidige N.H. Kerk ontwikkeld met thans een theologische faculteit aan de universiteit van Pretoria, Haar klimaat is enigszins te vergelijken met dat der confessionele richting in de Ned. Herv. Kerk alhier, met wie ze nauwe banden onderhoudt.
De derde kerk, de (enkel) Gereformeerde (in tegenstelling tot de „dubbelgereformeerde" N.G. Kerk), is met circa 100.000 leden de kleinste. Zij is ook de jongste: in 1859 scheidden zich — naar het voorbeeld der Nederlandse Afscheiding van 1834 — Paul Kruger en 14 anderen af van de N.H. Kerk, toen bleek, dat de synode van Pretoria de uit Nederland overgekomen Chr. Geref. ds D. Postma niet als predikant wenste te aanvaarden. Daarbij speelden een rol de verhouding kerk en staat, de gezangenkwestie en de liberale invloeden in de N.H. Kerk.
Achter ds Postma schaarden zich vele Doppers, kolonisten van Hollandse oorsprong die aanvankelijk geïsoleerd in het noordoosten van de Kaapprovincie hadden geleefd en de band met de bestaande kerken reeds lang hadden verbroken, omdat naar hun mening het pad der Gereformeerde vaderen was verlaten. Deze Doppers — de oorsprong van deze op conservatisme en zelfs op achterlijkheid duidende scheldnaam is onbekend en heeft misschien iets met „dorper" of „dorpeling" tegenover de wat moderner in gestelde ,,stedeling" te maken — vormden de kern van de Trekboeren en kregen met name in Oranje-Vrijstaat vaste voet aan de grond. Hun scheldnaam ging over op de Geref. Kerk als geheel. Deze kerk, met thans een eigen Theologische School in Potchefstroom, heeft een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van het staatkundig en kerkelijk leven van Zuid-Afrika. Zij telde Paul Kruger, de vader van de Afrikaanse staat, onder haar leden en eveneens de vader van de Afrikaanse cultuur Prof. J. D. du Toit (Totius), die met een dochter van ds Postma was getrouwd. De literaire afdeling van de Theologische School in Potchefstroom is inmiddels uitgegroeid tot een modern ingerichte Universiteit vir Chr. Hoer Onderwijs, te vergelijken met onze Vrije Universiteit. De Geref. Kerk is het best te vergelijken met de rechts-gereformeerden in ons land, zoals de Chr. Gereformeerden, de vrijgemaakten, de rechtervleugel in de Geref. Kerk en de Geref. Bonders. Zij staat in correspondentie zowel met de Geref. Kerken alhier als met onze Kerken en het is tezamen met deze kerk, dat wij het zendingsveld in Vendaland bearbeiden. Aan haar zendingsschool in Hammanskraal geeft ds L. Floor les.
Met deze Geref. Kerk kunnen wij ons klimatologisch nauw verbonden voelen. Zij is puur Calvinistisch, gezond in haar opvattingen en zal naar mijn overtuiging voor de oplossing van het rassenvraagstuk in Zuid-Afrika van meer betekenis zijn dan de beide andere Afrikaanse Kerken. Zij is dan ook de enige van de drie. die haar zendingsgemeenten heeft opgenomen in synodaal verband en de Bantoe-zendelingen dus aan haar synodes laat deelnemen. De N.G. Kerk is zover nog niet: zij heeft haar zendingsgemeenten verenigd in de N.G. Zendingskerk met eigen kerkelijke vergaderingen en haar zendelingen komen dus niet op de ,,blanke" synode.
Het conservatiefst in deze is de N.H. Kerk, die alleen zwarte voorgangers in haar zendingsgemeenten wil hebben en zich tegen elke vermenging van zwart en blank verzet en ze dus niet in elkanders kerkdiensten toelaat. De N.G. Kerk en de Geref. Kerk verbieden de „gemengde" kerkdiensten niet, maar de praktijk wijst uit, dat zulks zeker bij de N.G. Kerk nimmer voorkomt.
De Zendingsaktiviteiten van deze drie Afrikaanse kerken moet men overigens niet onderschatten: de N.G. Kerk is de meest tot zending bereidwillige kerk ter wereld en telt bijna 1 miljoen Bantoe's in de N.G. Zendingskerk, de N.H. Kerk slechts 5000 (in Oranje-Vrijstaat en Transvaal) en de Geref. Kerk 7000 (in alle vier provincies, waaronder dus Vendaland in Transvaal).
Wat de Engels sprekende bevolking van Zuid-Afrika betreft, deze behoort voor het grootste deel tot de Anglicaanse Kerk en voorts tot de methodisten, presbyterianen, baptisten en congregationalisten. Slechts 5 % van de bevolking is Rooms-Katholiek. Van de Anglicaanse Kerk heeft zich een kleine groepering afgescheiden op leerstellige gronden. Dat is de Church of England, die een 25.000 leden telt en zich stelt op basis der Westminster Confessie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen